'Ενας μικρός Αφρικανός 'Ικαρος
Ονομαζόταν Laurent Barthélémy Ani Guibahi. Θα γινόταν 15 ετών τον επόμενο μήνα. Ήταν μαθητής της Γ' Γυμνασίου στο Γυμνάσιο Simone Ehivet Gbagbo στο Yopougon. Και σύμφωνα με το προσωπικό του σχολείου, ήταν ένα αδύναμο και διακριτικό αγόρι. Ένας μαθητής του μέσου όρου.
Ζούσε με τον πατέρα του, έναν καθηγητή μαθηματικών σε άλλο σχολείο που είχε ξαναπαντρευτεί με μία γυναίκα, φύλακα στο επάγγελμα, με την οποία οι σχέσεις δεν ήταν εύκολες. Την Δευτέρα το πρωί, το αγόρι έφυγε από το σπίτι της οικογένειας, αλλά δεν πήγε στο σχολείο και δεν επέστρεψε το βράδυ στο σπίτι. Οι γονείς του ανησύχησαν, κάλεσαν το σχολείο και μοίρασαν τη φωτογραφία του σε όλη τη γειτονιά.
Μία τσάντα που βρέθηκε στην πίστα του αεροδρομίου την Τρίτη το βράδυ επέτρεψε στους ερευνητές να κάνουν τον συσχετισμό. Μία τσάντα που περιείχε την στολή του γυμνασίου.
Σύμφωνα με τους ανακριτές, το αγόρι κατόρθωσε να ανέβει στον τοίχο του αεροδρομίου και στη συνέχεια κρύφτηκε σε ένα ξέφωτο. Την Τρίτη βράδυ, μέλη ενός πληρώματος της Air Côte d'Ivoire ανέφεραν την παρουσία ενός ατόμου πάνω στην πίστα. Όμως οι χωροφύλακες και οι πυροσβέστες που έφτασαν επί τόπου δεν βρήκαν κανέναν.
Ελέγχοντας προσεκτικά όλα τα βίντεο από τις κάμερες παρακολούθησης, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι ο έφηβος είχε σκαρφαλώσει στο σύστημα προσγείωσης του Boeing της Air France όταν αυτό πήρε τη στροφή του στο τέλος του διαδρόμου πριν την απογείωση.
Samarew, 11.01.2020
**
Κυνήγησε τη μοναδική δυνατότητα που του δόθηκε για την ευτυχία: να φύγει μακριά
Roberto SAVIANO
La Repubblica, 09.01.2020
Την ώρα που το τεχνικό προσωπικό του αεροδρομίου του Παρισιού Charles de Gaulle πραγματοποιούσε έναν έλεγχο ρουτίνας στο αεροσκάφος της Airfrance που είχε αναχωρήσει την Τρίτη το βράδυ από το Αμπιτζάν στην Ακτή του Ελεφαντοστού για να προσγειωθεί στο Παρίσι στις έξι το πρωί της Τετάρτης, παρατήρησαν κάτι ασυνήθιστο στον θάλαμο των τροχών. Πλησιάζοντας, συνειδητοποίησαν ότι υπήρχε κάποιος, ακίνητος: ήταν ένα πτώμα, ένα μικρό πτώμα.
Οι ανακοινώσεις που αναφέρονται σε πηγές της γαλλικής αστυνομίας μιλούν για έναν μετανάστη: "περίπου δέκα χρονών". Το γράφουν ακριβώς έτσι: "d'une dizaine d'annees". Η Air France από τη δική της πλευρά επιβεβαιώνει επίσημα τον θάνατο ενός "λαθρεπιβάτη". Φαίνεται πως οι λέξεις αυτές επελέγησαν ως ένα είδος τεχνάσματος για να μην ταραχθεί ο αναγνώστης, ως μία επίφαση καλών τρόπων για να προστατευθεί από τον πόνο, αλλά πρόκειται απλώς για μία φρικτή πονηριά για να μετριαστεί η δραματική μηντιακή απήχηση, καθώς δεν προφέρεται η λέξη παιδί.
