Αρχαιολογικό μουσείο Σπάρτης
Εν αναμονή του νέου αρχαιολογικού μουσείου και της αποκατάστασης του υπάρχοντος...
Ιστορικό
Η πρώτη Aρχαιολογική Συλλογή ιδρύθηκε στη Σπάρτη το 1833 από το Γερμανό αρχαιολόγο L. Ross. Στεγάστηκε στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα και σύντομα καταστράφηκε από φωτιά. Δημιουργήθηκε εκ νέου το έτος 1872 από τον Έφορο Αρχαιοτήτων, Π. Σταματάκη ο οποίος περισυνέλεξε 288 αρχαία αντικείμενα τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα των ευρημάτων του μουσείου το οποίο άρχισε να οικοδομείται λίγο αργότερα.
Ο πλούτος των ευρημάτων καθώς και η αγάπη τους για την ιστορία της περιοχής τους, οδήγησε μια ομάδα φιλάρχαιων Σπαρτιατών στην ίδρυση του Συλλόγου Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Σπάρτης «Παναγιώτης Σταματάκης?, το έτος 1997, τιμώντας έτσι τον ιδρυτή του Μουσείου Σπάρτης και παράλληλα έναν εκ των πρωτοπόρων της ελληνικής αρχαιολογίας. Ο Σύλλογος δραστηριοποιείται με ποικίλες εκδηλώσεις προωθώντας την ίδρυση νέου μουσείου στο κτήριο του ΧΥΜΟΦΙΞ και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων της Σπάρτης και της Λακωνίας.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης είναι το πρώτο επαρχιακό μουσείο της Ελλάδας που σχεδιάστηκε και κτίστηκε εξαρχής για το σκοπό αυτό. Άρχισε να οικοδομείται το 1874 σε σχέδια του Αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού αν και κατά καιρούς είχε θεωρηθεί έργο του διάσημου Δανού αρχιτέκτονα του 19ου αι. T. Hansen και ολοκληρώθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1876. Το κτήριο στην πρώτη του μορφή περιελάμβανε δύο αίθουσες πέραν της κεντρικής, δυτικά και ανατολικά της οποίας είχε κτιστεί ένα ιωνικό πρόπυλο.
Οι έρευνες που άρχισαν να πραγματοποιούνται στη Σπάρτη από τα τέλη του 19ου αι. και οι περισυλλογές αρχαιοτήτων είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των ευρημάτων και την συνακόλουθη επέκταση του αρχικού κτηρίου με την προσθήκη αιθουσών στη βόρεια και τη νότια πλευρά του αρχικού κτηρίου. Η πρώτη επέκταση δύο αιθουσών - μίας στη βόρεια και μιας στη νότια πλευρά του κτηρίου - έγινε κατά το διάστημα 1905-1908 με δαπάνες της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Δύο ακόμα αίθουσες με μεγαλύτερο πλάτος, προσετέθησαν κατά τον ίδιο τρόπο το έτος 1936.
Στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου το Μουσείο της Σπάρτης δεν υπέστη καμία ζημιά ή κλοπή από τις δυνάμεις κατοχής, αφού τα ευρήματα συσκευάστηκαν και αποκρύφτηκαν εγκαίρως σε ειδικά κατασκευασμένη κρυψώνα, από τον τότε Έφορο Αρχαιοτήτων Θ. Καραχάλιο. [...]
Αθανάσιος Θέμος, αρχαιολόγος
- ΟΔΥΣΣΕΥΣ - Υπ. Πολιτισμού
Περιγραφή
Tο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης φιλοξενεί σήμερα χιλιάδες ευρήματα από την επαρχία Λακεδαίμονος αλλά και από περιοχές του νομού Λακωνίας που δεν καλύπτονται από τις Aαρχαιολογικές Συλλογές του Γυθείου και της Νεάπολης Βοιών. Στις αίθουσες του εκτίθενται ευρήματα που καλύπτουν τη χρονική περίοδο από τη νεολιθική μέχρι την ύστερη ρωμαϊκή εποχή. Τη σπουδαιότερη θέση κατέχουν τα ευρήματα των μεγάλων ιερών της Σπάρτης. O επισκέπτης του μουσείου έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει ευρήματα από τις σπουδαιότερες προϊστορικές θέσεις της Λακωνίας, έργα γλυπτικής από τα αρχαϊκά χρόνια έως και τα ρωμαϊκά, προερχόμενα από διάφορες περιοχές του νομού, καθώς και ευρήματα των σωστικών ανασκαφών ανάμεσα στα οποία κατέχουν εξέχουσα θέση, τα τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων των ρωμαϊκών χρόνων από τη Σπάρτη. Τέλος, στην έκθεση του μουσείου περιλαμβάνονται λίγα επιγραφικά κείμενα τα οποία φωτίζουν μερικές πλευρές της ιστορίας της Σπάρτης.
Σήμερα, στις εφτά αίθουσες του μουσείου (έκτασης περίπου 500 τ.μ.) εκτίθεται μικρό μόνο, μέρος των πολυάριθμων ευρημάτων που στεγάζονται σε αυτό και τα οποία συνεχίζουν καθημερινά να έρχονται στο φως από τις ανασκαφές της E΄ Eφορείας Προϊστορικών και Kλασικών Aρχαιοτήτων στην περιοχή της Σπάρτης αλλά και σε άλλες περιοχές της Λακωνίας. Στην έκθεσή του έχει περιληφθεί, λόγω ελλείψεως χώρου, μικρό μόνο μέρος των ευρημάτων που φυλάσσονται σε αυτό, τα πλέον ενδιαφέροντα για την επιστημονική κοινότητα ή τον απλό επισκέπτη.
