Μονή Αγίας Αικατερίνης του όρους Σινά. Η μεγάλη αλλοίωση.
2
Ρεπορτάζ του Emilio Minassian
Το πρώτο μέρος εδώ
Emilio Minassian
Orient XXI - 10 Ιουλίου 2023
Το 2020, η Αίγυπτος ξεκίνησε να υλοποιεί ένα μεγαλεπήβολο αναπτυξιακό σχέδιο γύρω από το διάσημο μoναστήρι του όρους Σινά. Κατεδαφισμένα σπίτια, παροξυσμική επιτήρηση, αποικιοκρατικός έλεγχος των φυλών των Βεδουίνων: το στρατιωτικό καθεστώς φρόντισε να έχει το πάνω χέρι στο επιχειρηματικό κομμάτι. 'Ενα ταξιδιωτικό ημερολόγιο.
Συνέχεια από το Αλμανάκ (08.09.2023)
Μετεγκατάσταση σε γκρίζα κτίρια
Το 2011, μετά την επανάσταση, η τοπική διοίκηση έπεσε σε αδράνεια. Έτσι, "οι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να δηλώσουν τη γη σαν δική τους ή για να χτίσουν σπίτια, με σκοπό να λάβουν μία εκ των υστέρων νομιμοποίηση". Αλλά και η δικαιοσύνη μπορεί να φανεί αυστηρή, και τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αρκετές καταδίκες σε φυλακή για "παράνομες" συναλλαγές ή κατασκευές.
Ενώ τα σπίτια των Βεδουίνων δεν έχουν όροφο και περιβάλλονται από ένα κομμάτι γης όπου συχνά φυλάσσονται τα ζώα, οι νέες κατοικίες, που δημιουργήθηκαν από το εργοτάξιο, αποτελούν μικρά διαμερίσματα σε ομοιόμορφα γκρίζα κτίρια. Οι Βεδουίνοι που στεγάζονται εκεί είναι εκείνοι που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πάνε αλλού. Γι' αυτούς, η Μεγάλη Μεταμόρφωση ακολουθεί τη λογική μιας επιταχυνόμενης προλεταριοποίησης.
Για τους 5.000 κατοίκους της Αγίας Αικατερίνης υπήρξε ιδιαίτερη μέριμνα για τον έλεγχο και την ασφάλειά τους: ο μοναδικός δρόμος που οδηγεί στο μοναστήρι και στην περιοχή της κωμόπολης φυλάσσεται από δύο σημεία ελέγχου που απέχουν μεταξύ τους μερικά χιλιόμετρα. Στο ένα άκρο της κοιλάδας, ένας τεράστιος τσιμεντένιος κύβος χτίστηκε πριν από λίγα χρόνια: είναι το αστυνομικό τμήμα. Ένα άλλο, πιο διακριτικό κτίριο, σχεδόν βυθισμένο στον βράχο ενός wadi [φαράγγι -σ.σ.], είναι το κέντρο των mukhabarat [μυστική αστυνομία -σ.σ.].
Ενώ η παρουσία των δυνάμεων ασφαλείας βιώνεται συχνά ως η επιβολή μιας ξένης δύναμης, οι καθημερινές σχέσεις είναι πιο περίπλοκες. 'Οσοι ζουν από τον τουρισμό τείνουν να συνεργάζονται μαζί τους, αν όχι να ζητούν τη συνδρομή τους. Οι σεΐχηδες που διοικούν τους καταυλισμούς έχουν απαγορεύσει την είσοδο μη Βεδουίνων στα βουνά χωρίς οδηγό, και η αστυνομία αναλαμβάνει την τήρηση αυτού του άγραφου κανόνα.
