Ένα τραγούδι του Σούμαν, οχτώ στίχοι του Χάινε, ένας τραγουδιστής των λιντ που πέθανε νωρίς...
Για μια καλοκαιρινή μέρα που έφερε φούντωση, μελαγχολία και φλόγα (εναλλάξ)
ΜΙΑ ΜΕΡΑ TO ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ
Μια μέρα το καλοκαίρι
μόνος στον κήπο περνώ.
Μιλάνε και λεν τα λουλούδια,
μα εγώ βουβός τριγυρνώ.
Μιλάνε και λεν τα λουλούδια,
κοιτούν με συμπόνεση.
« Στην αδερφή μας, κακία
μη δείχνεις, θλιμμέν' εσύ».
― Ηeinrich Heine, Am leuchtenden Sommermorgen από την συλλογή O Έρωτας του Ποιητή. Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης (εκδ. Άγρα).
― Ακούγεται ο Fritz Wunderlich, στο ομώνυμο τραγούδι του Σούμαν, ηχογραφημένο τον Αύγουστο του 1965 στο Σάλτσμπουργκ. Τον επόμενο χρόνο, ο τενόρος, θα πέθαινε αιφνιδίως στα 35 του χρόνια.
Fritz WUNDERLICH. Am leuchtenden Sommermorgen. Schumann.
Από το Δελτίο Τύπου της Άγρας
Το 1828, ο δεκαοκτάχρονος τότε Σούμαν γνωρίζει τον Χάινε στο Μόναχο. Η συνάντηση τον εντυπωσιάζει και σημειώνει : « Ένα πικρά ειρωνικό χαμόγελο έπαιζε στα χείλη του, ήταν όμως ένα αγέρωχο χαμόγελο, ένα χαμόγελο ανωτερότητας απέναντι στα ανούσια πράγματα της ζωής και περιφρόνησης για τους μικροπρεπείς ανθρώπους ». [...]
Η ειρωνεία είναι το έδαφος αυτής της αναπόφευκτης συνειδητοποίησης, είναι η βαρύτητα της ποίησης : ό,τι την κρατάει στο χώμα αλλά της δίνει και τη σωματικότητά της, ό,τι την προσγειώνει αλλά και τη μεγαλύνει στα δύσκολα πετάγματά της. [...]
Η συνολική μεταξίωση του τραγουδιού, του Lied, και η ανάδειξή του από υποδεέστερο σε αυτόνομο και υψηλό είδος τέχνης, στο οποίο η ποίηση και η μουσική επιτελούν μιαν ανέφικτη επιστροφή στην αρχετυπική τους ενότητα, έχει ως πρωτεργάτη ασφαλώς τον Σούμπερτ, κυρίως με το Χειμωνιάτικο ταξίδι / Die Winterreise του Wilhelm Müller (εισαγωγή-μετάφραση Διονύση Καψάλη, επίμετρο Dietrich Fischer-Dieskau Εκδόσεις Άγρα, 2015). Με τον Σούμαν του Έρωτα του ποιητή / Dichterliebe, η μετάβαση προς αυτό το νέο είδος τέχνης είναι πια οριστική και καταλυτική τόσο για την ποίηση όσο και για τη μουσική, αφού με τη μεσολάβηση του Χάινε υποδεικνύεται ως μόνιμη στο εξής συνοδός της λυρικής έκφρασης η ειρωνεία. Γι' αυτό και η πολυπόθητη καταλλαγή στον ανήσυχο « έρωτα του ποιητή » έρχεται χωρίς λόγια, με τον πιανιστικό επίλογο του τελευταίου τραγουδιού, « Die alten, bösen Lieder», που αφήνει τις ειρωνικές αντιθέσεις του κύκλου μετέωρες στη μελαγχολική αμφιθυμία του τέλους. [...] – Δ.Κ.
