Το πρώτο πράγμα που προσέχεις όταν μιλάει είναι ότι έχει κρητική προφορά, κάτι που δεν διακρίνεται όταν ραπάρει. Έτσι κι αλλιώς, οι καταιγιστικές ρίμες μπορούν να κρύψουν πολλά, ειδικά όταν εκφέρεις τον λόγο με ρυθμό πολυβόλου. Ο Toquel είναι από τις πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις στο ελληνικό ραπ, ενεργός από πολύ μικρός, εντελώς αυτοδημιούργητος, με κομμάτια βιωματικά που τον έκαναν να ξεχωρίσει από την αρχή.
Τον γνώρισα με το «Κουράστηκα», όταν ήταν ήδη δημοφιλής, και από τότε έχω παρακολουθήσει όλα τα πάνω και τα κάτω του. Έχει ζήσει πολλά, έχει μεγαλώσει δύσκολα, έχει περάσει προσωπικές τραγωδίες, αλλά κατάφερε να βγει δυνατός και σήμερα βρίσκεται στην πιο δημιουργική του φάση, με ένα συμβόλαιο, μάλιστα, με τη Universal/EMI (με την οποία κυκλοφορεί σύντομα το νέο άλμπουμ του). Είναι τόσο χαλαρός όσο φαίνεται, μιλάει ήρεμα και δεν διστάζει ούτε λεπτό να μιλήσει για όλη του τη ζωή, που ξεκινάει στην Αλβανία το 1994.
«Γεννήθηκα στο Τεπελένι» λέει. «Στην Ελλάδα ήρθα 11 μηνών. Δεν είχα καθόλου μνήμες από την Αλβανία, οι πρώτες λέξεις που είπα ήταν ελληνικές. Ήρθαμε οικογενειακώς. Οι γονείς μου, τα δύο μεγαλύτερα αδέρφια μου κι εγώ περάσαμε από την Αθήνα, αλλά μείναμε στην Κρήτη, στο Ηράκλειο. Εκεί μεγάλωσα και έμεινα μέχρι το 2014, οπότε μετακόμισα στην Αθήνα.
Το πρόβλημα δεν λύνεται με το να πεθάνει ένας μπάτσος. Δεν σε βοηθάει το να ακούς έναν άνθρωπο να σου λέει την ιστορία σου, είναι σαν την κατάθλιψη, νομίζεις ότι αν μείνεις κλεισμένος στο σπίτι θα σε βοηθήσει, ενώ αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να βγεις έξω και να ζήσεις.
Οι Κρητικοί στα χωριά είναι πολύ ζεστοί άνθρωποι, οι Κρητικοί στις πόλεις είναι λίγο παραπάνω τσαμπουκάδες, δεν έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους. Στα χωριά καταλαβαίνεις όντως την κρητική φιλοξενία, όλα είναι μια χαρά. Στο Ηράκλειο ήταν όπως σε κάθε επαρχιακή πόλη, σε γενικές γραμμές ησυχία. Όλα είναι πιο χαλαρά σε σχέση με την Αθήνα και γνωρίζεσαι με πάρα πολλούς ανθρώπους, γιατί ο πληθυσμός είναι μικρός και μιλάνε όλοι μεταξύ τους. Για έναν Αλβανό, όμως, δεν ήταν και τόσο εύκολα τα πράγματα.
Οι γονείς μου χώρισαν πάρα πολύ νωρίς, το θυμάμαι έντονα, παρότι ήμουν πολύ μικρός, 4-5 χρονών. Ο πατέρας μου έφυγε από το σπίτι, οπότε έμεινε μόνη η μητέρα μου με τρία παιδιά. Εκείνος πήγε στην Κέρκυρα και μετά στην Αλβανία, όπου μένει τώρα και έχει κάνει άλλη οικογένεια. Την ίδια εποχή η μητέρα μου αρρώστησε, έπαθε Πάρκινσον.
Όταν ήμασταν μικροί, ο πατέρας μου ήταν αρκετά βάρβαρος και με τη μάνα μου και μ' εμάς. Από μια πλευρά, ήταν καλό που ήρθαν έτσι τα πράγματα και έφυγε. Σε μικρή ηλικία βοηθούσα τη μάνα μου που καθάριζε σκάλες, πήγαινα στο νοσοκομείο μαζί της να τη δει ο νευρολόγος και να της αλλάξει τα φάρμακα, όλα τα αντιμετωπίζαμε μόνοι μας.