Είναι ένα παιδί που πέθανε. Προσπαθήστε να φανταστείτε τον εαυτό σας στην ηλικία των δέκα, δώδεκα χρονών, ποιός ήσασταν, πώς ήσασταν. Προσπαθήστε να έχετε ένα παιδί αυτής της ηλικίας μπροστά στα μάτια σας, αλλά να το κάνετε τώρα, αυτή τη στιγμή, να το κοιτάξετε καλά. Προσπαθήστε να βάλετε στο μυαλό σας ότι είναι δώδεκα χρονών και προσπαθήστε να το περιγράψετε ως πολίτη ή λαθρεπιβάτη ανάλογα με τα έγγραφα που υποτίθεται ότι έχει. Τώρα προσπαθήστε να μετρήσετε την αηδία που αισθάνεστε γι' αυτήν την αξιολόγηση της περιγραφής που μόλις κάνατε.
Τη στιγμή αυτή που γράφω, το όνομα και η ακριβής ηλικία αυτού του παιδιού από την Ακτή του Ελεφαντοστού δεν είναι γνωστά, αλλά είναι εύκολο να το φανταστεί κανείς κρυμμένο, ενώ βλέπει στο ξέφωτο γύρω από το αεροδρόμιο Félix-Houphouët-Boigny του Αμπιτζάν στην Ακτή του Ελεφαντοστού το σταθμευμένο αεροπλάνο στη μέση του πουθενά, όπως συχνά συμβαίνει στις αφρικανικές πίστες που βρίσκονται τόσο μακριά από το αφύλακτο τσιμεντένιο συγκρότημα. Είναι εύκολο να το φανταστούμε να τρέχει τη στιγμή που πίστεψε ότι δεν το έβλεπε κανείς και ήταν τόσο γρήγορο και τόσο προσεκτικό στην επιλογή της σωστής στιγμής που όταν ανέβηκε στις τεράστιες ρόδες του αεροπλάνου και στη συνέχεια πιάστηκε με τη μόνη δύναμη των χεριών του από το βραχίονα και κουλουριάστηκε στον θάλαμο των τροχών, κανείς πραγματικά δεν παρατήρησε τίποτα.
'Ηλπιζε έτσι ότι είχε βρει το σωστό σημείο για να πάει στην Ευρώπη, για να αρπάξει την ευκαιρία του να ζήσει. Είναι δύσκολο να ξέρουμε αν είχε ειδοποιήσει κάποιον, αν είχε μιλήσει με τη μητέρα του, αν ήταν μόνος σε αυτό το ξέφωτο ή αν άλλοι δεν είχαν το θάρρος του, την ταχύτητά του και την ορμή του. Αυτό που γνωρίζουμε με σιγουριά είναι ότι οι θάλαμοι του συστήματος προσγείωσης δεν θερμαίνονται ούτε συμπιέζονται. Οι θερμοκρασίες πέφτουν μέχρι και κάτω από -50 ° C μεταξύ 9.000 και 10.000 μέτρων, το ύψος στο οποίο πετούν τα αεροπλάνα των τακτικών γραμμών.
Ξέρετε τι συμβαίνει όταν βρίσκεσαι στα 4 χιλιάδες μέτρα; Είναι σαν να αναπνέεις μέσα σε μια σακούλα με πατατάκια, στα 5 χιλιάδες οι κινήσεις σου γίνονται δύσκολες, στα 8 χιλιάδες, όπως λένε οι ορειβάτες, είναι σαν να τρέχεις σε διάδρομο με τη μέγιστη ταχύτητα και να "αναπνέεις μόνο μέσα από ένα καλαμάκι". Έπειτα έρχεται ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και η καρδιά σπάει. Στους 42 βαθμούς κάτω από το μηδέν και πλέον, το σώμα δεν είναι πια σε θέση να θερμορυθμίζεται, ώστε να προσπαθεί να αποβάλει όλη του τη θερμότητα, και ακολουθούν πυρετός, εφίδρωση, σπασμοί, λιποθυμία. Αυτές οι περιγραφές δεν είναι μία φαινομενολογία της φρίκης, αλλά μόνο μια προσπάθεια να αποδειχθεί τι αισθάνθηκε ένα παιδί που πλήρωσε το όνειρό του να πετάξει στην Ευρώπη.
