Στο υπόγειο τμήμα του Κηφισού υπάρχουν ένοχα μυστικά. Η εξερεύνηση του ποταμού κάτω από τη λεωφόρο, την οποία πραγματοποίησε πρόσφατα η ομάδα της Γεωμυθικής, τα ανέδειξε, βγάζοντας παράλληλα στην επιφάνεια μια κρυμμένη ολιγωρία δεκαετιών.
Το υπογειοποιημένο τμήμα του Κηφισού ποταμού, πάνω από το οποίο περνάει ο κεντρικός οδικός άξονας της Αττικής, ουδέποτε έχει συντηρηθεί από τότε που κατασκευάστηκε. Μπορεί το αρμόδιο υπουργείο και η Περιφέρεια να ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για το οδικό έργο του Κηφισού, από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχει ένας σοβαρός προβληματισμός για τη στατικότητα της λεωφόρου πάνω από την υπόγεια κοίτη του Κηφισού, μετά από την ανακάλυψη και τρίτης «λίμνης» από επιστήμονες ακτιβιστές της Γεωμυθικής.
Οι ειδικοί επιστήμονες με τους οποίους μίλησε η LiFO αναφέρουν ότι «για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για το τι συμβαίνει στην υπόγεια κοίτη του Κηφισού πρέπει να γίνει επιθεώρηση στο υπόγειο τμήμα του έργου και στη συνέχεια να εκπονηθεί μελέτη προκειμένου να διαπιστωθεί το εύρος και η σοβαρότητα των φθορών».
«Η κατασκευή του κάθε έργου πραγματοποιείται με τα υλικά και την τεχνολογία της εποχής την οποία έγινε. Όταν ερχόμαστε να κάνουμε συντήρηση, αφενός επεκτείνουμε τη διάρκεια ζωής του έργου, λόγω καλύτερων υλικών και τεχνολογίας, αφετέρου βελτιώνουμε την αντοχή και την ανθεκτικότητά του».
Η εξερεύνηση της Γεωμυθικής ξύπνησε απότομα το αρμόδιο υπουργείο από βαθύ ύπνο και η «καυτή πατάτα» της συντήρησης βρίσκεται στα χέρια της Περιφέρειας, που θα πρέπει να διαχειριστεί ένα τεχνικό έργο το οποίο ουδέποτε έχει συντηρηθεί. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η συντήρηση σκάλωνε για χρόνια, αφού η αρμοδιότητα ήταν και πάλι μπλεγμένη, καθώς «για τον πυθμένα ήταν υπεύθυνο το υπουργείο, για τα πρανή η Περιφέρεια και για τις όχθες οι δήμοι».
Αν και το υπουργείο ισχυρίζεται ότι όλα τα παραπάνω έχουν λυθεί από το 2010, μέχρι σήμερα η επιθεώρηση αλλά και η συντήρηση του υπογειοποιημένου τμήματος μοιάζει με σύντομο ανέκδοτο, αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι τον περασμένο Αύγουστο υπήρχαν τόνοι μπάζων και σκουπιδιών.
Μετά από δεκαετίες, το πρώτο έργο για τον καθαρισμό του Κηφισού ξεκίνησε τον περασμένο Αύγουστο από την Περιφέρεια Αττικής. Την τελευταία φορά που καθαρίστηκαν τα υπογειοποιημένα τμήματα του Κηφισού «ήταν επί υπουργίας Βάσως Παπανδρέου, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, πριν από μια 20ετία», ανέφερε ο Νίκος Χαρδαλιάς, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι με το έργο καθαρισμού που ενεργοποίησε «έχουμε βγάλει ήδη 26.000 τόνους μπάζα και σκουπίδια».