Από την άλλη πλευρά, η αστυνομία είναι απρόθυμη να παρέμβει στις υποθέσεις των Βεδουίνων. 'Ενας Ευρωπαίος που ζει στην Αγία Αικατερίνη αναφέρει τα εξής:
"Οι αξιωματικοί αντιμετωπίζουν τη μετάθεσή τους εδώ σαν μία τιμωρία. Έχουν την εντύπωση ότι βρίσκονται στην άκρη του κόσμου, ανάμεσα σε άγριους, στους οποίους πρέπει να φέρονται προσεκτικά. [...] Όταν πριν από μερικά χρόνια διορίστηκε ένας νέος επικεφαλής ασφαλείας, θέλησε να κάνει αυτά που συνήθιζε στο Κάιρο. Χτύπησε έναν Βεδουίνο στο σημείο ελέγχου, και ο άλλος ανταπέδωσε το χτύπημα. Και το χειρότερο ήταν ότι του έδωσαν να καταλάβει ότι ήταν προς το συμφέρον του να το αφήσει να ξεχαστεί."
Στα ανώτερα κλιμάκια, μάλλον δεν θέλουν να ξεκινήσουν έναν ινδιάνικο πόλεμο για ένα χαστούκι. Τα όπλα είναι άφθονα και η εξέγερση στο Βόρειο Σινά δεν είναι μακριά. Η περιοχή μπορεί να παραμείνει υπό έλεγχο κυρίως στο πλαίσιο των καλά εννοούμενων τουριστικών συμφερόντων των ηγετών των φυλών. Αλλά η βία είναι παντού γύρω. Τον περασμένο Μάρτιο, μια στρατιωτική αυτοκινητοπομπή δέχθηκε επίθεση στο δρόμο της Αγίας Αικατερίνης, με θύμα έναν στρατιώτη. Την ευθύνη για την ενέδρα ανέλαβε η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος-Επαρχία Σινά. Λίγο πιο πέρα, στο Wadi Feiran, οι καλλιεργητές οπίου συχνά αμύνονται με τα όπλα στα χέρια όταν ο στρατός δοκιμάζει να επιτεθεί στα χωράφια τους.
Ενώ οι επιχειρήσεις καταπολέμησης των ανταρτών στην περιοχή της Rafah και του Al-Arich έχουν καθιερώσει έναν άνευ προηγουμένου στρατιωτικό έλεγχο και έχουν διαταράξει τις κοινωνικές ισορροπίες στο Βόρειο Σινά, μήπως η Μεγάλη Μεταμόρφωση σηματοδοτεί μια αλλαγή στους κανόνες του παιχνιδιού στην Αγία Αικατερίνη; 'Ολα δείχνουν ότι το καθεστώς νιώθει πιο ισχυρό απέναντι στις φυλές. "'Εκαναν ένα τεστ πριν από τα έργα. Άρχισαν να κατάσχουν αδήλωτα 4x4 στο σημείο ελέγχου. Δεν υπήρξε αντίδραση".
(Παρα)στρατιωτικοί επιχειρηματίες
Μεταξύ των καταστηματαρχών, ορισμένοι πίστεψαν στην πιθανότητα μιας τουριστικής έκρηξης που θα μεγιστοποιούσε τα κέρδη τους. Ήλπιζαν επίσης σε μια εισροή καταναλωτών κατά τη διάρκεια των κατασκευαστικών εργασιών, αλλά οι υπεύθυνοι του έργου φρόντισαν να στεγάσουν τους εργάτες έξω από την πόλη, σε ξεχωριστούς κοιτώνες.
Σε μια ενδιάμεση περιοχή, στις παρυφές της πόλης και του κύριου εργοταξίου, δημιουργήθηκε μια περιοχή με ελαφρώς διαφορετική, πιο έντονη, πιο "αιγυπτιακή" ατμόσφαιρα. Εκεί βρίσκεται ένας κουρέας που έχει πάντα πολλή δουλειά, ένα ίντερνετ καφέ και κυρίως το καφέ Κλεοπάτρα, το οποίο, αφού "μεταφέρθηκε" 300 μέτρα πιο πίσω, έχει πάρει τα πάνω του. Απέκτησε μια γιγαντοοθόνη στην οποία μεταδίδει ποδοσφαιρικούς αγώνες, και μια αιγυπτιακή πελατεία πιο φωνακλάδικη έχει αντικαταστήσει τους Βεδουίνους. Ένας πρώην σερβιτόρος εξηγεί: "Το αφεντικό άρχισε να μου μιλάει άσχημα και η δουλειά έγινε πολύ αγχωτική". Η Μεγάλη Μεταμόρφωση σημαίνει επίσης ότι η Αγία Αικατερίνη κινδυνεύει να αναπτύξει βάναυσες μισθολογικές σχέσεις, παρόμοιες με αυτές της Αιγύπτου.