Αν προσπαθούσα να περιγράψω τον τρόμο που τον έπιασε στο σκοτάδι, στην ακραία παγωνιά, όπου το οξυγόνο εξανεμίζεται, ενώ τα αυτιά του αιμορραγούσαν λόγω πίεσης, θα με περιέγραφαν ως έναν καλό, ευαίσθητο, ψευτο-τρυφερό καιροσκόπο που θέλει να κάνει πολιτική με τον πόνο ενός παιδιού. Σε αυτόν τον κυνισμό η ψυχή αυτού του παιδιού δεν πνίγηκε. Το όνειρό του να πετάξει, να πετάξει αόρατο και να φτάσει στην Ευρώπη, γεμίζει την καρδιά ενός παιδιού περισσότερο από οποιαδήποτε ανάλυση των πραγματικών δυνατοτήτων επιτυχίας και εκτίμηση των κινδύνων.
Να πετάς μακριά, να βρίσκεις ένα μέρος για μία νέα ζωή που ήδη θα μπορούσες να την φανταστείς μετά από μερικές ώρες πτήσης και μετά να καλέσεις σπίτι σου λέγοντας ότι το έκανες, είναι φαντασιώσεις που καταφέρνουν να σε κάνουν να αγνοήσεις οποιοδήποτε ένστικτο προφύλαξης, ακόμα και να διαλύσουν το φόβο. Αυτό συνέβη και με τον Yahuth Koita και τον Fode Tounkara: ήταν 14 και 15 ετών όταν κρύφτηκαν στις 29 Ιουλίου 1999 στους τροχούς ενός αεροπλάνου που αναχώρησε από το Κονακρύ στη Γουινέα με προορισμό τις Βρυξέλλες. Πέθαναν παγωμένα, αλλά ο κόσμος πρόσεξε αυτά τα δύο παιδιά επειδή έφερναν μαζί τους μια χειρόγραφη επιστολή που απευθυνόταν στην Ευρώπη:
"... Κύριοι, μέλη και υπεύθυνοι της Ευρώπης, φωνάζουμε για βοήθεια στην Αφρική, για την αλληλεγγύη και την καλοσύνη σας. Βοηθήστε μας, υποφέρουμε πάρα πολύ στην Αφρική, βοηθήστε μας, έχουμε προβλήματα και τα παιδιά δεν έχουν δικαιώματα ... στη Γουινέα, έχουμε πολλά σχολεία αλλά μεγάλη έλλειψη από εκπαίδευση και διδασκαλία, εκτός από τα ιδιωτικά σχολεία όπου μπορεί κανείς να έχει καλή μόρφωση και καλή διδασκαλία, αλλά χρειάζονται πολλά χρήματα και οι γονείς μας είναι φτωχοί, κατά μέσο όρο μας συντηρούν. Κι έπειτα δεν έχουμε αθλητικές σχολές όπως για το ποδόσφαιρο, το μπάσκετ, το τένις κλπ. Έτσι σε αυτή την περίπτωση εμείς οι Αφρικανοί και πάνω απ' όλα εμείς τα παιδιά και οι νέοι Αφρικανοί, σας ζητάμε να κάνετε μια μεγάλη οργάνωση χρήσιμη για την Αφρική για να προοδεύσει... "
Δεν έλειψε η προσοχή και η συγκίνηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά καμία πολιτική δεν άλλαξε από τότε. Νέα παιδιά συνέχισαν να προσπαθούν να πετάξουν κρυμμένα στους θαλάμους των τροχών. Το 2013, το σώμα ενός δεκαεξάχρονου αγοριού βρέθηκε παγωμένο στους τροχούς ενός αεροπλάνου από το Καμερούν. Τον Ιούλιο του 2019, την ώρα που ένας ήσυχος Λονδρέζος στεκόταν στον κήπο του στη συνοικία Clapham, πάνω από την οποία τα αεροπλάνα κάνουν ελιγμούς για να προσεγγίσουν το αεροδρόμιο του Heatrow, αισθάνθηκε κάτι σαν ξαφνική έκρηξη.