Η εξερεύνηση της υπόγειας κοίτης του Κηφισού από τους Δημήτρη Θεοδοσόπουλο, Γιώργο Καφαντάρη και Γιάννη Μήλα, μέλη της Γεωμυθικής, μιας ομάδας έρευνας και μελέτης που έχει εξερευνήσει τα κλειστά και ανοιχτά ρέματα της Αττικής, έφερε τον Κηφισό και τα προβλήματά του στην επιφάνεια για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια. Αυτήν τη φορά τα μέλη της Γεωμυθικής ανακάλυψαν μια τρίτη «λίμνη» στον υπόγειο Κηφισό, στο σημείο συμβολής με τον αγωγό της Εσχατιάς. Εκεί που σχηματίζεται η λίμνη, η υπόγεια κοίτη έχει καταστραφεί και στο ίδιο σημείο της κατεστραμμένης κοίτης φαίνονται οι πάσσαλοι θεμελίωσης των πλευρικών τοιχίων. Ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος λέει στη LiFO ότι «η λίμνη έχει δημιουργηθεί από την υποσκαφή του τσιμεντένιου πυθμένα» και υποστηρίζει ότι στους πλαϊνούς τοίχους «έχουν υποσκαφεί και οι πάσσαλοι θεμελίωσης σε βάθος που δεν γνωρίζουμε και πιθανολογούμε να είναι είναι 1 με 2 μέτρα». Τα μέλη της Γεωμυθικής δεν θέλουν να κινδυνολογήσουν. Ο Δ. Θεοδοσόπουλος υποστηρίζει ότι θα πρέπει να γίνει επιθεώρηση, να εντοπιστούν οι φθορές και να μελετηθεί ο τρόπος αποκατάστασής τους. Να διαπιστωθεί, δηλαδή, αν οι πάσσαλοι θεμελίωσης των πλευρικών τοιχίων που στηρίζουν την οροφή του υπογειοποιημένου τμήματος και εξασφαλίζουν την ευστάθεια του οδικού άξονα έχουν υποστεί ή όχι κάποια σοβαρή διάβρωση.
Για το ζήτημα του Κηφισού πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών με τον Περιφερειάρχη Αττικής και την ΕΥΔΑΠ το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης. Κατά τη σύσκεψη αυτή διαπιστώθηκε ότι «δεν υπάρχει κάποιος άμεσος κίνδυνος για το οδικό έργο του Κηφισού. Συμφωνήθηκε επίσης η προοπτική συνεργασίας του υπουργείου με την Περιφέρεια Αττικής για την αντιμετώπιση των όποιων σημειακών βλαβών. Η διαδικασία που θα ακολουθηθεί σε σχέση με την εξέλιξη και τον χρόνο των παρεμβάσεων θα ανακοινωθεί από την Περιφέρεια, στην οποία εμπίπτει η σχετική αρμοδιότητα για τη συντήρηση του έργου», ανέφεραν στη LiFO από το υπουργείο.
Πάντως, πριν ακόμη γίνουν επιθεωρήσεις και μελέτες για το τι συμβαίνει στην υπόγεια κοίτη του Κηφισού, ο Νίκος Ταχιάος, υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, ήταν εξαιρετικά καθησυχαστικός. Μάλιστα, όπως είπε σε τηλεοπτική συνέντευξη, συζητώντας το θέμα με στατικούς που είναι ειδικοί, γελάνε μ’ αυτά που ακούνε. «Δεν μιλάμε για λίμνες, αλλά για λιμνάζοντα νερά, στα οποία καταλήγει μια διαρκής ροή, η οποία πρέπει να αποκατασταθεί. Η κοιτόστρωση πρέπει να αποκατασταθεί. Αυτό δεν σημαίνει εκ των πραγμάτων ότι υπάρχει στατικό πρόβλημα», είπε. Διευκρίνισε, σε άλλο σημείο, ότι «οι πάσσαλοι είναι κατασκευές οι οποίες κατεβαίνουν πάρα πολύ βαθιά και φτάνουν μέχρι το σταθερό έδαφος. Για να αποκαλυφθεί ένας πάσσαλος βάθους 15 μέτρων, πρέπει να γίνει μια διάβρωση της οποίας η έκταση δεν είναι δυνατή με τη διατομή που έχει ο συγκεκριμένος αγωγός, εκτός εάν έχει συμβεί ο κατακλυσμός του Νώε».
