ΤΕΤΟΙΑ ΕΠΟΧΗ ΠΡΙΝ ΟΚΤΩ χρόνια ο Αλέξης Τσίπρας έκανε την κίνηση που σφράγισε το πέρασμά του από την εξουσία στα ταραγμένα χρόνια της κρίσης, πραγματοποιώντας δημοψήφισμα για το αν ο ελληνικός λαός ήθελε να συνεχίσει την πολιτική των μνημονίων ή όχι. Ο λαός ψήφισε «Όχι», όπως του ζήτησε, αλλά ο Α. Τσίπρας το αγνόησε, χωρίς ποτέ να λογοδοτήσει για αυτό, παρότι περιφρόνηση αποτελέσματος δημοψηφίσματος δεν έχει υπάρξει ξανά στη σύγχρονη ιστορία της ελληνικής δημοκρατίας. Συνέχισε αρνούμενος τα πραγματικά γεγονότα και αλλάζοντας τις ονομασίες των πραγμάτων και των καταστάσεων.
Το μνημόνιο που έφερε ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τους δεξιούς εθνολαϊκιστές των ΑΝΕΛ μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015, με τα νέα σκληρά και αντιλαϊκά μέτρα, πέρασε πολύς καιρός για να παραδεχθούν ότι ήταν μνημόνιο, καθώς αρχικά ισχυρίζονταν ότι ήταν κάτι άλλο. Κατάφεραν όμως χάρη σε αυτό να παραμείνουν στην εξουσία, εφαρμόζοντας κατά γράμμα τις πολιτικές του. Και όταν το ολοκλήρωσαν, μίλησαν για έξοδο από το μνημόνιο, παρότι ούτε τα μέτρα του κατάργησαν, ούτε έφεραν την οικονομία εκεί που ήταν πριν από την κρίση.
Από τον Ιούλιο του 2015, μετά το δημοψήφισμα και όσα ακολούθησαν, ξεκίνησε η καθοδική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία δεν σταμάτησε έκτοτε. Παρά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 (όταν ακόμα έλεγαν ότι δεν θα εφάρμοζαν το μνημόνιο που ψήφισαν, αλλά θα έβρισκαν «φιλολαϊκά ισοδύναμα»), περισσότεροι από 300.000 ψηφοφόροι τούς εγκατέλειψαν. Η καθοδική πορεία που ξεκίνησε τότε δεν ανατράπηκε ποτέ και στις εκλογές του 2019 ο λαός αποδοκίμασε την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Αλέξης Τσίπρας τη βραδιά της ήττας δεσμεύτηκε ότι θα άλλαζε και θα ανανέωνε το κόμμα. Τέσσερα χρόνια μετά, χωρίς να έχει αλλάξει τίποτα, ο ελληνικός λαός αποδοκίμασε ξανά το κόμμα του και τον τρόπο που άσκησε αντιπολίτευση, ρίχνοντάς το από το 31,5% στο 17,8%, χωρίς να έχει πλέον ούτε καν τη δυνατότητα να καταθέσει πρόταση δυσπιστίας. Αν στις εκλογές του 2019 το εκλογικό σώμα αποδοκίμασε τον τρόπο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, αυτήν τη φορά αποδοκίμασε και τον τρόπο της αντιπολίτευσής του.
Ο παραιτηθείς πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, βέβαια, δεν κρύβει ιδιαίτερα ότι θεωρεί πως η ευθύνη για την εκλογική αποτυχία και την αδυναμία ανανέωσης του κόμματος είναι συλλογική και όχι μόνο δική του. Και ως έναν βαθμό έχει δίκιο σε αυτό, καθώς κανένα στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια δεν αμφισβήτησε ουσιαστικά τις επιλογές και τις παραλείψεις του.
Ο Αλέξης Τσίπρας παραιτήθηκε πριν από λίγες μέρες χωρίς να δώσει απαντήσεις γιατί δεν άλλαξε το κόμμα του αυτά τα χρόνια. Δεν ήθελε; Δεν μπόρεσε; Δεν είναι ωστόσο η πρώτη φορά που ζήτησε να πάνε παρακάτω χωρίς να έχει απαντηθεί κανένα ερώτημα για όσα δεν έγιναν. Ο παραιτηθείς πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, βέβαια, δεν κρύβει ιδιαίτερα ότι θεωρεί πως η ευθύνη για την εκλογική αποτυχία και την αδυναμία ανανέωσης του κόμματος είναι συλλογική και όχι μόνο δική του. Και ως έναν βαθμό έχει δίκιο σε αυτό, καθώς κανένα στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια δεν αμφισβήτησε ουσιαστικά τις επιλογές και τις παραλείψεις του.
