Μία σεκάνς στον Εθνικό Κήπο με τον Πάολο Κολόμπο
Καλοκαίρι του 2012. Στη δροσιά του κήπου, ένας περίπατος μαζί με την επιμελήτρια Σταματία Δημητρακοπούλου. Ανέκδοτες φωτογραφίες.
Alain Elkann Interviews
26.11.2023
Ο Paolo Colombo είναι Ιταλός καλλιτέχνης και επιμελητής. Γεννημένος το 1949 στο Τορίνο, ο Colombo ζει και εργάζεται στην Αθήνα και είναι σύμβουλος τέχνης για το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης. Διευθυντής του Centre d'Art Contemporain στη Γενεύη μεταξύ 1989 και 2000, τα έργα του οπτικής ποίησης παρουσιάστηκαν στην γκαλερί Olivier Varenne, rue des Bains 37 στο κέντρο της Γενεύης μέχρι τις 7 Μαρτίου 2024.
Πάολο Κολόμπο, μπορείτε να μας περιγράψετε τα έργα που παρουσιάζετε στη Γενεύη;
Πρόκειται για υδατογραφίες που έχουν ένα κείμενο γραμμένο πάνω τους, και τα κείμενα είναι από ποιήματά μου. Όλα μου τα έργα που βασίζονται σε κείμενα, τα οποία ξεκίνησα το 1975, προέρχονται από κείμενα που έγραψα. Δεν υπάρχει τίποτα που να αποτελεί παράθεση. Δεν υπάρχει τίποτα που να είναι σλόγκαν. Είναι ποιητικά κείμενα.
Έχετε γράψει δύο ποιητικές συλλογές: Απόστολος Μιχαηλίδης, Άγρα και Qbox, Αθήνα (2014)- και Not in Sleep Nor in Water, Kiraathane, Κωνσταντινούπολη (2021). Οι ακουαρέλες στην γκαλερί Olivier Varenne είναι έργα με ποιήματα που υπάρχουν σε αυτά τα βιβλία;
Ένα από το πρώτο βιβλίο, δύο από το τουρκικό βιβλίο και ένα που δεν έχει δημοσιευτεί.
Γράφετε την ποίησή σας στα ιταλικά;
Τα ποιήματά μου γράφτηκαν ταυτόχρονα στα αγγλικά και στα ιταλικά, και επειδή δεν έχουν επίθετα δεν υπήρχε κίνδυνος γλωσσικού πλεονασμού. Στην πραγματικότητα τα έβλεπα ως εικόνες. Πιστεύω ακράδαντα ότι η Ποίηση είναι εικόνα και τραγούδι. Μπορείς να πεις πράγματα στην ποίηση που δεν θα μπορούσες να πεις σε πεζό λόγο. Υπάρχει ένα ποίημα στο ελληνικό βιβλίο που στα αγγλικά λέει: "At night the blind women of Athens / mend clothes and speak of angels." Στα ιταλικά θα ήταν "Di notte le cieche di Atene / rammendano e parlano di angeli". Τα αγγλικά και τα ιταλικά έχουν περίπου τον ίδιο αριθμό συλλαβών, και γράφτηκε και στις δύο γλώσσες γιατί είναι αλήθεια ότι είμαι Ιταλός, αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι έχω ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της συναισθηματικής και επαγγελματικής μου ζωής με την αγγλική και την ελληνική γλώσσα.
Πάολο Κολόμπο, σπουδάσατε στη Γενεύη, τελειώσατε τη λογοτεχνία στη Ρώμη, πήγατε να ζήσετε στην Αμερική και μετά επιστρέψατε στην Ελβετία. Γιατί επιλέξατε να ζήσετε στην Αθήνα;
Η Αθήνα είναι η πόλη στην οποία έζησα τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου, δεκαέξι χρόνια τώρα και τεσσεράμισι χρόνια κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '70. Και η Ελλάδα εξαιτίας αυτού που μου έδωσε από πλευράς λογοτεχνίας, από πλευράς αγάπης, από πλευράς ομορφιάς, από πλευράς συνηθειών, από πλευράς ενός κόσμου που περιείχε τις εικόνες που με έθρεψαν. Είμαι λάτρης της χειροτεχνίας, των τεχνουργημάτων, και ιδιαίτερα του κεντήματος, και η Ελλάδα έχει μια απίστευτη παράδοση στην υφαντουργία και το κέντημα.
