'Εφη Χαλιορή
Ever Given
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων: 21 Νοεμβρίου 2024 – 12 Ιανουαρίου 2025
Εγκαίνια: Πέμπτη 21 Νοεμβρίου, 19:00
Επιμέλεια έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος.
Έφη Χαλιορή: Ever Given
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των φωτογραφιών της Έφης Χαλιορή είναι η απουσία του ανθρώπου. Η απουσία αυτή δηλώνεται εμφατικά, σε τέτοιο βαθμό που υπονοείται εδώ μια δίπολη αντίθεση. Διότι τόσο τα λατομεία όσο και τα λιμάνια αποτελούν μεγαλειώδη έργα του ανθρώπου, κατεξοχήν δείγματα της ανθρώπινης δραστηριότητας και μάλιστα από αρχαιοτάτων χρόνων. Μέσα στη βιομηχανική κλίμακα αυτών των χώρων η ανθρώπινη μορφή μόλις που διακρίνεται. Έτσι, οι ακατοίκητες φωτογραφίες της Χαλιορή έχουν κάτι φυσικό, όπως ένα ανόθευτο τοπίο που γοητεύει με τις αντιθέσεις του.
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό των φωτογραφιών της είναι η ελάχιστη επεμβατικότητα, στην επεξεργασία της εικόνας αλλά και στην καταγραφή της, σε αυτό που βλέπει η ίδια μέσα από τον φακό. Η παρουσία της Χαλιορή είναι διακριτική, θέλει μάλλον να περνάει απαρατήρητη και τα καταφέρνει. Το βλέμμα της, αν και διερευνητικό, δεν επιβάλλεται στην εικόνα· είναι απαλό, ανεπαίσθητο, χαϊδεύει το τοπίο και τις ανάγλυφες επιφάνειες που το συνθέτουν. Οι φωτογραφίες της δεν έχουν τίποτε το προσποιητό ή επιτηδευμένο. Έχεις την εντύπωση ότι η φωτογράφος σχεδόν εξαφανίζεται, με αποτέλεσμα οι εικόνες της να γίνονται αβίαστα κτήμα σου, μέρος του οπτικού σου πεδίου, της μνήμης και των αναφορών σου.
Με ή χωρίς ανθρώπους, δεν χωρεί αμφιβολία πως οι εικόνες της Χαλιορή είναι άχρονες. Μόνο τα ονόματα των πλοίων, όπως του δεξαμενόπλοιου Leonora Victory και του επιβλητικού φορτηγού Ever Given, που δίνει στην έκθεση τον τίτλο της, μας επαναφέρουν στο παρόν και μας υπενθυμίζουν ότι αυτό που βλέπουμε σε αυτές τις φωτογραφίες είναι αυτό που ζούμε και συχνά δεν το συνειδητοποιούμε: μια παγκοσμιοποιημένη συνθήκη ανταλλαγής αγαθών μέσω του εμπορίου. Η Χαλιορή παρουσιάζει αυτόν τον κόσμο της έντονης εμπορικής συναλλαγής σε ακινησία: αραγμένα ποντοπόρα πλοία, στοιβαγμένα κοντέινερ, μεγάλα κομμάτια ακατέργαστου μαρμάρου πριν μεταφερθούν στην Κίνα για να μετατραπούν σε μπανιέρες και νιπτήρες, εγκαταλελειμμένα λατομεία που περιμένουν να γίνουν ξενοδοχεία. Το βλέμμα της εστιάζει σε λεπτομέρειες, σε ρωγμές, στις υφές των μαρμάρων και των πλοίων, αναδεικνύοντας την υλική τους διάσταση. Και κάποια στιγμή, μάλλον για να ξεκουράσει το βλέμμα της, ανασηκώνει τον φακό της προς τον ουρανό, για να αποτυπώσει ένα σμήνος πουλιών.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς ποια είναι η σύνδεση ανάμεσα στα λατομεία και στα λιμάνια, πώς και γιατί συνυπάρχουν οι φωτογραφίες τους σε έναν εκθεσιακό χώρο. Η μεταφορά και το διαμετακομιστικό εμπόριο, δηλαδή η οικονομία και η εργασία, είναι ορισμένα κοινά σημεία. Ένα κοντέινερ μπορεί να μεταφέρει μάρμαρα αλλά και πρόσφυγες, φορτία άψυχα αλλά και έμψυχα. Η επικινδυνότητα, ο θάνατος που καραδοκεί, η αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και των ανθρώπων, η ανεξέλεγκτη καπιταλιστική ανάπτυξη, η άγρια ομορφιά και το δέος που προκαλούν αυτοί οι ανδροκρατούμενοι χώροι αποτελούν επίσης συνδετικούς κρίκους. Η βαρύτητα-στασιμότητα του λατομείου (γη) και η ρευστότητα-κινητικότητα του λιμανιού (νερό) είναι δύο αντιθετικά γνωρίσματα, που όμως εδώ λειτουργούν συμπληρωματικά. Επιπλέον, τα χρώματα και το φυσικό φως δημιουργούν μια ισορροπία ανάμεσα στις εικόνες των μαρμάρινων επιφανειών και σε εκείνες των πολυταξιδεμένων πλοίων. Αλλά το πιο ενδιαφέρον κοινό στοιχείο, η κρυφή τους συγγένεια, είναι ότι έχουμε να κάνουμε με ετεροτοπίες. Όπως θα έλεγε ο Michel Foucault, λατομεία και λιμάνια "δημιουργούν έναν άλλο χώρο, έναν πραγματικό χώρο, τόσο τέλειο, τόσο σχολαστικό, τόσο εύτακτο όσο ο δικός μας είναι αποδιοργανωμένος, ακατάστατος και συγκεχυμένος".