Το ζητούμενο σήμερα για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον διάδοχο του Αλέξη Τσίπρα είναι να πετύχει την ανανέωση του κόμματος που δεν κατάφερε εκείνος, καθώς και τη σύνδεση με την κοινωνία, που παραμένει αδύναμη. Υπάρχει κάποιο πρόσωπο που μπορεί να πετύχει αυτά που δεν μπόρεσε ο Αλέξης Τσίπρας; Τα προηγούμενα χρόνια κανένας δεν πρότεινε κάτι διαφορετικό. Υπήρχαν οι τάσεις του κόμματος, στις οποίες εκφράζονταν κάποιες διαφοροποιήσεις, αλλά αυτές λειτουργούσαν κυρίως ως ομάδες νομής εξουσίας και όχι παραγωγής πολιτικής. Έβαζαν δηλαδή κάποια θέματα, μετά διαπραγματεύονταν με τον αρχηγό, έπαιρναν ανταλλάγματα και υποχωρούσαν. Αυτή ήταν μία συνήθης τακτική για ορισμένες ομάδες που έπαιζαν τον ρόλο μιας –ας πούμε– εσωκομματικής αντιπολίτευσης.
Κατά τα άλλα, στο εσωτερικό του κόμματος οι πασοκογενείς και οι «δεξιοί» προεδρικοί ήθελαν μεγαλύτερο άνοιγμα και ανανέωση και οι «αριστεροί» προεδρικοί με την «Ομπρέλα» ζητούσαν να ξαναβρεί ο ΣΥΡΙΖΑ τη χαμένη αριστερή ψυχή του. Και οι δύο πλευρές θεωρούσαν ότι η δική τους πρόταση αποτελεί τη συνταγή της νίκης. Ο Αλέξης Τσίπρας, όπως πάντα, προσπαθούσε να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές και το αποτέλεσμα ήταν η αδράνεια.
Η διαφοροποίηση του Τεμπονέρα
Το μόνο στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ που τόλμησε να θίξει πολλά από αυτά για τα οποία επικρατεί ομερτά είναι ο Διονύσης Τεμπονέρας, η απήχηση του οποίου το τελευταίο διάστημα είχε αυξηθεί τόσο που να ανησυχήσει την κομματική γραφειοκρατία. Ο ίδιος έκανε πίσω, ωστόσο, πριν τον φάνε, αντιλαμβανόμενος ότι παρά τη λαϊκή απήχηση των απόψεών του, δεν θα είχε καμία τύχη στη διεκδίκηση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς θα έβρισκε τον σκληρό μηχανισμό απέναντί του.
Η κομματική νομενκλατούρα θα επιδιώξει να μη διαταραχθεί καμία ισορροπία και γι’ αυτό θα αναζητήσει τη λύση που δεν θα τη θέσει σε κίνδυνο. Η τοποθέτηση του Τεμπονέρα, όμως, και το κείμενό του που προβλημάτισε, τάραξε τα νερά, καθώς πολλοί παραδέχθηκαν και δημόσια ότι είπε αλήθειες, από αυτές που οι περισσότεροι στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν. Επιπλέον, η κίνηση του Τεμπονέρα ήταν εκ των πραγμάτων ηγετική, αφού μόνο αυτός τόλμησε να κάνει κριτική και αυτοκριτική και να θίξει τα αίτια της ήττας, καλύπτοντας και το κενό άλλων. Περιείχε ωστόσο και στοιχεία ρήξης, που αφήνουν ανοιχτό κάθε ενδεχόμενο για το άμεσο μέλλον.