Ξαφνικά, μετά από κάποια χρόνια, κι ενώ δεν μιλούσαμε καθόλου με τον πατέρα μου, με κάλεσε να πάω στην Αλβανία. Απ' όλη την οικογένεια ήμουν ο μόνος που είχε βάλει στα χαρτιά ότι ήμουν οικογένειά του, ενώ τα άλλα δυο αδέρφια μου ήταν προστατευόμενα από τη μάνα μου μέλη. Έτσι, άρχισε να με παίρνει στην Αλβανία τα καλοκαίρια. Γνώρισα τα ξαδέρφια μου κι έμαθα να μιλάω και αλβανικά, γιατί μέχρι τότε δεν μιλούσα.
Με τη μουσική ξεκίνησα να ασχολούμαι στη ΣΤ' Δημοτικού. Ο μεγάλος μου αδερφός άκουγε Eminem και κάποια στιγμή έβαλε να δούμε μαζί το "8 Mile". Για μένα ήταν αποκάλυψη, το παρακολούθησα με μεγάλη αφοσίωση και μου άρεσε πάρα πολύ που το "white trash", το άσπρο παιδί που ήταν μειονότητα στον χώρο του ραπ, της μουσικής των μαύρων, πέτυχε με αυτό τον τρόπο. Ήταν από τα πρώτα πράγματα που είδα κι έτσι έμαθα τη λέξη "ραπ".
TOQUEL - Δανεικά
Λίγα χρόνια μετά, μεγαλώνοντας, πήγα ένα καλοκαίρι στην Αλβανία όπου γνώρισα ένα παιδί από το Γαλάτσι, Αλβανό, που μου είπε ότι η Ελλάδα έχει ραπ, τον Μηδενιστή, τους ΖΝ. Δεν είχα ιδέα και όταν γύρισα άρχισα να γράφω στίχους χωρίς μουσική. Μετά, προσπαθούσα να βρω οπουδήποτε αποσπάσματα μουσικής, 20-30 δευτερόλεπτα, είτε ήταν από παιχνίδι που έπαιζα είτε από κομμάτι που άκουγα, και να ραπάρω εκεί πάνω.
Έγραφα διάφορα, μέχρι που μια μέρα πήγα τον υπολογιστή για φορμάτ σε έναν τεχνικό και τον ρώτησα αν έχει κανένα πρόγραμμα για ηχογράφηση μουσικής. Μου έβαλε το Cool Edit Pro κι άρχισα να γράφω κομμάτια ασταμάτητα. Κάποιοι ράπερ και MCs με τους οποίους είχα αρχίσει να κάνω παρέα μου είπαν να μπω στα torrents και να κατεβάσω το τάδε πρόγραμμα κι έτσι, δουλεύοντας μόνος μου, σιγά-σιγά, χωρίς να έχω κανέναν να μου δείξει, δοκιμάζοντας όλα τα κουμπιά, μάθαινα το ένα και μετά συνέχιζα στο επόμενο.
Είχα καύλα να μάθω να παίζω μουσική. Χρήματα δεν υπήρχαν καθόλου και δεν είχα καν στο μυαλό μου ότι αυτό το πράγμα μπορούσε να φέρει λεφτά και να σε ταΐσει. Το 2008, εντελώς μόνος μου, χωρίς καμία βοήθεια, ανέβασα ένα άλμπουμ που είχα φτιάξει στο YouTube. Έμαθα ένα πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας, βρήκα φωτογραφίες στο Google κι έβαλα και εικόνα στα κομμάτια.
Πήρα χιλιάδες likes, παρόλο που ο ήχος μου ήταν πρωτόγονος ακόμα. Ο αδερφός μου ο μεγάλος δούλευε τότε σε μια καφετέρια στο Ηράκλειο κι έτσι κατάφερα να κλείσω το κλαμπ στον τελευταίο όροφο για να κάνω live! Ήρθαν 5-6 φίλοι μου. Μεγαλώνοντας, άρχισα να μαθαίνω πώς κολλάς τον στίχο με τη μουσική, πώς είναι οι ομοιοκαταληξίες, πώς είναι οι νότες, κι άρχισα να το εξελίσσω σιγά-σιγά μουσικά.
