Επίσκεψη στο λαό της Καρελίας
***
Τέσσερα παιδιά, δύο σκυλιά και ένα Lada. Μια διασταύρωση από χωματόδρομους, ένα ξύλινο σπίτι, ο ήλιος που βγαίνει μέσα από τα σύννεφα, και δίνει έναν χρυσό τόνο στη θέα. Δύο από τα παιδιά σπρώχνουν το αυτοκίνητο, το οποίο είναι κολλημένο στην άμμο, ενώ άλλα δύο παιδιά έχουν πλησιάσει πιο κοντά στον φωτογράφο και τη μηχανή του. Ένα σκυλί χοροπηδάει δίπλα στο αυτοκίνητο, ενώ το άλλο, με γυρισμένο το κεφάλι, παρακολουθεί στον δρόμο τα τεκταινόμενα από πιο μακριά. Στην πανοραμική φωτογραφία του Pentti Sammallahti, υπάρχει "μια κατάσταση εν εξελίξει".
Ένα βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε το 2012, δίνοντας μια ευρεία εικόνα του έργου του Sammallahti, ονομαζόταν Täällä kaukana (Εδώ, μακριά). Ο έξυπνος αυτός τίτλος τονίζει τον ρόλο του Sammallahti ως ταξιδιώτη του κόσμου και την ικανότητά του να φέρνει αυτά τα μακρινά περιβάλλοντα των φωτογραφικών του αποστολών κοντά στον θεατή, δημιουργώντας μια άμεση οικεία αίσθηση. Ο Sammarlahti ταξιδεύει στα άκρα της γης με την φωτογραφική του μηχανή, αιχμαλωτίζοντας στιγμές για να τις δούμε -αυτή τη φορά, είμαστε παρόντες σε ένα ατυχές περιστατικό με αυτοκίνητο σε ένα σταυροδρόμι στην Καρελία.
Οι φωτογραφίες της σειράς Ο δρόμος μέσα από την Ρωσία του Sammallahti συνδέονται εύκολα με απομακρυσμένες χώρες. Ορισμένες από τις φωτογραφίες τραβήχτηκαν τόσο μακριά όσο μπορεί να είναι η Σιβηρία. Ο τόπος λήψης της φωτογραφίας αυτής όμως είναι το Vuokkiniemi, ένα χωριό μόλις 70 χιλιόμετρα μακριά από το κατάστημα S-Market στο Suomussalmi, ένα φινλανδικό δήμο που συνορεύει με τη Ρωσία. Ο θεατής μπορεί να δει στη φωτογραφία έναν αρχετυπικό, ανώνυμο χωριό κατά μήκος ενός δρόμου της Ρωσίας, αλλά στην πραγματικότητα είμαστε στην καρδιά του φινλανδικού εθνικού πολιτισμού και της ιστορίας της φινλανδικής τέχνης. Αυτή τη φορά, είμαστε "εδώ, δίπλα".
Πριν φτάσει ο Sammallahti, φινλανδοί ερευνητές και καλλιτέχνες είχαν επισκεφθεί το Vuokkiniemi από τη δεκαετία του 1820. Ο Elias Lönnrot είχε καταγράψει ποιήματα τα οποία αποτελούσαν ένα κεντρικό μέρος της εποποιίας της Kalevala -και ανακάλυψε το ίδιο το όνομα Kalevala, αποφασίζοντας να τιτλοφορήσει έτσι ολόκληρη την εποποιία. Στη δεκαετία του 1890, ο φωτογράφος I. K. Inha κατέγραψε την κουλτούρα της τραγουδισμένης ποίησης που άρχιζε να εκλείπει στην περιοχή εκείνη την εποχή. Μέσω των εμβληματικών του φωτογραφιών, προσέθεσε τους κατοίκους του Vuokkiniemi ως μέρος της ιστορίας της φινλανδικής φωτογραφίας.