Αυτά τα ποιήματα που εκθέτετε είναι γραμμένα σαν να είναι σε ύφασμα και ζωγραφισμένα σαν να είναι κεντήματα;
Είναι μια πολύ μακρά διαδικασία και μου αρέσει η έννοια του χρόνου να εμπεριέχεται στη δουλειά μου. Είναι μια διαδικασία που την κάνω μόνος μου. Δεν έχω βοηθό. Μερικές φορές χρειάζονται μήνες για να φτιάξω ένα έργο. Όσο μου αρέσουν οι παραδοσιακές λαϊκές τέχνες, άλλα τόσο αγαπώ την κλασική τέχνη και τη βυζαντινή τέχνη επειδή τις αισθάνομαι εξαιρετικά οικείες σε έναν κόσμο χωρίς προοπτική. [...]
Πάολο Κολόμπο, είστε από το Τορίνο, αλλά δεν ανήκετε στην ομάδα της Arte Povera και είστε λίγο νεότερος από αυτούς τους καλλιτέχνες. Πώς θα ορίζατε τη δουλειά σας;
Πάντα πίστευα στην οικειότητα του έργου, και λόγω του υπόβαθρού μου στη λογοτεχνία βλέπω το έργο τέχνης ως κείμενο - ότι κάποιος πρέπει να το διαβάσει. Παρόλο που ένα λευκό κομμάτι χαρτί δεν είναι καμβάς, δεν διαφέρει τόσο πολύ από τον χώρο όπου γράφεται η ποίηση. Τα ποιήματά μου είναι αρκετά σύντομα ώστε να τα θυμάμαι απ' έξω, και, σε κάποιο βαθμό, η απαγγελία του ποιήματος αντιστοιχεί από την άποψη των διαστημάτων στο λευκό μέρος της σελίδας.
Ξοδεύετε πολύ χρόνο κάνοντας τη δουλειά του ακουαρελίστα. Πώς είναι η μέρα σας;
Εξαρτάται. Όταν είμαι μόνος μου, ζω στο στούντιο. Ξυπνάω όποτε ξυπνάω. Πιστεύω στον βιολογικό χρόνο. Πηγαίνω στο τραπέζι, δουλεύω ίσως 2 ώρες, κάνω ένα ντους και δουλεύω άλλες 2 ώρες, φτιάχνω έναν τεράστιο καφέ latte και δουλεύω μέχρι τις 8 ή 9, μερικές φορές μέχρι τα μεσάνυχτα, 13 ή 14 ώρες. Είναι μια μοναχική δραστηριότητα. Ακούω μουσική, συνεντεύξεις, διαλέξεις, ομιλίες, ακούω βιβλία. Υπάρχει μια κατηγορία βιβλίων που προορίζονται για να ακούγονται παρά για να διαβάζονται.
Τι είδους βιβλία;
Βιβλία όπως η Οδύσσεια και η Ιλιάδα, ή η Καρδιά του Σκότους του Τζόζεφ Κόνραντ, με την αφήγηση του Τσαρλς Μάρλοου σε μια λέσχη της ιστορίας της αποστολής του ως καπετάνιου ατμόπλοιου στον ποταμό Κονγκό. Η μπαλάντα του γέρου ναυτικού είναι ένα άλλο κείμενο που πρέπει να ακούσει κανείς.
Έχω την αίσθηση ότι είστε λιτοδίαιτος άνθρωπος;
Πηγαίνω στην αγορά για να αγοράσω τρόφιμα. Το φαγητό μου είναι πολύ λιτό, επειδή δεν θέλω να αποσπάται η προσοχή μου από το μαγείρεμα, οπότε συνήθως είναι σαλάτες ή γιγαντιαίες σούπες λαχανικών.