Κάποια στιγμή, ένας φίλος μού είπε ότι έψαχναν έναν ράπερ από την Cosmote να πει ένα κομμάτι σε μια διαφήμιση κι ότι η ιστορία είχε λεφτά, έπαιρνες 1.500 ευρώ. Έστειλα ένα βίντεο, λέγοντας κάποιους στίχους πάνω σε ένα beat του Puff Daddy, για να δουν το πρόσωπό μου. Είχαν στείλει και ο Snik, ο Argie (τότε από τα "10 λεπτά κήρυγμα"), ο Vito, αλλά επέλεξαν εμένα. Μετά το διαφημιστικό για την τηλεόραση έκανα και δύο ραδιοφωνικά. Τα μόνα δικά μου λεφτά ήταν όταν είχα δουλέψει στη λαϊκή, όταν μετέφερα κάποια έπιπλα κι όταν δούλεψα για λίγο σε ένα σουβλατζίδικο. Και ό,τι έκανα στον δρόμο.
Μετά με πήραν και για δεύτερο διαφημιστικό, επειδή έγινε sequel, έκανα κι άλλα ραδιοφωνικά και μετά ζήτησαν να κάνουμε και τρίτο! Από κει και πέρα, ζούσα σε ένα όνειρο. Με ρώτησαν από το Mad αν ενδιαφέρομαι να κάνω μια συνεργασία με τη Φουρέιρα, ας πούμε, και στη συνέχεια συνεργάστηκα με την Amita Μotion και την Panik Records. Το πράγμα πήγε μόνο του, αλλά αποφάσισα να το κυνηγήσω και να αφοσιωθώ σε αυτό ολοκληρωτικά, να μη σπαταλάω το χρόνο μου σε άλλα πράγματα.
Με τα λεφτά από τα διαφημιστικά μετακόμισα στην Αθήνα. Έστησα ένα στουντιάκι και σιγά-σιγά έφτιαξα ένα άλμπουμ που θα έβγαινε από την Panik, αλλά σταμάτησε να ασχολείται με το ραπ, δεν επένδυε όπως παλιά. Τότε χτύπησε ο αδερφός μου με τη μηχανή και μετά από πολλές περιπέτειες έχασε τελικά τη ζωή του. Εγώ, ο μεσαίος μου αδερφός και η μητέρα μου ήρθαμε στην Αθήνα και μετά από 6 μήνες υπέγραψα απαλλακτικό από την Panik. Έβγαλα τον δίσκο μόνος μου ακριβώς τη στιγμή που έσκασαν τα capital controls, και από τα 600 άτομα που περίμενα, ήρθαν στην παρουσίαση 200. Ήταν η καλύτερή μου δουλειά μέχρι τότε και δεν πήγε όσο καλά της άξιζε. Βάλε και την κατάσταση που βίωνα λόγω της απώλειας του αδερφού μου, άρχισα να μουδιάζω ως άνθρωπος και καλλιτέχνης.
Δεν ήξερα τι έκανα, πήγαινα στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Αττικής, γιατί δεν ήμουν καλά, είχα βαλτώσει, δεν έκανα τίποτα. Ακόμα και τα καλά κομμάτια που μου έβγαιναν τα τραβούσα κάτω, στα τάρταρα. Κοιμόμουν και ξυπνούσα με στρες, στενοχωρημένος από το πρωί μέχρι το βράδυ, έκανα πράγματα που δεν έπρεπε και δεν ήθελα να κάνω.
Έχω ακούσει πολλά για το ελληνικό ραπ, μέχρι και ότι είναι ακροδεξιό! Μα, είναι δυνατόν; Είναι εντελώς αντιφατικό αυτό. Ποιος είναι φασίστας; Οι Έλληνες ράπερ; Ο Light που είναι μαύρος, εγώ που είμαι Αλβανός, ο Snik που έχει μεγαλώσει με Αλβανούς ή o Mad Clip που έχει μεγαλώσει στην Αμερική και είναι εδώ μετανάστης; Ο Νέγρος του Μοριά; Είναι αστείο.