Στην αίθουσα Ι (προθάλαμος) εκτίθενται ενεπίγραφες στήλες των ρωμαϊκών χρόνων, στις οποίες είχαν ενσωματωθεί σιδερένια δρεπάνια, αναθήματα των νικητών των αγωνισμάτων του ιερού της Ορθίας Αρτέμιδος. Στις στήλες αναγράφεται το όνομα του νικητή και τα αγωνίσματα στα οποία διακρίθηκε.
Στην αίθουσα II περιλαμβάνονται ευρήματα από το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος. Από την πληθώρα των ευρημάτων της ανασκαφής, εκτίθενται δείγματα των προσφορών των πιστών προς τη θεά σε ελεφαντοστό, λίθο και πηλό καθώς και μολύβδινα ειδώλια, που θεωρούνται προσφορές των φτωχών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναθηματικές πήλινες μάσκες, μιμήσεις ίσως των ξύλινων, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν στις τελετές προς τιμήν της θεάς. Στην ίδια αίθουσα βλέπουμε ακόμα ευρήματα από τα ιερά της Xαλκιοίκου Αθηνάς, του Αμυκλαίου Απόλλωνος και του Mενελαείου. Σε περίοπτη επίσης θέση βρίσκονται οι μεγάλοι ανάγλυφοι ταφικοί αμφορείς που βρέθηκαν στις ανασκαφές της Σπάρτης.
Στην αίθουσα III, εκτίθενται έργα γλυπτικής των ρωμαϊκών κυρίως χρόνων, όπως πορτραίτα, τμήματα μαρμάρινων σαρκοφάγων ενώ στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται η κεφαλή του αγάλματος της Τύχης της πόλης. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται επίσης τμήματα ελληνιστικών και ρωμαϊκών ψηφιδωτών δαπέδων. Σημαντική θέση κατέχει το πήλινο ομοίωμα πεντήρους από την περιοχή του Ακρωτηρίου του Μαλέα.
Στην αίθουσα IV, το μικρό πατάρι του Μουσείου, εκτίθενται ευρήματα των προϊστορικών χρόνων από διάφορα μέρη της Λακωνίας (Γεράκι, Μελαθριά, Επίδαυρος Λιμηρά, Περιστέρι, Αγγελώνα, Αμυκλές). Σημαντική θέση κατέχουν τα ευρήματα των μυκηναϊκών τάφων της Πελλάνας, όπου έχει αποκαλυφτεί πλούσιο νεκροταφείο των μυκηναϊκών χρόνων.
Στην αίθουσα V, εκτίθενται λίγα δείγματα από το μεγάλο συνολικά αριθμό των ψηφιδωτών δαπέδων που κοσμούσαν τις πολυτελείς οικίες και τα δημόσια κτήρια της Σπάρτης κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Aνάμεσα στις εικονιστικές παραστάσεις των ψηφιδωτών αυτών ξεχωρίζει η παράσταση του Αχιλλέα στη Σκύρο (αρχές 4ου αι. μ.Χ.) και του αποκεφαλισμού της Μέδουσας (3ος αι. μ.Χ.), γοργόνεια, παράσταση Aφροδίτης και άλλες.
Στην Αίθουσα VI, σημαντική θέση κατέχουν τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού του Απόλλωνα στις Αμυκλές, έργο του Βαθυκλή από τη Μικρά Ασία, που συνδύασε με εξαίσιο τρόπο τα ιωνικά και δωρικά στοιχεία, σε ένα ιδιαίτερου τύπου οικοδόμημα, όπου συνδυαζόταν η λατρεία του δωρικού Απόλλωνα και της προδωρικής θεότητας του Υακίνθου. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται η αμφίγλυφη πυραμιδοειδής στήλη όπου απεικονίζονται ζεύγη μορφών ( Ορέστης-Κλυταιμνήστρα και Μενέλαος -Ελένη), ενώ μπορεί να δει κανείς μεγάλο αριθμό από τη σειρά των ηρωικών λακωνικών ανάγλυφων με την παράσταση ζεύγους θεοτήτων, ανάγλυφα με την παράσταση των Διοσκούρων και των συμβόλων τους και μικρό μέρος των αναθημάτων του ιερού της Αλεξάνδρας - Κασσάνδρας στις Αμυκλές.
Στην αίθουσα VII, εκτίθενται μερικά δείγματα της λακωνικής κυρίως γλυπτικής. Στο κέντρο βρίσκεται η μορφή του Σπαρτιάτη πολεμιστή, του επονομαζόμενου Λεωνίδα, που βρέθηκε κοντά στο Ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Σημαντική θέση στην αίθουσα αυτή κατέχει η περίφημη στήλη του Δαμώνονος στην οποία απαριθμούνται νίκες σε αγωνίσματα. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται και ενεπίγραφα σήματα τάφων νεκρών πολεμιστών, το άγαλμα της Ειλείθυιας, θεάς του τοκετού και η γιγαντιαία κεφαλή της Ήρας ή Ελένης.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης υπάγεται στην Ε΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Aθανάσιος Θέμος. αρχαιολόγος
- ΟΔΥΣΣΕΥΣ - Υπ. Πολιτισμού