Δεν ήταν μια βόμβα που έπεσε από τον ουρανό, αλλά ένα πτώμα. Σε μια πτήση της Kenyan Airways από Ναϊρόμπι προς Λονδίνο, ένα κρυμμένο αγόρι έπεσε την ώρα που ανασύρονταν οι τροχοί. Τα τελευταία δέκα χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο το ίδιο περιστατικό είχε ξανασυμβεί δύο φορές. Το 60% του πληθυσμού της Αφρικής είναι κάτω των 25 ετών και το 40% κάτω των 15 ετών. Είναι η πιο νέα ήπειρος στον πλανήτη. Η Δύση, που στερείται τώρα νέων ανθρωπων, δεν μπορεί πλέον να κατανοήσει τη δυναμική που οδηγεί τους νέους Αφρικανούς να πάνε μακριά με κάθε κόστος.
Συχνά, η μεγαλύτερη ντροπή στην Αφρική δεν είναι να μην έχεις μισθό, να μην συντηρείς την οικογένειά σου, ή να μην είσαι παντρεμένος, αλλά σήμερα η μεγαλύτερη ντροπή είναι να μην προσπαθείς να ξεφύγεις. Η γάγγραινα που δημιούργησε η λαϊκιστική πολιτική έχει αναγάγει εξ ολοκλήρου ένα από τα πιο σύνθετα θέματα της εποχής μας, την Αφρική και τις μεταναστευτικές πολιτικές, σε ένα κοινότυπο και ιδεολογικό ερμηνευτικό πλέγμα. Ο πολιτικός διάλογος έχει περιοριστεί σε τόσο μικρόψυχα συνθήματα που εμποδίζει τους πάντες, ακόμη και εκείνους που προσπαθούν να τα αντικρούσουν, να εμβαθύνουν σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει στην Αφρική, όπου μία ολόκληρη γενιά καταλήγει να έχει ένα μόνο στόχο: να φύγει και να μην ξαναγυρίσει.
Ωστόσο, δεν έπρεπε να γίνουν έτσι τα πράγματα, δεν γίνονταν πάντα με αυτόν τον τρόπο. Από το 2012, πολλές πολιτικές προσπάθειες γίνονται στην Αφρική για να αλλάξει η τραγική μοίρα στην οποία φαινόταν καταδικασμένη, για να πάψει να είναι μία λεηλατημένη γη, και να μην επιτρέπεται άλλο στη διεφθαρμένη πολιτική τάξη να εκχωρεί κάθε ευθύνη αποκλειστικά στη Δύση ως ένα πάντα χρήσιμο άλλωθι.