Έτσι, ζήτησα από έναν γνωστό μου να με βοηθήσει να φύγω στην Αλβανία, όχι για μουσική, για οτιδήποτε. Βρήκα μέσω αυτού ένα στούντιο, φτιάξαμε μια δισκογραφική εταιρεία, πήραμε κάμερες, ηχεία, μικρόφωνα, στήσαμε τον χώρο έχοντας στο μυαλό ότι η δουλειά θα προχωρήσει και όλοι θα επωφεληθούμε. Όμως, δεν πήγε καθόλου καλά, ο μόνος που μπορούσα να συνεννοηθώ καλλιτεχνικά ήταν ο παραγωγός. Καταλήξαμε να φωνάζουμε ο ένας στον άλλο, ήταν ένα κλίμα κακό, οπότε έσπασε όλο αυτό και μετά από ενάμιση χρόνο αποφάσισα να γυρίσω στην Ελλάδα.
Πέρασα μια περίεργη περίοδο και τον περασμένο Γενάρη έβγαλα την "Καρολίνα". Μετά, τον Μάρτη, έβγαλα τα "Δανεικά" και από κει ξεκίνησαν να παίρνουν όλα τον δρόμο τους. Το "Καρολίνα" ήταν διαφορετικό από τα υπόλοιπα κομμάτια μου, είχε τον νέο ήχο του ραπ μαζί με τραγούδι, που νομίζω πως δεν το έχει άλλος σε τέτοιο επίπεδο. Μετά έβγαλα το "Playboy" όπου άρχισαν να γίνονται πάλι περίεργα τα πράγματα, γιατί έκανα κάποιες επενδύσεις που δεν μου βγήκαν σε καλό. Έχασα λεφτά που είχα βγάλει με κόπο και θόλωσα για λίγο πάλι, μέχρι το τέλος του καλοκαιριού που υπέγραψα συμβόλαιο με τη Universal και μπόρεσα να διαπραγματευτώ κάτι πολύ καλό. Τώρα ετοιμάζω το νέο άλμπουμ μου».
TOQUEL - Karolina
Η συμπαθητική φυσιογνωμία του τον βοηθάει πολύ στην επαφή του με τον κόσμο, είναι πάντα καλοντυμένος, προσέχει πάρα πολύ το στυλ του και είναι πιο influencer από πολλούς διάσημους Έλληνες που ζουν απ' αυτό, χωρίς να το γνωρίζει. Το να είσαι ράπερ μπορεί να σημαίνει πολλά για το νεανικό κοινό, ίσως περισσότερα από κάθε είδος μουσικής, αλλά για τη «mainstream» φάση το ραπ έχει πολύ δρόμο ακόμα να διανύσει για να γίνει αποδεκτό. Ειδικά το νέο ραπ. Τελευταία, κάτι έχει αρχίσει και γίνεται...
«Το ραπ στην Ελλάδα έπεσε για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, πέρασε μια δύσκολη φάση, αλλά τώρα επενδύουν οι εταιρείες στο είδος και αυτό με χαροποιεί πάρα πολύ» λέει. «Ήμουν από τους τύπους που όταν έμπαιναν στο κλαμπ με το καπέλο έτρωγαν κλοτσιά, έχω ζήσει τέτοιες στιγμές ως παιδί. Αυτήν τη στιγμή μπορώ να μπαίνω στο κλαμπ όπως θέλω, όπως γουστάρω εγώ, μου ανοίγουν την πόρτα και μου στρώνουν και χαλιά.
Με χαροποιεί που το είδος που αγάπησα από μικρός άρχισε να το σέβεται ο κόσμος και να το εκτιμάει. Στην επαρχία όπου ήμουν το σνόμπαραν όλοι. Όταν έμπαινα με φαρδιά ρούχα στο σχολείο, νόμιζαν ότι έχω βγει από το ψυχιατρείο. Υπήρχε, βέβαια, ο Nivo, αλλά υπήρχε ακόμα και το κόμπλεξ με τα φαρδιά ρούχα ή το να παίξει ραπ στο κλαμπ. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Επίσης, με χαροποιεί που σε προσωπικό επίπεδο, μετά απ' όσα έχουν γίνει στη ζωή μου, μπορώ με την αισθητική μου, με τη λογική μου και με τα πέντε πράγματα που έχω δει κι ακούσει να σκέφτομαι με έναν συγκεκριμένο τρόπο, με τον αλγόριθμο που υπάρχει μέσα στο κεφάλι μου. Αυτήν τη στιγμή κάνω τη μουσική μου επειδή γουστάρω και μπορώ να πληρώνομαι καλά από αυτό το πράγμα.
