"Οι ήρωες της καπιταλιστικής εργασίας"
*
Πενήντα χρόνια από την 'Ανοιξη της Πράγας
*
Με μια κάμερα κρυμμένη στα γυαλιά της, η Saša Uhlová ερεύνησε από τα μέσα τον κόσμο της εργασίας στην Τσεχία
'Οταν περπατάει στην Πράγα, η Saša Uhlová προτιμά να κρύβεται κάτω από τη μεγάλη της κουκούλα. Από τότε που κατήγγειλε τις συνθήκες εργασίας των τσέχων εργαζομένων που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, η γυναίκα αυτή με το ξυρισμένο κεφάλι αναγνωρίζεται όλο και πιο συχνά. Κι αυτό είναι κάτι πρωτοφανές για μία δημοσιογράφο που απευθυνόταν ως τώρα στο μικρό αντιφασιστικό κύκλο των διανοουμένων της πρωτεύουσας, οι οποίοι παρακολουθούν συνήθως το αναρχικό σάιτ A2larm.cz, όπου είναι συντάκτρια.
Δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί, διεξάγοντας ινκόγκνιτο μία έρευνα σαν εκείνη του Γερμανού Günter Wallraff, που το 1985 είχε υποδηθεί τον μετανάστη εργαζόμενο, ότι θα γινόταν η ίδια στη χώρα της ένα κοινωνικό φαινόμενο. "'Ηθελα εδώ και πολύ καιρό να κάνω μια έρευνα για τις γυναίκες στα ταμεία, τις τηλεφωνήτριες, τις ράφτρες, για όλους αυτούς τους ανθρώπους που δεν τολμούν να μιλήσουν ανοιχτά", δηλώνει η σαραντάρα αυτή γυναίκα που είναι μητέρα δύο παιδιών. "Γι' αυτό και ζήτησα να προσληφθώ σε διάφορες δουλειές για μία περίοδο έξι μηνών, από τον περασμένο Ιανουάριο ως και τον Ιούνιο". Η προσεγγισή της, χωρίς προηγούμενο στη χώρα, έφερε ένα αποτέλεσμα εξίσου πρωτότυπο: μία σειρά από ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκαν ιντερνετικά από τον Σεπτέμβρη ως το τέλος της περασμένης χρονιάς.
Η απήχησή τους στον υπόλοιπο Τύπο υπήρξε πολύ μεγάλη. "Ο κόσμος σοκαρίστηκε. Δεν ήξεραν για παράδειγμα ότι οι εργαζόμεοι στα πλυντήρια του δημόσιου νοσοκομείου κερδίζουν μόνο 11.000 κορώνες μεικτά το μήνα, δηλαδή περίπου 433 ευρώ για σαράντα τέσσερις ώρες την εβδομάδα", σημειώνει η Saša Uhlová. "Δουλεύουν σκληρά και συμβάλλουν στο οικονομικό θαύμα χωρίς να οφελούνται από την καταναλωτική κοινωνία". Στην Τσέχικη δημοκρατία, η πλήρης απασχόληση είναι πλέον γεγονός, αλλά το μέσο μηνιαίο εισόδημα δεν ξεπερνάει τα 1.176 ευρώ μεικτά.
"Οι τιμές των βασικών αγαθών επηρεάζονται από τον πληθωρισμό πολύ περισσότερο από τις άλλες", εξηγεί ο κοινωνιολόγος Daniel Prokop. Απέναντι στα μικρόφωνα και τις κάμερες, η ρεπόρτερ απαντάει με στοιχεία και γίνεται η ακούραστη εκπρόσωπος των αοράτων. Αναφέρει συχνά έναν πρώην συνάδελφό της που δεν φεύγει ποτέ από τη γειτονιά του επειδή δεν έχει την πολυτέλεια να ξοδέψει 25 κορώνες για ένα εισητήριο του μετρό.
Διηγείται πως οι Μογγόλοι και οι Ουκρανοί, που εργάζονται σε τριπλές βάρδιες στις γραμμές συναρμολόγησης επιλέγονται από γραφεία τα οποία ονομάζουν "μαφίες". Σκοτώνονται στη δουλειά δώδεκα ώρες την ημέρα, εκ των οποίων τέσσερις υπερωρίες. Οι διηγήσεις αυτές φαίνεται να ευνοούν μία συνειδητοποίηση. 'Ενα από τα παλιά αφεντικά της Saša Uhlová αύξησε μάλιστα τους μισθούς μετά από τις αποκαλύψεις. Γι' αυτήν όμως την πασιονάρια, αυτό καθόλου δεν αρκεί. Θέλοντας να αγγίξει ακόμη περισσότερο κόσμο, δέχτηκε να πάρει μέρος σε ένα ντοκιμαντέρ που πρόβαλε η δημόσια τηλεόραση στις 12 Δεκεμβρίου.
"'Οταν εργαζόμουν μυστικά, βιντεοσκοπούσα τα πάντα με μία κάμερα που μία φίλη σκηνοθέτρια, η Apolena Rychlíková, είχε κρύψει στα γυαλιά μου για να χρησιμοποιήσει έτσι τις εικόνες", προσθέτει γελώντας. Ωστόσο, η επανάσταση δεν είναι για αύριο. "28 χρόνια μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος, οι άνθρωποι στη χώρα μας εξακολουθούν να υπόκεινται σε ένα αυταρχικό σύστημα. Δεν έχουν αποκτήσει ακόμη πνεύμα διεκδίκησης".
Απόδειξη η αντίδραση μιας πρώην συναδέλφου όταν ανακάλυψε πως ήταν στην πραγματικότητα δημοσιογράφος. "Δεν θα μας δημιουργήσετε προβλήματα;" την είχε απλά ρωτήσει.
Blaise Gauquelin, M le magazine du Monde (08.12.2017).
Μτφ. Σ.Σ.