'Οπως όταν το σενεγαλέζικο κίνημα Y'en a Marre (Βαρεθήκαμε πια) ανέτρεψε τον πρόεδρο Wade, όταν οι Balai Citoyen (Σκούπα των Πολιτών) της Μπουρκίνα Φάσο ανάγκασαν τον Blaise Compaoré να παραιτηθεί, όταν οι Lucha (Αγώνας) στο Κονγκό, οι En Aucun (Σε Κανέναν) στη Μαδαγασκάρη, οι Fort (Δυνατοί) στο Καμερούν, ή και οι Wake Up (Ξυπνήστε) στη Μαδαγασκάρη και Sindimujia (Δεν είμαι σκλάβος) στο Μπουρούντι, μίλησαν για καταπολέμηση της διαφθοράς, δημοκρατία και συμμετοχή των πολιτών, ώστε να τελειώνουν με τους δια βίου προέδρους, μποϊκοτάροντας συγχρόνως τις πολιτικές κατά της ευρωπαϊκής μετανάστευσης, θέτοντας τις γυναίκες στο επίκεντρο, καταπολεμώντας τις μονοκαλλιέργειες, υπερασπίζοντας το περιβάλλον.
Εν ολίγοις, όταν η Αφρική των πολιτών άρχισε να οργανώνεται, η Ευρώπη φοβήθηκε. Είχε τον φόβο μήπως χάσει τον έλεγχο, εμμένοντας στις παλιές συμφωνίες για την προστασία των ορυχείων, των φυτειών, στους εκβιασμούς από εταιρείες που δεν είχαν εμπιστοσύνη στα νέα κινήματα και προτιμούσαν τους πολιτικούς που ήταν "πουτάνας γιοί", αλλά "οι δικοί μας πουτάνας γιοί".
Και να που η Ευρώπη και οι ΗΠΑ (με διαφορετικό τρόπο) εγκατέλειψαν την Αφρική παραδινοντάς την στην Κίνα και (σε διαφορετικό βαθμό) στη Ρωσία, αλλά κυρίως οδηγώντας την σε απόγνωση: "εάν θέλετε δικαιώματα και μια αξιοπρεπή ζωή, φύγετε". Αυτό το παιδί που πρέπει να κρυφτεί σε ένα θάλαμο τροχών για να φτάσει στην Ευρώπη, ενώ ο καφές και το κακάο της Ακτής του Ελεφαντοστού ταξιδεύουν χωρίς να συναντούν τοίχους, χωρίς σύνορα, ακόμη και συχνά χωρίς επιθεώρηση είναι το τρομερό σύμβολο της άγνοιας του πολιτικού διαλόγου.
Το αεροδρόμιο από το οποίο αναχώρησε το αεροπλάνο είναι αφιερωμένο στον πρώτο πρόεδρο της Ακτής του Ελεφαντοστού που έχτισε την υψηλότερη εκκλησία στη γη στα τέλη της δεκαετίας του '80, ξοδεύοντας σε μια χώρα όπου ακόμη λείπουν σχολεία, συστήματα ύδρευσης, σύγχρονα νοσοκομεία, 300 εκατομμύρια δολάρια, ακόμη εδώ ένα άλλο σύμβολο του αφρικανικού παρελθόντος που καθορίζει το παρόν.
Μετά από όλα τα λόγια για αυτήν την τραγωδία υπάρχει μόνο ένα πράγμα που πρέπει να κάνουμε, να κάνουμε μία παύση και να καταπιούμε όλα τα πιθανά μας δάκρυα για να υποφέρουμε την αηδία που προκαλέσαμε, χειραγωγόντας τις λέξεις, προδίδοντας κάθε νόημα, ικανοποιημένοι με τον σαρκασμό μας, το απλό "πάντα έτσι ήταν".
Ίσως να πρέπει μόνο να παραμείνουμε σιωπηλοί μπροστά σε αυτό το παιδί που πέθανε από το κρύο για τη μόνη πιθανότητα ευτυχίας που του είχε δοθεί: να φύγει μυστικά.
Roberto SAVIANO
Μτφ. Σ.Σ.
Δείτε και μία άλλη παλαιότερη οργισμένη αντίδραση του Ρομπέρτο Σαβιάνο κατά του Σαλβίνι στο Αλμανάκ:
Αντριάνο Σόφρι - Ρομπέρτο Σαβιάνο κατά Ματέο Σαλβίνι