Έχω βρει μια φόρμουλα που στην Ελλάδα δουλεύει και είμαι πολύ χαρούμενος γι' αυτό. Βέβαια, η εταιρεία δεν είναι πλέον όπως παλιά, που θα υπέγραφες και η ζωή σου θα άλλαζε. Δεν είναι τόσο μεγάλο το transition. Είμαι όμως σε μια εταιρεία που έχει τα πιο μεγάλα ονόματα του παγκόσμιου ραπ. Πριν υπογράψω το συμβόλαιο με τη Universal ήξερα τη δύναμή μου, αλλά με έχει βοηθήσει πολύ, και σε προσωπικά θέματα. Π.χ. για να βγάλω την ελληνική ταυτότητα, που αλλιώς θα έπρεπε να περάσει μια ζωή για να την πάρω.
Είμαι είκοσι τρία χρόνια στην Ελλάδα, μέχρι πριν από δύο χρόνια δεν ήξερα τι σημαίνει Αλβανία και δεν έχω ελληνική ταυτότητα. Από τη στιγμή που μορφώνεσαι σύμφωνα με το ελληνικό σύστημα, δεν μπορούν να αμφισβητούν ότι έχεις μεγαλώσει ακριβώς όπως ένας Έλληνας. Κι αν η ζωή για έναν Έλληνα δεν είναι εύκολη, φαντάσου πόσο δύσκολη γίνεται για κάποιον που δεν έχει ελληνική ταυτότητα.
Έμεινα 7 μέρες στο κρατητήριο μόνο και μόνο γιατί δεν είχα άδεια διαμονής. Με σταμάτησε η αστυνομία, ήμουν με την κοπέλα μου και τον αδελφό μου, και όταν είδαν ότι είναι Αμερικάνα της είπαν "φύγε εσύ" και σ' εμάς "εσείς οι δύο Αλβανοί ελάτε μέσα για εξακρίβωση". Ως προστατευόμενο μέλος του πατέρα μου η άδειά μου έληξε μόλις έγινα 18 και είχα μείνει χωρίς χαρτιά, ξεκρέμαστος, χωρίς βιβλιάριο υγείας. Ήμουν ένας άνθρωπος που δεν είχε τίποτα σε αυτήν τη χώρα.
Προσπάθησα να τους πω "ρε παιδιά, δεν ακούτε πώς μιλάω τα ελληνικά;", αλλά δεν τους ενδιέφερε. Με κράτησαν επτά μέρες εκεί μέσα και έδωσαν εντολή απέλασης. Έβαλα δικηγόρο να τη "σπάσω" και ξεκίνησα να φτιάχνω τα χαρτιά από την αρχή. Ευτυχώς, έχουν ψηφιστεί πια κάποιοι νόμοι που έχουν βοηθήσει την κατάσταση.
Η κατάσταση στο ελληνικό ραπ όσον αφορά την προβολή του είναι ακόμα πολύ πίσω. Μόνο το Mad το παίζει ‒ κι αυτό, συγκεκριμένα πράγματα. Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα, γιατί δεν παίζει αυτά που θα έπρεπε.
Δεν υπάρχει κάποιο ραδιόφωνο ναι παίζει ελληνικό ραπ ακόμη, οι άνθρωποι μέσα στον χώρο πιστεύουν ότι δεν πρέπει να ακούγεται καθόλου. Παίζουν γαλλικό ή με μεξικάνικους στίχους που λένε ακριβώς τα ίδια, αλλά όχι το ελληνικό, γιατί το καταλαβαίνει ο Έλληνας και τους κακοφαίνεται. Το mainstream ραδιόφωνο στη Γερμανία, όλοι οι σταθμοί, παίζουν 187 Strassenbande και Ufo361 και όλους αυτούς που μιλάνε στα κομμάτια τους για την αλητεία, τα ναρκωτικά, τις πουτάνες και τη ζωή του ράπερ.
