Η τελευταία ευχή των μητέρων της Σρεμπρένιτσα: να δουν να καταδικάζεται ο Ράτκο Μλάντιτς.
Οι μητέρες των θυμάτων της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα αναμένουν την τελική ετυμηγορία στη δίκη του Σερβοβόσνιου στρατιωτικού αρχηγού Ράτκο Μλάντιτς την επόμενη εβδομάδα - αλλά καθώς έχουν περάσει τα χρόνια, μερικές μητέρες που παρακολουθούσαν τη δίκη από κοντά πέθαναν προτού δουν να αποδίδεται η επιθυμητή δικαιοσύνη.
Όταν υπήρχε ακρόαση στη δίκη για τη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα στο δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών στη Χάγη, η Χανίφα Ντζόγκαζ συναντιόταν συνήθως με άλλες πενθούντες μητέρες Βόσνιων ανδρών και αγοριών που σκοτώθηκαν στις σφαγές από τις Σερβοβόσνιες δυνάμεις τον Ιούλιο του 1995 για να παρακολουθήσουν τη διαδικασία στην τηλεόραση .
"'Εδιναν κουράγιο η μία στην άλλη, και μοιράζονταν τη θλίψη τους»" είπε η κόρη της, Ράζια Χουζεϊνόβιτς.
Στις 8 Ιουνίου, οι γυναίκες του συλλόγου Μητέρες της Σρεμπρένιτσα θα συγκεντρωθούν ξανά στο Μεμόριαλ της Σρεμπρένιτσα για να ακούσουν την τελική ετυμηγορία στη δίκη του πρώην αρχηγού του σερβοβοσνιακού στρατού Ράτκο Μλάντιτς, ο οποίος δικάζεται για γενοκτονία και άλλα εγκλήματα πολέμου.
Αλλά η Χανίφα Ντζόγκαζ δεν θα είναι μαζί τους. Πέθανε σε ηλικία 72 ετών φέτος τον Ιανουάριο χωρίς να μάθει την απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση του Μλάντιτς, ο οποίος κατηγορείται ως αρχηγός των δυνάμεων που σκότωσαν τους γιους της Σαμίρ και Σαμπαχουντίν, καθώς και τον σύζυγό της Χάμεντ στη γενοκτονία.
Η Ντζόγκαζ είναι μία από τις πολλές μητέρες των θυμάτων της Σρεμπρένιτσα που πέθαναν πριν βγει η απόφαση στη δίκη του Μλάντιτς. 'Οπως και οι κατηγορούμενοι για εγκλήματα πολέμου γίνονται όλο και πιο ηλικιωμένοι και αδύναμοι, και μερικές φορές πεθαίνουν πριν από τις αποφάσεις, οι επιζώντες του πολέμου γερνούν κι αυτοί καθώς οι δίκες συνεχίζονται για χρόνια. Ο ίδιος ο Μλάντιτς δικάζεται εδώ και μια δεκαετία. [...]
Η Τζόγκαζ επέστρεψε στη Σρεμπρένιτσα το 2000 σε μια προσπάθεια να βρει τη γαλήνη στον τόπο όπου μεγάλωσε τα παιδιά της. Αλλά ο πόνος της υπήρξε αμείωτος, καθώς τα πτώματα των παιδιών της δεν βρέθηκαν ανέπαφα, αλλά σε διάσπαρτα μέρη που ανακαλύφθηκαν σε διαφορετικές εποχές.
"Πήγαινε εκεί για να ανανωρίσει τα ρούχα του παιδιού της και να το θάψει, αλλά τα πτώματα ήταν ελλιπή, κι έτσι προστίθεντο μέρη τους στους τάφους", δήλωσε ο γαμπρός της, Ντσεβάντ Χουσεϊνόβιτς.
"Ήταν σαν να τα έχανε και να τα έθαβε πάλι από την αρχή. Η καρδιά της έσπαγε κάθε φορά."
Azra Husaric - Sarajevo
Balkan Insight - 2 Ιουνίου 2021
Βοσνία: Μήπως δεν είναι έτσι όπως μας τα λένε;
Γιώργος Μητραλιάς
Πηγή: www.contra-xreos.gr
Ο πρόσφατος θάνατος του Σέρβου υπερασπιστή του Σαράγεβο, στρατηγού Γιόβαν Ντίβιακ, θα μπορούσε να είχε προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία για δημόσια αυτοκριτική σε όλους εκείνους, και ειδικά στους αριστερούς, που στη διάρκεια των 3 ετών, 8 μηνών και 9 ημερών της πολιορκίας του Σαράγεβο, συντάχθηκαν όχι με τους ηρωϊκούς πολιορκημένους αλλά με τους γενοκτόνους δημίους τους. Όμως, δυστυχώς δεν είδαμε να υπάρχει η παραμικρή αντίδραση. Λούφαξαν άπαντες και κατάπιαν τη γλώσσα τους καθώς μια επιδημία ένοχης αμνησίας φάνηκε να σαρώνει τη χώρα.