Επιστήμονες: «Πρέπει να μελετηθεί η έκταση της φθοράς για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα»
Ο Δημήτρης Κουτσογιάννης είναι ομότιμος καθηγητής του Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και έχει ασχοληθεί εντατικά με τον Κηφισό. Θεωρεί ότι για να υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα, μετά τα πρόσφατα ευρήματα που προέκυψαν από την αυτοψία της Γεωμυθικής, για το τι πραγματικά συμβαίνει στο υπόγειο τμήμα του Κηφισού, θα πρέπει να υπάρξει μελέτη: «Η θεμελίωση μέσα σε ένα ποτάμι πάντα είναι το ευαίσθητο σημείο μιας κατασκευής, οπότε και πρέπει να υπάρχει συστηματική επιθεώρηση και παρακολούθηση. Σήμερα μια τέτοια επιθεώρηση μπορεί να γίνει πολύ πιο εύκολα, γιατί έχουμε την τεχνολογία των drones, δεν είναι όπως παλιά. Με ένα drone μπορείς να έχεις πλήρη αποτύπωση της κατάστασης», λέει.
Για τις καθησυχαστικές δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών, ο καθηγητής μάς λέει ότι μπορεί βεβαίως ο υπουργός να δηλώσει ότι δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα, αλλά «για να το κάνει αυτό, θα πρέπει να έχει μια μελέτη και να πει ότι βάσει αυτής της μελέτης τα πράγματα είναι μια χαρά. Όχι έτσι, στον αέρα».
Σχολιάζοντας τα ευρήματα της Γεωμυθικής, τα οποία χαρακτηρίζει «σημαντικά», αναφέρει: «Πρόκειται για μια υποσκαφή της κοίτης. Τώρα, όσο η υποσκαφή περιορίζεται στην κοίτη, είναι λιγότερο επικίνδυνη. Εάν όμως επεκταθεί κάτω από τα θεμέλια, τότε μπορεί να καταρρεύσει η κατασκευή συνολικά. Οι πάσσαλοι είναι μέρος της θεμελίωσης και μεταφέρουν τα φορτία πιο χαμηλά μέσα στο υπέδαφος. Αλλά οι πάσσαλοι υπόκεινται και αυτοί σε φθορές. Γι’ αυτό θέλει προσοχή στους πασσάλους». Ο ομότιμος καθηγητής υποστηρίζει ότι πρόκειται για μια κατασκευή που «ολοκληρώθηκε πριν από κάποιες δεκαετίες και η πολιτεία θα έπρεπε να φροντίζει για τη συντήρησή της». Για τον ίδιο, βέβαια, η όλη κατασκευή «είναι ένα λάθος. Δεν θα έπρεπε να γίνει ποτέ. Θα έπρεπε ο αυτοκινητόδρομος να γίνει δίπλα και να είχαν απαλλοτριωθεί οι σχετικές εκτάσεις για αυτό τον σκοπό. Και υπήρχαν, από ό,τι ξέρω, δυνατότητες απαλλοτρίωσης».
Ο Δ. Κουτσογιάννης μάς λέει ότι λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, όταν κατασκευαζόταν η υπογειοποίηση ενός τμήματος του Κηφισού, εξηγούσε στους φοιτητές του πως «στη Σεούλ μια ανάλογη κατασκευή ενός ποταμιού αντίστοιχου με τον Κηφισό, όπου είχαν φτιάξει αυτοκινητόδρομο το 1955, γκρεμιζόταν εκείνη την εποχή για να αναδειχθεί το ρέμα, το οποίο προϋπήρχε του αυτοκινητοδρόμου». Η ανάδειξη των ποταμών, όπως λέει, «έχει και υδραυλικά οφέλη, γιατί αυξάνει την παροχετευτική τους ικανότητα».
