Ιράν. Περιμένοντας την καταιγίδα.
Τη νύχτα της 25ης προς 26η Οκτωβρίου, το Ισραήλ εξαπέλυσε μια περιορισμένη επίθεση στο Ιράν, με τις ευλογίες των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ το Τελ Αβίβ φαίνεται να συγκρατείται προς το παρόν από το άνοιγμα ενός νέου μετώπου στην περιοχή, οι κάτοικοι της Τεχεράνης φαίνεται να ανησυχούν περισσότερο για τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής παρά για το ενδεχόμενο ενός περιφερειακού πολέμου. Ο Shervin Ahmadi βρέθηκε στην Τεχεράνη και περιγράφει την ατμόσφαιρα στην πρωτεύουσα.
Shervin Ahmadi
Orient XXI - 28.10.2024
Ο Shervin Ahmadi είναι ο υπεύθυνος για την περσική έκδοση της εφημερίδας Le Monde Diplomatique
Νωρίς το απόγευμα αυτής της 1ης Οκτωβρίου, η αίθουσα αναμονής του Διεθνούς Αεροδρομίου Ιμάμ Χομεϊνί της Τεχεράνης είναι πιο ήσυχη από ό,τι συνήθως. Μόνο δύο πτήσεις έχουν μόλις προσγειωθεί. Στο ταξί που με μεταφέρει στο διαμέρισμά μου, μιλάμε όπως πάντα για την πολιτική κατάσταση. Τη στιγμή εκείνη ακριβώς, μαθαίνουμε ότι το Ιράν επιτέθηκε στο Ισραήλ. Ο οδηγός, νεότερος από μένα, ανησυχεί για τις οικονομικές επιπτώσεις. Είχε λάβει μέρος στον πόλεμο κατά του Ιράκ, μια πικρή ανάμνηση, καθώς ήλπιζε σε μια καλύτερη εποχή μετά. Όπως πολλοί Ιρανοί, κριτικάρει τα πάντα, ακόμη και την ιρανική επανάσταση, την οποία αποδίδει στους διανοούμενους "που έφυγαν στο εξωτερικό και μας άφησαν σε αυτή την κόλαση". Αισθάνομαι ότι αυτή η μομφή προορίζεται και για μένα και του υπενθυμίζω ότι η ζωή υπό τον Σάχη δεν ήταν παράδεισος και ότι δεν ήταν δυνατό εκείνη την εποχή να επικρίνει το καθεστώς όπως το κάνει ο ίδιος τώρα. Όπως και πολλοί άλλοι, ο άνθρωπος επαναλαμβάνει την προπαγάνδα των φιλοϊσραηλινών δορυφορικών καναλιών, όπως το Iran International, τα οποία συνεχώς εξωραΐζουν το καθεστώς του Σάχη, παρά το γεγονός ότι ήταν ένας από τους πιο σκληρούς δικτάτορες του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα.
Φτάνοντας σπίτι μου, βγαίνω να αγοράσω τα απολύτως απαραίτητα: λίγο ψωμί και τυρί. Σε ένα παλιό μαγαζί της γειτονιάς, οι καταστηματάρχες έχουν συγκεντρωθεί για να συζητήσουν τα νέα της επίθεσης. Ανησυχούν κι αυτοί για τις οικονομικές συνέπειες, αλλά χωρίς να δραματοποιούν.
Τις επόμενες μέρες, κάνω βόλτες στο κέντρο της πόλης όπου πολλά καφέ προσελκύουν τους νέους. Σε αυτές τις συνοικίες, σχεδόν το ένα τρίτο των νεαρών κοριτσιών δεν φορούν μαντίλα. Δεν είδα την αστυνομία ηθών ούτε στους δρόμους, ούτε στις εισόδους των σταθμών του μετρό. Φαίνεται ότι η κοινωνική πίεση έχει μειωθεί, όπως το είχε υποσχεθεί ο υποψήφιος Μασούντ Πεζεσκιάν κατά τη διάρκεια της προεδρικής του εκστρατείας. Η παρουσία της αστυνομίας στους δρόμους δεν είναι τόσο έντονη όσο ήταν τότε με το κίνημα "Γυναίκα, ζωή, ελευθερία". [1] Για μια χώρα στα πρόθυρα του πολέμου, η κατάσταση είναι περιέργως πολύ ήρεμη. Έχει κανείς την εντύπωση ότι οι Ιρανοί δεν πιστεύουν σε έναν ανοιχτό πόλεμο με το Ισραήλ και δεν πανικοβάλλονται μπροστά σε αυτό το ενδεχόμενο.