Ωστόσο, αυτή η “ένοχη αμνησία” δεν χρησιμεύει σε τίποτα μια και η (ελληνική) ομαδική παράκρουση εκείνων των εφιαλτικών χρόνων είναι πάντα παρούσα, θρονιασμένη στην καρδιά της ελληνικής κοινωνικής και πολιτικής επικαιρότητας. Και αυτό όχι μόνο επειδή πολλοί από τους σφαγείς της Σρεμπρενίτσα έμελλε να γίνουν αργότερα γνωστότεροι σαν βουλευτές και στελέχη της Χρυσής Αυγής. Ούτε επειδή πάρα πολλοί από τους ενθουσιώδεις θαυμαστές των δολοφόνων του Σαράγεβο βρέθηκαν στις επόμενες δεκαετίες στις πρώτες γραμμές των ποικίλων “εθνικιστικών” και λοιπών ρατσιστικών εξάρσεων. Η πελώρια πληγή που άνοιξε τότε, παραμένει πάντα ανοιχτή καθώς το ρατσιστικό και εθνικιστικό δηλητήριο που έσταξε η τότε ενθουσιώδης ταύτιση με τους φασίστες δολοφόνους πέρασε τελικά και, δυστυχώς, εξακολουθεί να κυκλοφορεί στις φλέβες της ίδιας της κοινωνίας!
Επειδή λοιπόν δεν πρέπει -και δεν μπορούμε- να ξεχάσουμε, για αυτό και το παρακάτω κείμενο που είχε γραφτεί στις 13 Φεβρουαρίου 1994, πριν από 27 ολάκερα χρόνια...
*
Επιτέλους μια καλή είδηση : το Σαράγεβο δεν βομβαρδίζεται πια και οι τρωγλοδύτες κάτοικοί του μπορούν να ξαναβγούν στους δρόμους της πόλης τους ! Την ώρα που σχεδόν όλοι στην Ελλάδα προτιμούν να μιλάνε για ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης και για επικείμενη "επέκταση του πολέμου", δεν αντέχουμε στον πειρασμό να παρατηρήσουμε ότι για μιαν ακόμα φορά, αποσιωπάται εντελώς το κύριο γεγονός ότι στη Βοσνία ο πόλεμος είναι χειροπιαστή πραγματικότητα και μαίνεται εδώ και 22 μήνες…
Με άλλα λόγια, πριν ασχοληθούμε με αυτές που (μάλλον αυθαίρετα) αποκαλούνται "επικείμενες αεροπορικές επιδρομές κατά του Σαράγεβο" ή ακόμα χειρότερα, επικείμενοι αεροπορικοί βομβαρδισμοί του... Βελιγραδίου (!), είναι σίγουρα προτιμότερο να διαπιστώσουμε ότι το Σαράγεβο ήδη βομβαρδίζεται κι ότι ο πόλεμος είναι ήδη γεγονός σε όλη τη Βοσνία και τουλάχιστον στο ένα τρίτο της Κροατίας. Εκτός βέβαια κι αν αυτός ο πόλεμος μάς αφήνει παγερά αδιάφορους μια και είναι οι άλλοι που σκοτώνονται…
Αυτή η διαπίστωση δεν θα είχε την παραμικρή σημασία οπουδήποτε αλλού. Έχει όμως στη σημερινή Ελλάδα όπου οι πάντες επιδίδονται με πρωτοφανή ζήλο σε μια σπάνια επιχείρηση αποπροσανατολισμού που αγγίζει και συχνά ξεπερνάει κι αυτή ακόμα την τερατολογία. Και για να μην κατηγορηθούμε ότι αερολογούμε, ιδού ορισμένα πρόσφατα παραδείγματα που -αν μη τι άλλο- δίνουν μιαν αμυδρή μόνον ιδέα του μεγέθους της παραπλάνησης που επιχειρείται.
Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου, ώρα μία παρά εικοσιπέντε το μεσημέρι. Ο απεσταλμένος μεγάλου ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού μεταδίδει από τα υψώματα γύρω από την Τούζλα (ο ίδιος την αποκαλεί επίμονα..."Τούλσα" !), ότι "οι μουσουλμανικές δυνάμεις ετοιμάζουν μεγάλη επίθεση για να καταλάβουν την Τούλσα". Περιττό να πούμε ότι θα ήταν πιο αληθοφανές αν έλεγε ότι στην Τούζλα κατοικούν ...Εσκιμώοι ή ότι κατά την πολιορκία του Στάλινγκραντ οι υπερασπιστές της πόλης ήταν η... Βέρμαχτ και οι Ες-Ες.
Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου. Τα τηλεοπτικά και άλλα μέσα μαζικής πληροφόρησης αναφέρονται στην είδηση της εκεχειρίας που συμφώνησαν στο αεροδρόμιο του Σαράγεβο, ένας Σέρβος και ένας μουσουλμάνος στρατηγός. Όμως, ο παρουσιαζόμενος ως "μουσουλμάνος" στρατηγός δεν είναι παρά ο επίσης Σέρβος Γιόβαν Ντίβιακ, υπαρχηγός του βοσνιακού και όχι βέβαια του "μουσουλμανικού" στρατού. Ασήμαντη λεπτομέρεια ; Κάθε άλλο, αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι πίσω από την απόκρυψη της εθνικής καταγωγής του στρατηγού Ντίβιακ κρύβεται η μικτή εθνική σύνθεση του βοσνιακού στρατού και η επίσης μικτή εθνική σύνθεση των πολιορκημένων κατοίκων του Σαράγεβο. Δηλαδή, η ουσία της πολεμικής αναμέτρησης.
Εβδομάδα από 6 έως 11 Φεβρουαρίου. Σε όλα τα τηλεοπτικά κανάλια μεταδίδονται εικόνες από τις κηδείες των θυμάτων του βομβαρδισμού του προπερασμένου Σαββάτου. Μια και επαναλαμβάνεται κατά κόρον ο ισχυρισμός του κ. Κάρατζιτς ότι επρόκειτο για "προβοκάτσια" των μουσουλμάνων, οι εικόνες των κηδειών συνοδεύονται με σχόλια στα οποία γίνεται συνεχώς λόγος για "κηδείες μουσουλμάνων" θυμάτων της σφαγής.
Όμως, οι εικόνες δείχνουν πολύ συχνά φέρετρα και... σταυρούς στους φρέσκους τάφους. Γνωρίζοντας ότι φέρετρα και σταυρούς χρησιμοποιούν μόνον οι Χριστιανοί (οι μουσουλμάνοι χρησιμοποιούν σάβανα), καταλήγουμε εύκολα στο συμπέρασμα όχι μόνον ότι δεν πρόκειται για "μουσουλμάνους" αλλά κι ότι πολλά από τα θύματα της σφαγής ήταν Χριστιανοί.
Αφού λοιπόν δεν λαμβάνονται διόλου υπόψη οι τοποθετήσεις των ζωντανών κατοίκων του Σαράγεβο, ας ληφθούν έστω εκείνες των νεκρών. Έτσι, μια προσεκτική ματιά στους χιλιάδες τάφους των μουσουλμάνων θα βοηθούσε την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για το κατά πόσον πρόκειται για... "χομεϊνικούς" ή όχι. Με δεδομένο λοιπόν, ότι οι ξύλινοι πάσσαλοι με το όνομα του νεκρού είναι μυτεροί στην περίπτωση που πρόκειται για άθεο "μουσουλμάνο" (για τους θρησκευόμενους και όχι πάντως "χομεϊνικούς", αυτοί οι πάσσαλοι είναι στρογγυλοί στην κορυφή τους για τις γυναίκες και τετράγωνοι για τους άνδρες), αρκεί μια ματιά στις τηλεοπτικές εικόνες από τα νεκροταφεία του Σαράγεβο για να αποδειχθεί ότι οι περισσότεροι μη Χριστιανοί κάτοικοί του είναι Μουσουλμάνοι (με κεφαλαίο το Μ) και όχι μουσουλμάνοι. Πράγμα που έχει κι αυτό την (τεράστια) σημασία του…