Ξέρουν ότι αυτό είναι το ραπ, ότι έτσι ήταν πάντα. Δεν αναφέρω την Αμερική που είναι άλλη ήπειρος, μιλάμε για εδώ, δίπλα μας, τη Γερμανία. Στην Αμερική όλα αυτά είναι part of the culture στη μουσική και στο σινεμά, εδώ η λέξη "κουλτούρα" αυτά δεν τα περιλαμβάνει.
Το πρόβλημα εδώ είναι με το νέο ραπ, το τραπ, που έχει ξεφύγει από τον έλεγχο όλων κι έχει γίνει το πιο δημοφιλές είδος, το μόνο αληθινά δημοφιλές. Και είναι αξιοπερίεργο, γιατί τα μηνύματα που σου περνάει το πολιτικό-κοινωνικό ραπ υποσυνείδητα μόνο σε καλό δεν βγάζουν. Μπορεί να είσαι στο σπίτι σου, να κλαις και να είναι όντως τα πράγματα όπως σου τα εξηγεί ο ράπερ –τα άκρα της φτώχειας, της στενοχώριας και της κακοτυχίας‒, αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι έτσι. Ψυχολογικά, πώς σε πάει στο καλό; Σε κάνει καλύτερο άνθρωπο το να διαβάζεις για τη μιζέρια σε μια εφημερίδα ή να τη βλέπεις στις ειδήσεις; Είναι ακόμα χειρότερα αν όλα αυτά σ' τα λέει ένας μόνο άνθρωπος.
Τα ελληνικά μέσα τοποθετούν τα είδη του ραπ απέναντι, το old school απέναντι στο τραπ, είναι οι άνθρωποι μπερδεμένοι, όχι το ραπ. Κι αυτό κάνει κακό στο είδος, γιατί οι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό έχουν άποψη για κάτι που δεν ξέρουν και ασχολούνται μαζί του μόνο αρνητικά. Γίνονται ολόκληρα θέματα σε sites μόνο για να το χλευάσουν, αλλά η διασκέδαση δεν είναι κάτι που πρέπει να περιφρονείς. Αν εγώ έχω μια ερωτική απογοήτευση, ας πούμε, και είμαι σπίτι και κλαίω και θέλω να χαρακωθώ επειδή με παράτησε ο άνθρωπος που αγαπάω και νιώθω ένα τίποτα, πώς θα με βοηθήσει το να ακούσω ένα τραγούδι που θα εξηγεί τη δική μου την κατάσταση;
Ακόμα κι αν δεν υποφέρεις, αν ακούσεις τέτοιους στίχους μπορεί και να αρχίσεις να πιστεύεις ότι υποφέρεις. Είναι ταλαντούχοι, σίγουρα, αλλά η ζωή δεν είναι μόνο αυτό το πράγμα. Το πρόβλημα δεν λύνεται με το να πεθάνει ένας μπάτσος. Δεν σε βοηθάει το να ακούς έναν άνθρωπο να σου λέει την ιστορία σου, είναι σαν την κατάθλιψη, νομίζεις ότι αν μείνεις κλεισμένος στο σπίτι θα σε βοηθήσει, ενώ αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να βγεις έξω και να ζήσεις.
Έχει περισσότερη αξία ένας καλλιτέχνης που σου λέει πόσο σκατά είναι η κατάσταση από κάποιον που σου λέει ότι πριν από τέσσερα χρόνια δεν είχε να φάει και αυτήν τη στιγμή οδηγεί ένα πολύ ακριβό αμάξι στην Αθήνα; Αυτό γιατί δεν είναι τέχνη; Θα μου πεις, τα υλικά αγαθά μπορεί να μην έχουν νόημα, αλλά το όνειρο των πιο πολλών ανθρώπων είναι να βγάλουν λεφτά και να περνάνε καλά.
Για μένα ένας άνθρωπος που προσπαθεί να επιβιώσει και τελικά επιβιώνει, χωρίς να χρειαστεί να κάνει κάτι κακό, αλλά κάνοντας αυτό που αγαπάει, είναι άξιος θαυμασμού. Θεωρώ αξιοθαύμαστους τους ανθρώπους που κατάφεραν να επιβιώσουν, κάνοντας αυτό που αγαπάνε.