Είχα ένα χρόνο να έρθω στο Ιράν. Έχω την εντύπωση ότι ο πληθωρισμός δεν είναι τόσο ανεξέλεγκτος όσο παλαιότερα. Η τιμή του ψωμιού δεν έχει αλλάξει, αλλά η τιμή του κοτόπουλου έχει αυξηθεί από 74.000 τομάν (1,62 ευρώ) πριν από ένα χρόνο σε 84.000 τομάν (1,84 ευρώ) σήμερα, δηλαδή αύξηση 14%. Η αύξηση στην τιμή των γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ακόμη μεγαλύτερη. Σύμφωνα με το Ιρανικό Στατιστικό Κέντρο, το ποσοστό ετήσιου πληθωρισμού για τα νοικοκυριά στη χώρα ήταν της τάξης του 34,2% τον Σεπτέμβριο του 2024, σημειώνοντας μικρή πτώση κατά 0,6 μονάδες σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, το κόστος ζωής παραμένει η κύρια ανησυχία των Ιρανών. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, οι αυξήσεις των μισθών δεν συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό και οι άνθρωποι αισθάνονται ότι γίνονται όλο και πιο φτωχοί.
Ο πόλεμος στη Γάζα σχεδόν απουσιάζει από τις συζητήσεις. Εκτός από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και τις εφημερίδες, δεν ακούς για αυτή τη σύγκρουση στο δρόμο. Αντιθέτως, ορισμένοι λεγόμενοι "αριστεροί" διανοούμενοι υιοθετούν μια θέση κοντά σε εκείνη της γαλλικής ακροδεξιάς και δεν καταδικάζουν τα εγκλήματα του Ισραήλ, θεωρώντας τα "φυσιολογικά" μετά την 7η Οκτωβρίου. Το μίσος για το καθεστώς φαίνεται να δικαιολογεί τα πάντα, ακόμη και τη γενοκτονία στη Γάζα. Κάποιοι βασιλόφρονες προχωρούν ακόμη παραπέρα, βλέποντας την εικόνα του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να προβάλλεται στο φεγγάρι [2] και παρουσιάζοντάς τον ως σωτήρα των Ιρανών. Ωστόσο, αυτές οι φωνές εξακολουθούν να είναι σε μεγάλο βαθμό μειοψηφικές και μια συλλογική έκκληση "ενάντια στη νέα τάξη πραγμάτων που επιβάλλεται στη Μέση Ανατολή" έχει λάβει υπογραφές από περισσότερους από χίλιους Ιρανούς καλλιτέχνες και διανοούμενους. Όταν μιλάς με τους ανθρώπους, παρατηρείς αμέσως μια κάποια πατριωτική υπερηφάνεια. Κανείς δεν ξέρει πώς θα αντιδρούσαν οι Ιρανοί αν Αμερικανοί στρατιώτες αποβιβάζονταν στο έδαφός τους.
Από την πλευρά του, το καθεστώς δεν φαίνεται να προετοιμάζει τον πληθυσμό για το ενδεχόμενο ενός ανοιχτού πολέμου με τη Δύση σε ένα εγγύς μέλλον. Η ιρανική διπλωματία είναι πολύ δραστήρια και ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί κάνει πολυάριθμα ταξίδια στην περιοχή, ιδίως στην Αίγυπτο, μια χώρα με την οποία το Ιράν δεν είχε διπλωματικές σχέσεις για χρόνια. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στο Λίβανο μετά τη δολοφονία του γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, ο υπουργός μίλησε για τις προσπάθειες που καταβάλει το Ιράν για να επιτύχει ταυτόχρονη κατάπαυση του πυρός στο Λίβανο και τη Γάζα. Το μήνυμα της Τεχεράνης είναι πολύ ξεκάθαρο: ένας ανοιχτός πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ (ή της Δύσης) και του Ιράν δεν θα αφήσει καμία χώρα αλώβητη στην περιοχή και είναι προς το συμφέρον όλων να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο.
Οι καθημερινές εφημερίδες, οι συντηρητικές όσο και αυτές που πρεσβεύουν μεταρρυθμίσεις, χαιρετίζουν αυτή τη μορφή "διπλωματικής αποτροπής" και αποφεύγουν να σπέρνουν πανικό στον πληθυσμό αναφερόμενες στην πιθανότητα μιας επικείμενης ολοκληρωτικής επίθεσης από το Ισραήλ. Έχει κανείς την εντύπωση ότι ο πόλεμος στη Γάζα και στο Λίβανο έθεσε τέρμα, τουλάχιστον προσωρινά, στις συνήθεις διαμάχες μεταξύ μεταρρυθμιστών και συντηρητικών, ενθαρρύνοντας έτσι την εμφάνιση μιας μορφής "εθνικής συμφιλίωσης".