Πέρα όμως από αυτό τον καταιγισμό κωμικοτραγικών τερατολογιών (που τολμούν να διαψεύδουν αυτά που βλέπουμε να διαδραματίζονται στις τηλεοπτικές μας οθόνες), υπάρχουν και οι μόνιμα επαναλαμβανόμενες "αυταπόδεικτες αλήθειες" που κανείς δεν κάνει τον κόπο να αποδείξει. Έτσι, ακούσαμε τους συμπατριώτες μας πολεμικούς απεσταλμένους να μας πληροφορούν για την "σκανδαλώδη" απαίτηση των κυανόκρανων να θέσουν υπό τον έλεγχό τους πέντε φορές περισσότερα βαρέα όπλα των σερβικών δυνάμεων απ’ ό,τι των "μουσουλμάνων". Όμως, εδώ δεν υπάρχει τίποτα το "σκανδαλώδες" αν θυμηθούμε ότι υπάρχει πλήρης ανισορροπία στα οπλοστάσια των δύο αντιπάλων στο Σαράγεβο. Συγκεκριμένα, όλες οι επίσημες πληροφορίες (δηλαδή, αυτές που προέρχονται από τον ΟΗΕ) κάνουν λόγο για περίπου 500 βαρέα όπλα των Σέρβων πολιορκητών έναντι μόνον 50 των πολιορκημένων. Αυτή είναι η τραγική πραγματικότητα, εκτός βέβαια και αν ενστερνιστούμε την άποψη των Ελλήνων απεσταλμένων ότι δεν είναι ξεκάθαρο ποιος πολιορκεί ποιόν, μια και το Σαράγεβο "βομβαρδίζεται" κατ’ αυτούς γενικώς και αορίστως σύμφωνα με τη γνωστή τυποποιημένη φράση "βομβαρδίστηκε και πάλι το Σαράγεβο".
Το ίδιο ισχύει και με την άλλη "πρόκληση" που οι καλοί μας απεσταλμένοι απέδιδαν αυτές τις μέρες στους "μουσουλμάνους" του Σαράγεβο. Συγκεκριμένα, τους καταμαρτυρούν την άρνησή τους να αναδιπλωθούν κι αυτοί 20 χιλιόμετρα πίσω από τις σημερινές θέσεις τους. "Πρόκληση" θα υπήρχε όμως, αν ήταν ανθρωπίνως δυνατό να πάνε οι Βόσνιοι 20 χλμ. πίσω. Συνειδητοποιούν άραγε τα ελληνικά μέσα μαζικής πληροφόρησης ότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι οι Βόσνιοι θα έπρεπε να... βγουν πολύ έξω από την πόλη τους και να καταφύγουν στους γύρω λόφους και βουνά όπου βρίσκονται εξάλλου οι πολιορκητές του κ. Κάρατζιτς; Υπάρχει καμιά λογική σε τέτοιου είδους ισχυρισμούς που μοιάζουν να απευθύνονται μόνον σε διανοητικά καθυστερημένους;
Ας έλθουμε τώρα στο ζήτημα του τελεσιγράφου που απηύθυνε το ΝΑΤΟ στις σερβικές δυνάμεις που βρίσκονται γύρω από το Σαράγεβο. Η κάλυψη αυτού του γεγονότος θα μπορούσε να προκαλέσει τις εξής απορίες: τι είναι αυτό που κρίνεται "σκανδαλώδες", "ολίσθημα" και προπομπός μύριων δεινών; Το ότι μπορεί να σταματήσει την πολιορκία και τον βομβαρδισμό των αμάχων του Σαράγεβο; Ή το ότι φορέας της ενδεχόμενης "λύσης" είναι το ΝΑΤΟ; Το ότι το νατοϊκό τελεσίγραφο είναι αναποτελεσματικό και επιδεινώνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση; Ή ότι δημιουργεί νέους συσχετισμούς δυνάμεων από τους οποίους ευνοούνται οι Βόσνιοι;
Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί σ’ αυτές τις απορίες δεν είναι προς το παρόν διόλου διαφωτιστικές. Αν κρίνουμε όμως από το γενικό πνεύμα και τον τόνο των δηλώσεων, των σχολίων και των ανταποκρίσεων, τότε καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα: το τελεσίγραφο του ΝΑΤΟ επικρίνεται δριμύτατα: α) επειδή αφαιρεί από τις δυνάμεις του κ. Κάρατζιτς τη δυνατότητα να συνεχίσουν την πολιορκία και τον κανονιοβολισμό του Σαράγεβο, και β) επειδή θα προκαλέσει γενικότερη ανάφλεξη και επέκταση του πολέμου, ενώ ταυτόχρονα θα απομακρύνει και την προοπτική ειρήνευσης.