Ο Διονύσης Τεμπονέρας δεν δίστασε να μιλήσει για εκλογική συντριβή, η οποία, όπως ανέφερε, απαιτεί σε βάθος ανάλυση, καθώς όλες οι κοινωνικές ομάδες αποδοκίμασαν ένα κόμμα που δεν βρισκόταν στα έδρανα της κυβέρνησης αλλά σε εκείνα της αντιπολίτευσης. Οι πολίτες, είπε, προσήλθαν στην κάλπη για να εκφράσουν την πολιτική δυσαρέσκεια και την αποδοκιμασία τους προς τον ΣΥΡΙΖΑ, «τιμωρώντας τον για την ιδεολογική, προγραμματική και οργανωτική του ανεπάρκεια και μαζί του καταδίκασαν συμπεριφορές, προγράμματα, πολιτικές αδυναμίες, όπως και τα πρόσωπα που ταυτίστηκαν μαζί τους», χωρίς να εξαιρέσει και τον εαυτό του.
«Αυτή η αριστερή εκδοχή, δίχως αρχή, μέση και τέλος», είπε ο Διονύσης Τεμπονέρας, «έχει ήδη καταδικαστεί στη συνείδηση των πολιτών και πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν επιδέχεται διόρθωση, ούτε και “ανασυγκρότηση”». Αυτό ήταν και ένα από τα σημεία ρήξης στην τοποθέτησή του μέσω της οποίας, σε άλλο σημείο της, ζήτησε να αναμετρηθούν με την αλήθεια και να αναλάβουν την πολιτική ευθύνη. «Αν θέλουμε να γίνουμε μέρος της λύσης, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπήρξαμε μέρος του προβλήματος» ανέφερε.
Επισήμανε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μακριά από τις διεργασίες που συντελούνται στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια και ότι η συζήτηση αυτή «δεν αφορά μόνο όλα όσα έγιναν την τελευταία τετραετία, αλλά όλο τον ιστορικό κύκλο από το 2012 και τις “πλατείες” μέχρι την εκλογική συντριβή της προηγούμενης Κυριακής».
Η τοποθέτηση του Διονύση Τεμπονέρα εξέφρασε πολύ κόσμο της αριστεράς που πέρασε σε κάποια φάση από τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως και αρκετούς που παραμένουν μέχρι σήμερα, αλλά χωρίς φωνή: «Η πρόσκαιρη ριζοσπαστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, το “κύμα” του 2012, η αδυναμία της αριστεράς, που ερχόταν στην εξουσία, να αρθρώσει ολοκληρωμένη ιδεολογικοπολιτική πλατφόρμα εξουσίας, το “τραύμα” και ο συμβιβασμός του 2015, η κυβερνητική θητεία 2015-2019, το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο, η αντιπολιτευτική τακτική της τελευταίας τετραετίας, είναι επεισόδια μιας διαρκούς αδυναμίας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. να συνδεθεί με τις μάζες και να αποκτήσει στοιχειώδη ιδεολογικοπολιτική φυσιογνωμία» ανέφερε.
Ο Τεμπονέρας, όμως, καυτηρίασε και τον ιδιότυπο ελιτισμό του ΣΥΡΙΖΑ, αναφέροντας ότι η προσπάθεια να εμφανιστεί ως πολιτική πρωτοπορία μια μικρή «ελίτ» που λίγη σχέση είχε με τον μαζικό χώρο στέρησε τη δυνατότητα σύνδεσης κόμματος και κοινωνίας. Ανέφερε ότι οι απαντήσεις που δίνουν στο κόμμα είναι πάντα «μερικές, συγκυριακές, χτυπούν στην κοινή λογική ή την κάμπτουν, αν εξυπηρετείται μια πολιτική σκοπιμότητα, που καταλήγει σε έναν διαρκή ετεροκαθορισμό και σε μια αέναη ρευστοποίηση της πολιτικής θέσης».
«Το μήνυμα μοιραία είναι “θολό”», τους είπε, «αφού δεν ακουμπά στα πραγματικά επίδικα» και «ο πολιτικός καιροσκοπισμός γεννάει πολιτική αναξιοπιστία και συνεπακόλουθα δεν μπορεί να αποτυπώσει μια σαφή πολιτική φυσιογνωμία».
