Τα τρία στάδια του κύκλου της οργής σε μια περφόρμανς χορού και πρωτότυπης μουσικής

Από την αδυναμία επικοινωνίας στην έκρηξη και τη συνειδητοποίηση: Ο Σταύρος Γασπαράτος συνδιαλέγεται με την οργή του, με τη βοήθεια τριών χορογράφων, στο νέο του μουσικό έργο με τίτλο «Rage Park»

Αλέξανδρος Διακοσάββας 19.7.2018 | 11:34

Τα τρία στάδια του κύκλου της οργής σε μια περφόρμανς χορού και πρωτότυπης μουσικής — Ο κύκλος της οργής ξεκινά από όσα μας κάνουν να κρατάμε πράγματα μέσα μας, να φορτιζόμαστε, να «μαζεύουμε». Φωτο: Σταύρος Δασκαλάκης

19.7.2018 | 11:34

Αδυναμία επικοινωνίας, έκρηξη, συνειδητοποίηση: Αυτά είναι τα τρία στάδια του κύκλου της οργής, σύμφωνα με τον Σταύρο Γασπαράτο, και αυτές οι τρεις καταστάσεις ενέπνευσαν ισάριθμα μουσικά μέρη της ενιαίας σύνθεσης «Rage Park» που παρουσιάζεται αυτές τις μέρες στο Φεστιβάλ Αθηνών, υπό τη μορφή περφόρμανς και σκηνικής εγκατάστασης, με τρεις χορογράφους-χορευτές και πέντε μουσικούς επί σκηνής.

Ο πρωτοποριακός Έλληνας συνθέτης αγαπά τον πειραματικό διάλογο με τις άλλες τέχνες και το αποδεικνύει συνεχώς μέσα από τις συνεργασίες του στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Τώρα αποφασίζει να ενορχηστρώσει κάτι που μοιάζει πιο «αφηρημένο», το οποίο, ωστόσο, μου εξηγεί ότι έχει πολύ συγκεκριμένο έναυσμα και σκοπό.

«Τα τρία μέρη της σύνθεσης ήταν η αφορμή για να καλέσω τους περφόρμερ. Δεν είναι καθόλου γραμμική η παρουσίασή τους. Όλοι τους είναι συνεχώς επί σκηνής κι έχει γίνει ένα πιο περίπλοκο μοίρασμα. Οι δυναμικές τους ελπίζω ότι κάνουν τον θεατή ανά πάσα στιγμή να εστιάζει σε κάποιον, αλλά να υπάρχει πληροφορία για όλους.

Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τον θυμό με την οργή. Εγώ ως νέος είχα πραγματικές κρίσεις οργής. Όταν μιλάμε για ξέσπασμα οργής, είναι στιγμές πραγματικά επικίνδυνες, είτε με σωματικό είτε με λεκτικό τρόπο, που όποιος τις έχει ζήσει δεν τις ξεχνάει. Στιγμές που κάνεις πράγματα που δεν ήξερες ότι έχεις μέσα σου.

»Ήταν πολύ σημαντικό να είναι οι τρεις τους διαφορετικοί χαρακτήρες αλλά και εντελώς διαφορετικοί στην τεχνική, το φυζίκ και τη σχολή χορού που εκπροσωπούν. Με ενδιέφερε να μιλήσουν με έναν πολύ προσωπικό τρόπο σε σχέση με το θέμα και τις αφορμές για τις οποίες έγραψα το κάθε section του, αλλά και να έχουμε μια αντιπαράθεση τριών διαφορετικών τρόπων έκφρασης επάνω σε αυτό».

Τα τρία μέρη του έργου λοιπόν δεν είναι σαφώς τοποθετημένα στο «Rage Park», με κάποια εύκολη εναλλαγή που ενδεχομένως θα αποδυνάμωνε το τελικό αποτέλεσμα, «δεν είναι εκεί για να φωνάξουν τον εαυτό τους», σύμφωνα με τον δημιουργό τους, αλλά μπορεί κάποιος να τα αντιληφθεί εύκολα.