Σήμερα, οι μικρέμποροι είναι απογοητευμένοι. Έχουν συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται στο τέλος να συντριβούν από τους καπιταλιστές. Όσο για τους σεΐχηδες που επωφελήθηκαν από τον ορεινό τουρισμό, η θέση τους είναι δομικά διφορούμενη: αντί να αντιταχθούν κατά μέτωπο στο σχέδιο με κίνδυνο να χάσουν τα πάντα, προσπαθούν να διαπραγματευτούν μερίδια αγοράς στο πλαίσιο μιας μελλοντικής νέας συμφωνίας... για την οποία δεν γνωρίζουν ακόμη τίποτα.
Το έργο αυτό μοιάζει με άλλα που ευδοκιμούν στην Αίγυπτο τα τελευταία δέκα χρόνια: φαίνεται να προχωράει στα τυφλά. Σε μια εποχή που η Αίγυπτος στερείται τραγικά συναλλαγματικών αποθεμάτων, η ολοκλήρωση του έργου αναβάλλεται συνεχώς. Μερικές φορές κτίρια που μόλις κατασκευάστηκαν κατεδαφίζονται την επόμενη στιγμή. Κάποιοι εργολάβοι εξαφανίζονται, κάποιοι άλλοι εμφανίζονται.
Μία από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σήμερα στην περιοχή, η Abnaa Sina ("Γιοι του Σινά"), ανήκει στον Ibrahim Al-Argani, έναν ηγέτη της φυλής Tarabin που συνδυάζει την ιδιότητα του ιδιοκτήτη εταιρείας και του παραστρατιωτικού επιχειρηματία: εκτός από την Abnaa Sina, ο Al-Argani είναι επικεφαλής της Ένωσης Φυλών του Σινά, μιας συμμαχίας που έχει διαμορφωθεί ως βοηθητική δύναμη του αιγυπτιακού στρατού στις μάχες κατά της εξέγερσης των τζιχαντιστών στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου.
Έτσι, είναι εύκολο να υποθέσει κανείς ότι οι στρατιωτικές εταιρείες χρησιμοποιούν διάφορους αχυράνθρωπους. Την τελευταία δεκαετία, έχουν τσεπώσει παχυλές δημόσιες συμβάσεις χωρίς να φαίνεται, και σχεδόν το ήμισυ του αβυσσαλέου χρέους που έχει συνάψει το καθεστώς μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Σίσι πιστεύεται ότι έχει καταλήξει στις τσέπες τους. Αυτό εξηγεί, μεταξύ άλλων, γιατί τα έργα τείνουν να σέρνονται, να σχεδιάζονται με αδιαφανή και άναρχο τρόπο... και μερικές φορές να καταλήγουν καλυμμένα από την άμμο της ερήμου.
Φούσκα ακινήτων
Υπάρχει περίπτωση να φέρει πράγματι η Μεγάλη Μεταμόρφωση ένα εκατομμύριο τουρίστες ετησίως όπως διατυμπανίζεται, ή θα αποδειχθεί μια φούσκα ακινήτων που έχει σχεδιαστεί για να μεταφέρει το συνάλλαγμα του κράτους στις τσέπες των στρατιωτικών; Είναι δύσκολο να το πιστέψεις όταν ανεβαίνεις το βουνό και αντικρίζεις αυτά τα τεράστια άδεια κτίρια βγαλμένα από την έρημο, που μιμούνται κάποια αρχαία φαντασμαγορία.
"Είναι σκέτη τρέλα. Δεν θα καταφέρουν ποτέ να γεμίσουν τα ξενοδοχεία τους. Τα καταλύματα απέχουν πολύ από το να είναι γεμάτα". Αλλά μεγάλο μέρος της ζημιάς έχει ήδη γίνει, και τα ανολοκλήρωτα έργα παρατείνουν την ταλαιπωρία: η Αγία Αικατερίνη ζει εδώ και δύο χρόνια υπό τον ήχο των μπουλντόζων, μέσα στη σκόνη και τα μπάζα.