Σας αρέσει να έχετε μόνο λίγα πράγματα;
Όταν ανοίγω την ντουλάπα μου και βλέπω πάρα πολλά ρούχα με πιάνει κατάθλιψη. Η απέχθειά μου για τα υπάρχοντα με βοήθησε απείρως στα δύο διαζύγιά μου. Ακούγεται τρομερά κυνικό να το λέω, αλλά ποτέ δεν με πείραξε να αφήσω κάτι πίσω μου. Είναι απλά η φύση των πραγμάτων. Έχω κάποιες πέτρες που μου ανήκουν και τις χρησιμοποιώ για το θέατρο. Κάνω κάποια βίντεο που ονομάζονται Θέατρο Πέτρας και που συνήθως ξεκινούν από τη θέα μιας πέτρας που μου θυμίζει κάτι. Είναι ηθοποιοί και τους φέρομαι πολύ καλά. Η κάθε μία έχει τη δική της θήκη. Για παράδειγμα, έχω εδώ μια πέτρα που μοιάζει εκπληκτικά με κρανίο. Έχει χρησιμοποιηθεί για ένα σύντομο βίντεο με τον Άμλετ και τον Γιόρικ. Υπάρχουν πέτρες που μου θυμίζουν χέρια, ή που, μαζί τοποθετημένες, γίνονται χέρια. Έχουν χρησιμοποιηθεί για τα χέρια της Λαίδης Μάκβεθ.
Πιστεύετε ότι η τέχνη μπορεί να κάνει κάτι για τη φρίκη του πολέμου που βλέπουμε σήμερα;
Η σκληρότητα των ανθρώπων είναι ατελείωτη. Είναι τραγικό. Υπάρχουν κοινότητες που κινδυνεύει η ζωή τους και αυτό σου σπαράζει την καρδιά. Υπάρχει ένα παλιό ιταλικό ρητό που λέει: "Αν δεν είσαι σε θέση να κάνεις κάτι μην κοιτάς". Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι σωστά λένε "Σιωπή=θάνατος". Δεν ξέρω τι άλλο να πω εκτός από το γνωμικό: "There but for fortune go you or I". Είναι απλή σύμπτωση ότι δεν βρίσκομαι κάτω από τις βόμβες της Χαμάς.
Επηρεάζεται η τέχνη σας από την ιστορία ή τα γεγονότα;
Σε κάποιο βαθμό... Ξέρω ότι βρίσκομαι σε ένα γυάλινο πύργο και μακριά από προνόμια. Απλά από τη φύση της δουλειάς μου τείνω να βρίσκομαι μακριά από τα πλήθη. Στο Παρίσι, κοιτάζοντας τη Γκερνίκα, οι Γερμανοί στρατιώτες κατοχής ρώτησαν τον Πικάσο: "Εσύ το έκανες αυτό;". Η απάντησή του ήταν: "Όχι, εσύ το έκανες αυτό". Διάβασα ποιες είναι οι περιπτώσεις βάσει των οποίων μπορεί κανείς να καταγγείλει ένα έγκλημα πολέμου· υπάρχουν κανόνες. Νιώθω ότι ζούμε σε μια βάρβαρη εποχή.
Πώς έχει αλλάξει η τέχνη σας με την πάροδο των ετών;
Η τέχνη μου είναι η μοναχική δραστηριότητα ενός ατόμου. Γι' αυτό με γοητεύει τόσο πολύ η ταπεινή τέχνη που είναι το κέντημα, ή η κατασκευή δαντέλας, η αγγειοπλαστική, κάτι που είναι καρπός μιας μοναχικής δραστηριότητας όπου ο δημιουργός δεν μπορεί να αντικατασταθεί. Μπορείς να κάνεις κέντημα σε μηχανή, αλλά καταλαβαίνεις αμέσως ότι είναι άλλου είδος ζώου. Δεν έχω χρησιμοποιήσει σχεδόν ποτέ προϋπάρχοντα αντικείμενα στη δουλειά μου. Πάντα πίστευα κυριολεκτικά ότι κάτι πρέπει να βγει από το χέρι σου. Το πλεονέκτημα της τέχνης που είναι ταπεινή είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να εξαλειφθεί, επειδή πραγματικά δεν χρειάζεσαι τίποτα, και η διασταύρωση μεταξύ τέχνης και ποίησης από την άποψη των διαστημάτων, του συγχρονισμού, είναι εξαιρετικά σημαντική. Θα κάνω τέχνη όσο έχω ένα χέρι που δεν τρέμει και ένα μάτι που βλέπει. Αν δεν τα έχω αυτά, υπάρχει η γραφή, υπάρχει η ποίηση. [...]
Δείτε ακόμα τη συνέντευξη που είχε δώσει ο Πάολο Κολόμπο στη Σταματία Δημητρακοπούλου το 2012 για τη Lifo:
Οι Αθηναίοι / Πάολο Κολόμπο
Ολόκληρη η συνέντευξη (στα αγγλικά) που έδωσε στον Ιταλό δημοσιογράφο και συγγραφέα Alain Elkann βρίσκεται εδώ