Συντελούν τον κύκλο της οργής ο οποίος ξεκινά από όσα μας κάνουν να κρατάμε πράγματα μέσα μας, να φορτιζόμαστε, να «μαζεύουμε». «Το πρώτο μέρος έχει να κάνει με την πληγή που κουβαλά ο καθένας μέσα του, με την ανικανότητα να επικοινωνήσει αυτά που θέλει, λόγω δικής του αδυναμίας, ή λόγω του περίγυρού του. Έτσι μαζεύει και μαζεύει, με αποτέλεσμα να φτάσει κάποια στιγμή να εκραγεί, να βγει εκτός εαυτού, με την οποιαδήποτε αφορμή, σημαντική ή ασήμαντη» περιγράφει ο Σταύρος.

Έτσι φτάνουμε στο δεύτερο μέρος που είναι η έκρηξη, η κρίση της οργής, η οποία περιλαμβάνει διαβαθμίσεις. «Εκδηλώνεται με τον πιο λάθος τρόπο. Κρύβει την καταστροφή, τον κίνδυνο, το σπάσιμο, αλλά ταυτόχρονα και μια παράξενη ελευθερία τού να χάνεις τον εαυτό σου για λίγο, να μην υπάρχουν όρια και ηθικοί φραγμοί. Είναι μια τρομακτική και ταυτόχρονα απελευθερωτική εμπειρία, ενέχει κατά κάποιον τρόπο κάτι οργασμικό».

Το τρίτο μέρος είναι η αναμέτρηση με το τι συνέβη. «Η συνειδητοποίηση, οι τύψεις, οι ενοχές, η κατανόηση ότι όλο αυτό πηγάζει από δική σου αδυναμία και ότι αυτό που κατάφερες είναι να σπάσεις οποιαδήποτε γέφυρα σε συνέδεε με την επικοινωνία. Καταλήγει σε έναν νέο κύκλο κλεισίματος στον εαυτό μας».

Το έργο όμως δεν είναι στην ουσία ένας ύμνος στην οργή γι' αυτό ο Γασπαράτος δεν το έχει ονομάσει σκέτο «Rage»: «Είναι μια αναμέτρηση με όλα τα στάδια με στόχο τη λύτρωση, με στόχο να βγούμε πιο ανάλαφροι. Έβαλα το "Park" στο "Rage" για να δείξω ότι μέσω της τέχνης μας ο καθένας μπορεί να διανύσει αυτό τον κύκλο, να τον ζήσουμε στ' αλήθεια, όσο μπορούμε, σ' ένα ασφαλές περιβάλλον. Είναι ένα μικρό αντίδοτο για εμάς πάνω στη σκηνή κι ελπίζω και για τους θεατές: εκτόνωση χωρίς να κινδυνέψει κανείς, με την ασφάλεια της τέχνης».

Ο Σταύρος θεωρεί πως το «Rage Park» είναι με διαφορά το πιο προσωπικό του πρότζεκτ. Έχοντας και ο ίδιος περάσει από περιόδους όπου είχε πρόβλημα με την οργή του, αποφάσισε τώρα, εκ των υστέρων, να απομονώσει το ένα από τα «επτά θανάσιμα αμαρτήματα», τέσσερα χρόνια μετά την υπέροχη ομώνυμη σύνθεσή του που παρουσιάστηκε στη Στέγη, και να αναμετρηθεί με αυτό, χωρίς όμως να περιμένει πόσο πίσω θα τον γυρνούσε αυτή η διαδικασία και πόσο ψυχαναλυτικά θα λειτουργούσε για εκείνον.