Ο Παναγιώτης Καρύδης, ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ με ειδίκευση στην αντισεισμική τεχνολογία, ο οποίος παρακολούθησε με μεγάλο ενδιαφέρον, όπως μας είπε, τα ευρήματα της αυτοψίας των μελών της Γεωμυθικής, σχολιάζει τρία ζητήματα. Πρώτον, θεωρεί ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στην περιοχή με τις λίμνες, «αλλά υπάρχει και υπόγεια ροή. Δηλαδή κάτω από την πλάκα αυτή που φαίνεται. Τρέχει και από κάτω νερό και υπάρχει και εκεί διάβρωση. Διότι αυτό φάνηκε από τις πολύ ωραίες φωτογραφίες και τα βίντεο που μας έδωσαν οι σπηλαιολόγοι. Τι σημαίνει αυτό; Ότι υπάρχει νερό που ρέει υπό πίεση κάτω από την πλάκα του μπετόν, που είναι διαβρωμένη. Επομένως το πρόβλημα φαίνεται ότι είναι ευρύτερο και δεν περιορίζεται μόνο στις περιοχές των λιμνών. Πρέπει επομένως να γίνει μια περαιτέρω έρευνα και σε αφανή ακόμη σημεία. Γιατί μπορεί από κάτω να υπάρχει μια υποσκαφή, όπως λέμε, δηλαδή να έχει φύγει το έδαφος του υποστρώματος εκεί πέρα, και να έχει δημιουργηθεί κενό».
Δεύτερο θέμα είναι ότι από τα ευρήματα φαίνεται πως «πράγματι η διάβρωση πλησιάζει τους πασσάλους, κι αυτό είναι το χειρότερο όλων. Παρόλο που έχει μπει κατά την κατασκευή μια προστατευτική ποδιά, ένα τοιχίο δηλαδή μπροστά από τους πασσάλους, για να τους προστατεύει από τη διαβρωτική δράση του νερού που τρέχει, δεν γνωρίζουμε αν ο χάλυβας, τα σίδερα των πασσάλων είναι διαβρωμένα και σε πόση έκταση». Και το τρίτο ζήτημα, όπως σχολιάζει, είναι ότι «ουδέν κακόν αμιγές καλού. Τώρα που κατά κάποιον τρόπο είδαμε τη ζημιά αυτή, θα πρέπει να σκεφτούμε πώς θα την εκμεταλλευτούμε προς όφελός μας. Τι σημαίνει αυτό; Αφενός να ενισχύσουμε την κατασκευή, αφετέρου να βελτιώσουμε την παροχετευτικότητα του υπόγειου ποταμού. Δηλαδή να αυξήσουμε τη διατομή του. Αυτό σημαίνει ότι η επόμενη στρώση του πυθμένα δεν πρέπει να γίνει στο σημείο που ήταν αυτή που καταστράφηκε, αλλά θα πρέπει να διευρύνουμε προς τα κάτω, κάνοντας μια εκβάθυνση. Επίσης θα πρέπει να γίνει μια εξομάλυνση, γιατί είδα ότι υπάρχουν και καταρράκτες, οι οποίοι δημιουργούνται με αναβαθμούς, οι οποίοι δεν θα πρέπει να υπάρχουν, καθότι από πάνω η λεωφόρος δεν έχει αναβαθμούς. Οι αναβαθμοί είναι επιζήμιοι, μειώνουν την ενέργεια κίνησης του νερού και δημιουργούν και προβλήματα διάβρωσης».
Για τον ομότιμο καθηγητή, με τα ευρήματα αυτά ανοίγεται μια ευκαιρία να βελτιωθούν πράγματα τα οποία «είτε στηρίζονται σε κακοτεχνίες που έγιναν στην κατασκευή, είτε εμφανίστηκαν κατά τη φάση των δεκαετιών που δημιουργήθηκε ο υπόγειος αγωγός». Ταυτόχρονα, είναι ένα καμπανάκι, όπως λέει, για την την πολιτεία, να μην αμελεί το ζήτημα της συστηματικής συντήρησης και της επίβλεψης των δημόσιων υποδομών. «Η κατασκευή του κάθε έργου πραγματοποιείται με τα υλικά και την τεχνολογία της εποχής την οποία έγινε. Όταν ερχόμαστε να κάνουμε συντήρηση, αφενός επεκτείνουμε τη διάρκεια ζωής του έργου, λόγω καλύτερων υλικών και τεχνολογίας, αφετέρου βελτιώνουμε την αντοχή και την ανθεκτικότητά του».