Από την άλλη, η Τεχεράνη συνεχίζει να διατρανώνει την υποστήριξή της προς τους συμμάχους της του "άξονα της αντίστασης". Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Βηρυτό, ο Μοχάμαντ Γκαλιμπάφ, πρόεδρος του ιρανικού κοινοβουλίου, δήλωσε: "Θα συμμετάσχουμε στην ανοικοδόμηση του Λιβάνου". Δήλωσε επίσης πρόσφατα ότι η χώρα του είναι έτοιμη να διαπραγματευτεί με το Παρίσι για μία κατάπαυση του πυρός στο Λίβανο.
Στην πρώτη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις έξι μοναρχίες του Αραβικού-Περσικού Κόλπου στις 16 Οκτωβρίου 2024, αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης δήλωσαν: "Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα και τον Λίβανο, καθώς και ο κίνδυνος ενός ευρύτερου περιφερειακού πολέμου, θα είναι το κύριο θέμα αυτής της συνάντησης". Ωστόσο, λίγο πριν από αυτή τη σύνοδο κορυφής, η ΕΕ εξέδωσε νέες κυρώσεις κατά επτά ιρανικών εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων τριών αεροπορικών εταιρειών, αναγκάζοντας την Iran Air να αναστείλει όλες τις πτήσεις της προς την Ευρώπη εκτός από το Λονδίνο. Οι νέες αυτές κυρώσεις δεν αναμένεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο καθεστώς, αλλά περιπλέκουν λίγο τη ζωή των Ιρανών της διασποράς που επιθυμούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τα ταξίδια προς την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο παραμένουν εφικτά μέσω γειτονικών χωρών όπως η Τουρκία, τα Εμιράτα και το Κατάρ.
Ξυπνώντας το πρωί της 26ης Οκτωβρίου, μαθαίνω για την αντίδραση του Ισραήλ: στρατιωτικές εγκαταστάσεις στις επαρχίες της Τεχεράνης, του Χουζεστάν (νοτιοδυτικά) και του Ιλάμ (δυτικά) είχαν δεχθεί επίθεση. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν περιορισμένες ζημιές.
Παρά την επιχείρηση αυτή, δεν παρατηρώ καμία αλλαγή στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Όλα είναι ήσυχα και φαίνεται πως η επίθεση δεν προκαλεί κανένα ενδιαφέρον. Στο μετρό, προσπαθώ να θίξω το θέμα με έναν νεαρό φοιτήτή, ο οποίος δεν γνωρίζει καν για τα γεγονότα. Κατεβαίνω στην πανεπιστημιακή συνοικία, όπου υπάρχουν πολλά βιβλιοπωλεία, και διαπιστώνω την ίδια αδιαφορία. Παραδόξως, οι άνθρωποι δείχνουν να μην ενδιαφέρονται.
Ακόμη πιο παράξενο, η τιμή του δολαρίου, η οποία είχε αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες, υποχώρησε ελαφρά την επομένη της επίθεσης και το χρηματιστήριο πέρασε στο πράσινο μετά από αρκετές ημέρες στο κόκκινο. Θα έλεγε κανείς ότι οι επιχειρηματικοί κύκλοι συμπεριλαμβανομένων των εμπόρων, ανακουφισμένοι από την περιορισμένη έκταση αυτής της επίθεσης, λένε τώρα στον εαυτό τους: ωραία, μπορούμε να συνεχίσουμε στο εξής τις δουλειές μας.
Πολλοί πίστευαν ότι ο Νετανιάχου θα μπορούσε να επιτεθεί στο Ιράν πριν από τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ στις 5 Νοεμβρίου 2024, βάζοντας έτσι τον επόμενο ένοικο του Λευκού Οίκου μπροστά σε τετελεσμένο γεγονός. Οι Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν ήδη προειδοποιήσει για αυτό το ενδεχόμενο, υποσχόμενοι σε τέτοια περίπτωση ακόμη πιο σκληρά αντίποινα από εκείνα της 1ης Οκτωβρίου. Προς το παρόν, η μπάλα φαίνεται να είναι πάλι στο κέντρο.
[1] Κίνημα διαμαρτυρίας που ξεκίνησε στο Ιράν τον Σεπτέμβριο του 2022 μετά τη δολοφονία από την αστυνομία ηθών της Mahsa Amini, μιας νεαρής Ιρανής Κούρδισσας, επειδή φορούσε τη μαντίλα της με λάθος τρόπο.
[2] Κατά τη διάρκεια της ιρανικής επανάστασης, διαδόθηκε στον πληθυσμό η φήμη ότι η εικόνα του Αγιατολάχ Χομεϊνί είχε εμφανιστεί στο φεγγάρι. Το γεγονός αυτό χρησιμοποιήθηκε για χρόνια από τους μοναρχικούς για να περιγράψουν την ιρανική επανάσταση ως εξέγερση ενός αδαούς λαού.