Έχω ακούσει πολλά για το ελληνικό ραπ, μέχρι και ότι είναι ακροδεξιό! Μα, είναι δυνατόν; Είναι εντελώς αντιφατικό αυτό. Ποιος είναι φασίστας; Οι Έλληνες ράπερ; Ο Light που είναι μαύρος, εγώ που είμαι Αλβανός, ο Snik που έχει μεγαλώσει με Αλβανούς ή o Mad Clip που έχει μεγαλώσει στην Αμερική; Είναι αστείο. Σε διαβεβαιώ ότι όλοι οι ράπερ που είναι φίλοι μου δεν είναι ούτε σεξιστές ούτε ομοφοβικοί, όπως τους κατηγορούν αρκετοί.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ποπ αυτήν τη στιγμή, ένας-δυο καλλιτέχνες δεν φτιάχνουν ένα είδος. Έχει περάσει η φάση που υπήρχε. Στην Αλβανία οι καλλιτέχνες κάνουν τεράστια νούμερα στο YouTube, πιο πολλά απ' ό,τι στην Ελλάδα, γιατί οι παραγωγές τους είναι πολύ καλές, τα βίντεό τους το ίδιο. Είναι ακομπλεξάριστοι κι έχουν αφήσει αυτό το πράγμα να βγει προς τα έξω.
Στην Ελλάδα οι εταιρείες δεν δίνουν χορηγίες σε ραπ καλλιτέχνες, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση δεν παίζουν ραπ. Το χρήμα δεν τρέχει, διαφήμιση δεν γίνεται, είναι σαν να παλεύουμε οι ράπερ μεταξύ μας, γι' αυτό και οι τόσες κόντρες. Στην Αλβανία το πράγμα άνοιξε και λένε "πάμε στην Ευρώπη". Στην Ελλάδα καλά-καλά δεν το έχουμε αποδεχτεί οι ίδιοι, πώς να πάμε με ραπ στην Ευρώπη;
Οι ίδιοι οι Έλληνες σε σαμποτάρουν και δεν προμοτάρουν αυτό το είδος της μουσικής. Αν οι χορηγοί επένδυαν σ' εμένα και μου έδιναν χρήμα, θα έκανα καλύτερα βιντεοκλίπ και θα γινόμουν καλύτερος μουσικός για να με προσέξουν και οι ξένοι. Αυτό έχει γίνει στην Αλβανία, έχει πέσει πολύ χρήμα και οι πιο μεγάλες εταιρείες επενδύουν, χορηγώντας ράπερ. Εδώ σου δίνουν ένα ζευγάρι παπούτσια κι αυτό θεωρείται χορηγία.
Δεν υπάρχουν ράπερ που να μην έχουν στόχο την επιτυχία, old school και new school. Ακόμα και όσοι πουλούσαν την εικόνα των επαναστατών ράπερ που δεν τους νοιάζουν τα λεφτά, ότι το κάνουν για την τέχνη και την καύλα τους, έβγαζαν λεφτά από το ραπ. Ήταν κοινό μυστικό. Άκουγες "δεν πουλάω τη μουσική μου γιατί δεν είμαι εμπορικός", αλλά κανείς δεν έπαιζε τσάμπα. Αντιθέτως, έπαιρναν πολύ καλά λεφτά. Μου κάνει εντύπωση που σήμερα λες "είμαι εμπορικός" και το δέχεται ο Έλληνας. Ναι, χρειάζομαι λεφτά για να ζήσω, και ζω από τη μουσική μου.
Περισσότερο από καλλιτέχνες είμαστε άνθρωποι κι όταν ένας καλλιτέχνης αναγκάζεται να δουλέψει ως σερβιτόρος ή ντελιβεράς ή οτιδήποτε, ο χρόνος που ξοδεύει και σωματικά και πνευματικά σε αυτήν τη δουλειά είναι πολύτιμος και αν τον χρησιμοποιούσε για την τέχνη του, θα μπορούσε να την εξελίξει. Είναι σπουδαίο να σε πληρώνει η τέχνη σου.