Τι αναφέρει η έκθεση αυτοψίας της Γεωμυθικής
Με σημείο εισόδου τον αγωγό της Εσχατιάς στο Καματερό, τα τρία μέλη της Γεωμυθικής περπάτησαν έξι χιλιόμετρα υπογείως και έφτασαν στο σημείο συμβολής της Εσχατιάς με τον υπόγειο Κηφισό. Εκεί σταμάτησαν, όπως αναφέρουν στην έκθεση αυτοψίας, γιατί η κοίτη ήταν κατεστραμμένη σε όλο το πλάτος του υπόγειου αγωγού και σε μήκος το οποίο, κατά την εκτίμησή τους, φτάνει τα 40 με 50 μέτρα.
Στα ευρήματά τους, που συνοδεύονται με αντίστοιχα φωτογραφικά ντοκουμέντα, καταγράφονται τα εξής:
- Κατάρρευση συνολικά της κοιτόστρωσης του Κηφισού κατάντι της συμβολής με την Εσχατιά, με βάθος μεγαλύτερο των δύο μέτρων και σε μήκος το οποίο εκτιμήσαμε περίπου 40 με 50 μέτρα.
- Στο κομμάτι που έχει καταρρεύσει συνολικά η κοίτη φαίνονται αριστερά και δεξιά οι πάσσαλοι θεμελίωσης των πλευρικών τοιχίων.
- Στο σημείο της συμβολής εντοπίσαμε λύματα αποχέτευσης που ρίχνονται στον Κηφισό, πιθανόν από αστοχία αγωγού της ΕΥΔΑΠ, και λύματα αποχέτευσης που έρχονται μέσα στον Κηφισό από ένα συμβάλλον διευθετημένο ρέμα από τα Πατήσια.
- Κατάρρευση της κοίτης στον αριστερό κλάδο του Κηφισού, λίγο πριν το τέλος του μεσόβαθρου, ανάντι του αναβαθμού πριν τη συμβολή με την Εσχατιά και εκροή του νερού κάτω από τον αναβαθμό μέσω μιας τρύπας κατάντι αυτού.
- Σκουπίδια που έχουν έρθει κυρίως από τα ανοιχτά τμήματα του ρέματος της Εσχατιάς.
- Τοπικές φθορές κατά μήκος του ρέματος της Εσχατιάς στην κοίτη και στο ταβάνι του αγωγού με εμφάνιση του οπλισμού.
- Ψάρια μέσα στα ύδατα της κοίτης του Κηφισού, αλλά και στην κοίτη της Εσχατιάς.
Ο Κηφισός, το μεγαλύτερο και σημαντικότερο ποτάμι της Αττικής, εγκιβωτίστηκε για να διαπλατυνθεί ο οδικός άξονας και να φτάσει μέχρι τις ακτές του Σαρωνικού. Τρία είναι τα υπογειοποιημένα τμήματα του ποταμού. Το μεγαλύτερο τμήμα, μήκους 7,3 χιλιομέτρων, εκτείνεται από την οδό Αγίας Άννης στον δήμο Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη μέχρι τη συμβολή των οδών Περισσού και Παππά στον δήμο Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας. Το δεύτερο τμήμα, μήκους 1,5 χιλιομέτρων, εκτείνεται από τον Φαληρικό Όρμο (στα ανάντη της λεωφόρου Ποσειδώνος) μέχρι το ύψος της οδού Μπιζανίου στον δήμο Μοσχάτου-Ταύρου, και το τρίτο, μήκους 0,15 χιλιομέτρων, από το ύψος της οδού Οδυσσέα Ανδρούτσου μέχρι το ύψος της οδού Λέσβου στον δήμο Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας.
Το επόμενο διάστημα αναμένονται οι ενέργειες της διοίκησης για την έκταση και τη σοβαρότητα των φθορών, οι οποίες, σύμφωνα με τους επιστήμονες, προς το παρόν δεν μπορούν να προσδιοριστούν, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών. Το ζήτημα είναι σοβαρό και ο επιστημονικός προβληματισμός που υπάρχει για το έργο δεν χωράει καθυστερήσεις.
* Οι φωτογραφίες είναι από την έκθεση αυτοψίας της Γεωμυθικής