Ο πρώην επικεφαλής της εκλογικής επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ διαχώρισε τη θέση του και από τον κομματικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ, που συνεχίζει να ελέγχει το κόμμα και να επιβάλλει τις γραμμές του, όταν υποστήριξε ότι ο νέος φορέας θα έπρεπε να γίνει υπόθεση όλης της κοινωνίας και όχι μιας κλειστής γραφειοκρατίας μηχανισμών και συσχετισμών. Διαφώνησε με ένα «fast track» συνέδριο μόνο και μόνο για να εξυπηρετηθούν ιδιοτελείς πολιτικές σκοπιμότητες και να «κρύψουμε το πρόβλημα κάτω από το χαλί», όπως είπε. Ζήτησε να ακούσουν την κοινωνία, να μη βάλουν τα πρόσωπα πάνω από τις πολιτικές και να αποδείξουν ότι η «υπόθεση» είναι πάνω από τα πρόσωπα και το συμφέρον τους, χωρίς να διστάσει να πει ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Αναρωτήθηκε επίσης πώς γίνεται σε ένα κόμμα να χωράνε όλοι. «Πώς γίνεται να χωράνε όλες οι ιδέες, ακόμα και όταν κάποιοι δηλώνουν ότι δεν δεσμεύονται από αυτές; “Είμαι με τον Τσίπρα ή τον εκάστοτε πρόεδρο” σημαίνει δεν δεσμεύομαι από τίποτα. Πρόκειται για τον ορισμό του πολιτικού χυλού! Αυτό το κόμμα φτιάξαμε».
«Να αφήσουμε το νέο να γεννηθεί»
Ο Δ. Τεμπονέρας έκανε έκκληση να αφήσουν το νέο να γεννηθεί και να μη συνεχίσουν τα ίδια προσποιούμενοι ότι δεν συνέβη τίποτα, όπως ήδη πολλοί κάνουν. Η «υπόθεση» πρέπει να μείνει ζωντανή, επέμεινε, για το καλό της κοινωνίας και «αυτό δεν μπορεί να γίνει με την αναπαραγωγή των παθογενειών του παρελθόντος, σε κλειστές αίθουσες και με τετελεσμένες συνεννοήσεις».
Η τοποθέτηση του Δ. Τεμπονέρα είχε μια πολιτική ποιότητα διαφορετική από αυτές της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ και ο ίδιος παραδέχθηκε πως αντιλαμβάνεται «το μειοψηφικό της άποψής του», αναφέροντας, όμως, ότι δεν μπορεί να υποχωρήσει από τις αρχές του. Γι’ αυτό και έθεσε σε ψηφοφορία την πρότασή του, η οποία απορρίφθηκε, όπως κάθε πρόταση η οποία δεν έχει εξασφαλίσει παρασκηνιακά τη συναίνεση του κομματικού μηχανισμού από πριν.
Είχε δηλώσει πως θα είναι παρών σε όλες τις διεργασίες, αλλά μόνο εφόσον αυτές συντελέσουν στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού υποκειμένου, που θα συμβαδίζει με τις θέσεις και τις αρχές που ανέφερε, για να δηλώσει τελικά ότι δεν θα διεκδικήσει την ηγεσία του κόμματος, αλλά θα είναι παρών την επόμενη μέρα. Για την ώρα παραμένει το μόνο στέλεχος που τόλμησε να πει αυτά που ο κομματικός μηχανισμός συνεχίζει να κρύβει κάτω από το χαλί, ο μόνος που μίλησε για τα λάθη, τα αίτια της ήττας και τις ευθύνες, ζητώντας αλλαγή κατεύθυνσης και σύνδεση με την κοινωνία.
Κριτική υπάρχει ωστόσο και για εκείνον, καθώς κάποιοι του καταλογίζουν ότι όλα αυτά δεν τα έλεγε πριν. Ορισμένοι μάλιστα στον ΣΥΡΙΖΑ τον χαρακτήρισαν «μετά Χριστόν προφήτη». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παρέμβαση Τεμπονέρα τάραξε τα νερά και είχε ηγετικά χαρακτηριστικά, αλλά από την άλλη, το μόνο στέλεχος που ξεχώρισε ως τώρα κάνοντας ηγετική εμφάνιση δεν θα είναι υποψήφιος για την ηγεσία, τουλάχιστον σε αυτήν τη φάση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα υπήρξε προϊόν της κρίσης και μετά τις εκλογές του Ιουνίου και την παραίτησή του έκλεισε τον κύκλο του. Μένει να απαντηθεί το ερώτημα του Διονύση Τεμπονέρα αν αυτοί που έμειναν θα αφήσουν να γεννηθεί το καινούργιο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LifO