«Ήταν μια μεγάλη αποκάλυψη. Προφανώς θέλω να αρέσει στον κόσμο το έργο, αλλά νιώθω ότι έχω κάνει ένα τόσο μεγάλο ταξίδι που για μένα είναι αρκετό. Είναι από τις λίγες φορές που είμαι ήσυχος, επειδή ήταν τόσο επιτυχημένη η περίοδος της δημιουργίας – η οποία επί της ουσίας μόλις ολοκληρώθηκε. Το έργο γράφτηκε τους τελευταίους μήνες και διαμορφωνόταν μέσα από τις πρόβες. Προφανώς προϋπήρξε το μουσικό υλικό αλλά όλη η ιδέα ήταν στημένη έτσι».

Δεν μπορώ βέβαια να μη ρωτήσω περισσότερα για όσα είναι ικανά να του προκαλέσουν οργή. «Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τον θυμό με την οργή. Εγώ ως νέος είχα πραγματικές κρίσεις οργής. Όταν μιλάμε για ξέσπασμα οργής, είναι στιγμές πραγματικά επικίνδυνες, είτε με σωματικό είτε με λεκτικό τρόπο, που όποιος τις έχει ζήσει δεν τις ξεχνάει. Στιγμές που κάνεις πράγματα που δεν ήξερες ότι έχεις μέσα σου.

»Για να φτάσει κανείς σε τέτοιο σημείο πρέπει να έχει πριν καταπιέσει πολλά πράγματα που δεν έχει πει, που έχει αντιμετωπίσει από άλλους και δεν έχει λύσει νωρίτερα. Αυτό είναι που σε κάνει να φεύγεις εκτός εαυτού. Όταν ανοίγει αυτή η πόρτα, ο χείμαρρος σε μετακινεί εκτός της δικής σου πραγματικότητας, σε μια γκρίζα περιοχή που δεν θες να βρίσκεσαι.

»Μεγαλώνοντας, βρίσκεις συνήθως μηχανισμούς να το ελέγχεις. Ο δικός μου ήταν να σκέφτομαι πιο γρήγορα από τον εαυτό μου, να βλέπω τι μπορεί να με φέρει σε αυτή τη θέση και να προσπαθώ να το ρυθμίζω από πριν. Αυτό μπορώ να πω ότι έχει συντελέσει στην επιτυχία της δουλειάς μου.

»Στο θέατρο και τις συνεργατικές τέχνες, πάντα προσπαθούσα να είμαι πολύ ήρεμος και να είμαι ο άνθρωπος που φέρνει την ισορροπία, ακριβώς επειδή ήξερα ότι το άλλο δεν μπορώ να το διαχειριστώ. Η ανάγκη αυτού το πρότζεκτ όμως γεννήθηκε όταν, με τα χρόνια, ένιωσα ότι χάνω τον εαυτό μου μέσα σε αυτό τον έλεγχο, την προσπάθεια να είμαι πάντα ήρεμος. Μέσα μου υπάρχουν και οι εκρήξεις και αναζήτησα έναν τρόπο να τις διοχετεύω και να μην τις καταπιέζω πια».

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του όλου εγχειρήματος, πέρα από τη γοητεία του ίδιου του θέματος, είναι η εικαστική εγκατάσταση που το συνοδεύει, η οποία λειτουργεί και πρακτικά.

«Είναι μέρος της μουσικής μας. Ο φυσικός ήχος της εγκατάστασης ενισχύεται και πέφτει μεγάλος ρόλος στη μουσική δραματουργία του έργου. Υπάρχουν τμήματα του σκηνικού που είναι καλωδιωμένα κι έτσι μπορούν είτε να ενισχυθούν οι ήχοι και να υποστούν ζωντανή επεξεργασία, είτε να παραχθούν νέοι, μέσα από τον υπολογιστή. Οι τρεις χορογράφοι, αλλά και εμείς οι πέντε μουσικοί, χρησιμοποιήσουμε τον χώρο σαν μουσικό όργανο. Γενικά, έχω ανάγκη να φτιάχνω εμπειρίες και όχι απλές συνθέσεις».