[i] Ειδικά το καράβι, αν "είναι ένα κομμάτι χώρου που επιπλέει, ένας άτοπος τόπος, που ζει από μόνος του, που είναι κλεισμένος στον εαυτό του και που έχει συγχρόνως παραδοθεί στο άπειρο της θάλασσας και που από λιμάνι σε λιμάνι, από βάρδια σε βάρδια, από οίκο ανοχής σε οίκο ανοχής, πηγαίνει μέχρι τις αποικίες αναζητώντας ό,τι πολυτιμότερο έχουν στους κήπους τους, τότε καταλαβαίνουμε γιατί το καράβι ήταν για τον πολιτισμό μας, από τον 16ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας, όχι μόνο το μεγαλύτερο εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και η μεγαλύτερη δεξαμενή φαντασίας. Το πλοίο είναι η κατεξοχήν ετεροτοπία. Στους πολιτισμούς δίχως καράβια τα όνειρα αποστειρώνονται, η κατασκοπεία αντικαθιστά την περιπέτεια και η αστυνομία τους πειρατές".[ii]
Στον χώρο της έκθεσης, οι φωτογραφίες των πλοίων και των λατομείων πλαισιώνονται -εν είδει αινιγματικής κατακλείδας- από μια φωτογραφία που προβάλλεται μεγεθυμένη σε σκοτεινή αίθουσα. Είναι μια εικόνα στατική, που όμως σφύζει από ζωή και ανθρώπινη παρουσία. Ένα πολυμελές κινηματογραφικό συνεργείο απαθανατίζεται εν ώρα εργασίας. Σε μια ανώνυμη βραχώδη παραλία γυρίζεται μια ταινία. Δεν γνωρίζουμε την υπόθεση, η ερμηνεία είναι ανοιχτή, όπως και η αφήγηση. Είναι μια αθέατη όψη: ο χώρος και ο χρόνος της παραγωγής ενός καλλιτεχνικού έργου. Πίσω από τις κάμερες, πίσω και πέρα από το θέαμα, μια ανεξήγητη συγκέντρωση ανθρώπων σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, μπροστά από μια ανταριασμένη θάλασσα. Η εικόνα έχει σίγουρα μια θεατρικότητα – θυμίζει τις φωτογραφίες του Jeff Wall, όμως ετούτη εδώ δεν είναι σκηνοθετημένη. Ή μήπως είναι, με άλλο τρόπο; Πριν ενεργοποιήσει τον φωτοφράκτη και συλλάβει την αποφασιστική στιγμή, η μοναχική φωτογράφος κοιτάει με απορία και περιέργεια το συλλογικό εγχείρημα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια της: «Τι θέλουν αυτοί εδώ;» αναρωτιέται. Όλος ο κόσμος μια σκηνή, με εισόδους και εξόδους, και πράξεις που διαρκούν αιώνες…
Χριστόφορος Μαρίνος
Επιμελητής εκθέσεων και δράσεων ΟΠΑΝΔΑ
Η Έφη Χαλιορή είναι καλλιτέχνιδα με έδρα στην Αθήνα. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εκθέσεις σε γκαλερί και κέντρα τέχνης διεθνώς: Shanghai Museum, Κίνα· The National Art Center, Τόκιο, Ιαπωνία· Salon d’Automne, Παρίσι, Γαλλία· Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά. Το έργο της πραγματεύεται τη φθαρτή φύση τόσο της ανθρώπινης ζωής όσο και του πλανήτη μέσα από τη δική της γεωγραφική θέση και εμπειρία. Η απλότητα, ο μινιμαλισμός και η αφαίρεση είναι βασικά στοιχεία στο συνολικό της έργο. Μέσα από επίμονη παρατήρηση, μεταφέρει μια συμπυκνωμένη εμπειρία του αντικειμένου της και όχι απλά αισθητική τεκμηρίωση.
www.efihaliori.com
www.instagram.com/efihaliori/?hl=en
Διάρκεια έκθεσης: 21 Νοεμβρίου 2024 – 12 Ιανουαρίου 2025
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Σάββατο 11:00-19:00, Κυριακή 10:00-16:00, Δευτέρα κλειστά
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων: Λεωνίδου & Μυλλέρου, Πλ. Αυδή, Μεταξουργείο
Πληροφορίες: 210 5202420| www.opanda.gr