Ο Luis Sparre, ένας σύγχρονος του I. K. Inha, επισκέφθηκε το Vuokkiniemi στο μήνα του μέλιτός του το 1892 και περιέγραψε την περιοχή στο βιβλίο του Kalevalan kansaa katsomassa (Επίσκεψη στον λαό της Kalevala) ως εξής:
"Τα χωριά Vuokkiniemi και Uhtua, τα οποία αναφέρονται συχνά σε σχέση με τη Λευκή Θάλασσα της Καρελίας, είναι οι μεγαλύτεροι και σημαντικότεροι οικισμοί σε ολόκληρη την επικράτεια του Arkhangelsk, εκτός από την παράκτια περιοχή. Κρίνοντας από τις περιγραφές που είχαμε, περιμέναμε ότι το Vuokkiniemi θα έμοιαζε με πόλη, αλλά μπορούσαμε να δούμε από μακριά ότι επρόκειτο για ψευδή προσδοκία. Ένα μεγάλο μέρος του χωριού, αποτελούμενο από τριάντα σπίτια, βρίσκεται πάνω σε ανοιχτό, αμμώδες έδαφος και εκτείνεται γύρω από μια μικρή λευκή εκκλησία".
Δεν υπάρχει λευκή εκκλησία στη φωτογραφία του Sammallahti και δεν δείχνει ούτε τα προσωρινά σπίτια που κατασκευάστηκαν βιαστικά στα τέλη του 20ού αιώνα για τους ανθρώπους που εκτοπίστηκαν βίαια για να καταλήξουν στο χωριό. Το τοπίο δεν φαίνεται να έχει αλλάξει πολύ από την εποχή του Sparre και του Inha.
Σε ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε το 1996, ο Jukka Mallinen περιγράφει τη σειρά του Pentti Sammallahti Ο δρόμος μέσα από τη Ρωσία ως νοσταλγική -οι φωτογραφίες της σειράς εστιάζουν στους "αυτόχθονες" και τα διαχρονικά περιβάλλοντα, με ένα μόνο κωμικό στοιχείο που αφορά τα σύγχρονα σύμβολα. Το Lada μπορεί να βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας, αλλά σίγουρα δεν αντιπροσωπεύει την παντοδυναμία της τεχνολογίας. Οι ήρωες της ιστορίας του Sammallahti είναι τα σκυλιά και τα παιδιά, τα οποία φαίνονται να είναι ημι-άγρια και χαρούμενα, γεμάτα ζωή. Αυτοί είναι οι κάτοικοι της Kalevala, όπως πιθανολογείται τουλάχιστον, καθώς το 85% των κατοίκων του Vuokkiniemi είναι Καρέλιοι.
Από τότε που τραβήχτηκε η φωτογραφία του Sammallahti, οι κάτοικοι του Vuokkiniemi απαθανατίσθηκαν από τον φωτογράφο Jaakko Heikkilä στις σειρές του Kitchen Talks, το 2013. Σε μια συνέντευξή του στο Yle (Φινλανδική ραδιοφωνία) το 2014, ο Heikkilä είπε ότι το σημείο εκκίνησης του έργου του είναι τα ποιήματα που συνέλεξε ο Lönnrot μέσα από τα ταξίδια του, και ο σκοπός του ήταν να συλλάβει "κάτι σαν ένα ποίημα της εποχής μας, δηλαδή πολύ ευαίσθητες, ποιητικές εικόνες των ξύλινων σπιτιών".
Στη δεκαετία του 1990, η περιοχή της Καρελίας στη Ρωσία ανοίχτηκε στα ταξίδια, ακολουθώντας την εξέλιξη της Σοβιετικής Ένωσης. Εκτός από τους φωτογράφους καλλιτέχνες, άλλοι Φιλανδοί ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο και σήμερα το Vuokkiniemi δέχεται κάθε χρόνο πούλμαν με τουρίστες, μερικοί από τους οποίους επιστρέφουν εκεί μετά από δεκαετίες, για να δουν τον λαό της Kalevala. Μερικοί ψάχνουν για τις ρίζες τους και άλλοι για κάτι πιο αυθεντικό από την καθημερινότητά τους. Η ζωή του χωριού, των ξύλινων σπιτιών και των σταυροδρομίων αιχμαλωτίζεται σήμερα από εκατοντάδες κινητά τηλέφωνα. Αμέτρητες ιστορίες έχουν ειπωθεί από τους κατοίκους του Vuokkiniemi και είναι πιθανό ότι δεν έχουμε ακούσει την τελευταία.
Anni Wallenius
Επικεφαλής επιμελητής εκθέσων
Valokuvataiteen Museo (Μουσείο Φωτογραφίας της Φινλανδίας