Από τη μεριά μας, ομολογούμε ότι αδυνατούμε να συμμεριστούμε οποιαδήποτε άποψη που τάσσεται υπέρ της πολιορκίας και της συνέχισης του κανονιοβολισμού του Σαράγεβο. Και για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία, δεν θα είχαμε τον παραμικρό ενδοιασμό να αποδεχτούμε τις καλές υπηρεσίες ακόμα και του... διαβόλου προκειμένου να απαλλαγούν οι κάτοικοι του Σαράγεβο από το απάνθρωπο καθημερινό τους μαρτύριο.
Ωστόσο, πριν πούμε εμείς οι αμέτοχοι οτιδήποτε, καλό θα ήταν να ακούσουμε τι θέλουν οι ίδιοι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, δηλαδή οι καθημερινά βομβαρδιζόμενοι. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο αρχίζουν όμως οι "εκπλήξεις". Έτσι, αντίθετα από ό,τι μας πληροφορούν τα ελληνικά (και όχι μόνον) μέσα μαζικής πληροφόρησης, οι επίσημες βοσνιακές αρχές δεν τάσσονται υπέρ των αεροπορικών πληγμάτων κατά των σερβικών θέσεων γύρω από το Σαράγεβο!
Συγκεκριμένα, πέρα από παλαιότερες σχετικές τοποθετήσεις Βόσνιων αξιωματούχων (βλέπε προηγούμενα άρθρα μας), τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου στις 14 Ιανουαρίου, μας πληροφορεί ότι ο υπουργός εξωτερικών της Βοσνίας Ιρφάν Λουμπιγιάνοβιτς παρότρυνε τα Ηνωμένα Έθνη "να άρουν το εμπάργκο πωλήσεων όπλων στους μουσουλμάνους της Βοσνίας και όχι να εξετάζουν τον βομβαρδισμό σερβικών θέσεων".
Θα μπορούσε όμως να ειπωθεί ότι αυτή η θέση της βοσνιακής κυβέρνησης ξεπεράστηκε από τα γεγονότα κι ότι όλα άλλαξαν μετά την σφαγή της 5ης Φεβρουαρίου στο Σαράγεβο. Κάθε άλλο. Μόνον λίγες ώρες μετά από αυτό το λουτρό αίματος, ο ίδιος ο αντιπρόεδρος της βοσνιακής κυβέρνησης Εγιούπ Γκάνιτς δήλωνε στο CNN ότι απορρίπτει το ενδεχόμενο αεροπορικών επιδρομών κατά των σερβικών θέσεων κι ότι αρκείται στην άρση της απαγόρευσης πώλησης όπλων στο βοσνιακό στρατό! Κι όλα αυτά, παρόλο που ο κ. Γκάνιτς ήταν εμφανώς σοκαρισμένος και εν βρασμώ ψυχής…
Αν όμως οι ίδιοι οι Βόσνιοι δεν επιθυμούν την ανάληψη δράσης από το ΝΑΤΟ, τότε προς τι η νατοϊκή επιμονή να απορρίπτει την άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων στους Βόσνιους και να επιλέγει τα αεροπορικά πλήγματα ως μοναδική εναλλακτική λύση;
Την απάντηση νομίζουμε ότι την δίνουν οι ίδιοι οι δυτικοί ηγέτες όταν τονίζουν κατά κόρον ότι πρώτο -αν όχι αποκλειστικό- μέλημά τους είναι η διαφύλαξη της περίφημης "αξιοπιστίας" της Ατλαντικής Συμμαχίας. Όμως, άλλο πράγμα η (αγρίως δοκιμαζόμενη) αξιοπιστία του ΝΑΤΟ και της Δύσης, και άλλο πράγμα η τύχη των Βόσνιων. Το ένα δεν ταυτίζεται αναγκαστικά με το άλλο, πράγμα που βεβαιώνει εξάλλου η σαφώς εκφρασμένη πια τελική θέση της κυβέρνησης Κλίντον υπέρ της άσκησης πίεσης στην κυβέρνηση του Σαράγεβο προκειμένου να αναγκαστεί να αποδεχτεί την τριχοτόμηση της χώρας πάνω σε "εθνικές" βάσεις. Λίγη υπομονή και πολύ σύντομα θα γνωρίζουμε ποιος υποστηρίζει ποιον...
Γιώργος Μητραλιάς - 13 Φεβρουαρίου 1994
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ:
Jovan Divjak. Ο Σέρβος Στρατηγός που υπερασπίστηκε το Σαράγεβο
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας: εκκολαπτήριο της σημερινής άκρας δεξιάς