Ο νέος δίσκος μου λέγεται "777", είναι ο 7ος, έχει 7 κομμάτια και θα κάνω 7 παρουσιάσεις σε πόλεις της Ελλάδας. Ηχογραφήθηκε σε ένα διαμέρισμα με το νούμερο 7 στο Γαλάτσι. Έχει μεγάλη ποικιλία, θα έχει κομμάτια flex και κομμάτια πιο αυτοβιογραφικά. Αυτό που θα βγει πρώτο, το ομώνυμο, είναι το πιο βαθύ που έχω γράψει, το πιο προσωπικό. Το βίντεό του το φτιάχνουμε με τον Valentin Rivera. Έχω στον δίσκο μια συνεργασία με τον Light, ένα κομμάτι πολύ σκληρό, με ακόμα πιο σκληρό βίντεο, με τον Hawk από τους Above the Hood, μέχρι στιγμής.
Τα 7 κομμάτια περιέχουν οτιδήποτε έχω δει με τα μάτια μου και με έχει αγγίξει συναισθηματικά. Έχει πολλά συναισθήματα ο δίσκος που έχει σχεδόν εξ ολοκλήρου επιμεληθεί τη μουσική ο Sin Laurent.
Κάθε καλλιτέχνης νομίζω ότι έχει μία τριετία μέχρι να κάνει τον κύκλο του. Έχει πολύ μεγάλη σημασία τι θα κάνεις αυτό το χρονικό διάστημα, αν θα πετύχεις, και είναι και στο χέρι σου αν μετά από αυτή την τριετία θα υπάρξει μία νέα. Όλοι έχουν ημερομηνία λήξης. Αυτό που κατάφερε ο Ύπο είναι σπάνιο, γιατί ξεκίνησε τον πρώτο κύκλο με τους ΖΝ, μετά άλλον έναν με το "Κάνε ντου" και, παρόλο που έκανε και καλές και κακές κινήσεις, θαυμάζω πολύ την πορεία του. Μπόρεσε να ξανάρθει στην επικαιρότητα πριν από μερικά χρόνια με μια πολύ δυνατότερη τριετία απ' ό,τι πριν, γιατί, για να λέμε την αλήθεια, ο Ύπο έχει φέρει σχεδόν όλο το κίνημα. Δεν ξέρω αν είναι υπεύθυνος αυτός ή ο κόσμος που το τραπ ανέβηκε, αλλά ήταν από τους πρωτοστάτες.
Κάποτε, σε μια κουβέντα, κάποιος αμφισβήτησε ότι τα views στα βίντεο της Capital είναι αληθινά και ίσως να το σκεφτόμουν κι εγώ κάποιες φορές αυτό, ίσως να πίστευα ότι τα αγοράζουν, ήταν μέχρι να φτάσει το "Καρολίνα" 6 εκατομμύρια views, τότε κατάλαβα ότι τα κομμάτια στο ραπ πάνε μόνα τους. Δεν είναι σαν τα κομμάτια των λαϊκών τραγουδιστών, ονομάτων established, που μπορούν να μπουν σε λίστες 1.000 ραδιοφώνων της επαρχίας, σε μαγαζιά, λίστες με DJ, ακόμα και στην τηλεόραση. Στο ραπ το Νο 1 στις τάσεις πάει μόνο του. Είναι απίστευτο, αλλά ισχύει. Το ανεβάζεις στο κανάλι στο YouTube και μετά γίνεται χαμός στα stories στο Instagram, μπορούν με γεωμετρική πρόοδο να φτάσει σε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα.
Μου αρέσει να κάνω σκοποβολή, να παίζω μπόουλινγκ, παρόλο που δεν είμαι καλός ακόμα ‒τραυματίζω τα δάχτυλά μου και δεν βάζω καμία μπάλα μέσα‒, μου αρέσει να πηγαίνω σινεμά. Μου αρέσει που τα κατάφερα μόνος μου. Μπορεί, κάποτε, ως παιδί, να μην ήξερα καν ότι μπορώ να βγάλω από το ραπ λεφτά, αλλά αυτήν τη στιγμή, στην ηλικία που είμαι, και έτσι όπως έχουν έρθει τα πράγματα στη ζωή μου, πραγματικά δεν μπορώ να δουλέψω τσάμπα. Ούτε μπορώ να κάνω χάρες, γιατί εμένα δεν μου έκανε κανείς καμία χάρη. Αν αξίζω γι' αυτό που κάνω, θα πληρωθώ.
TOQUEL feat. MADCLIP - THL | ΤΗΛ (Prod. by Sin Laurent)
