Ιστορία ενός βλέμματος
50 χρόνια από τον θάνατο του γάλλου φωτογράφου Gilles Caron
'Ενα ντοκιμαντέρ της Mariana Otero
Mariana Otero/Gilles Caron: échanges de regards
Mariana Otero/Gilles Caron: ανταλλαγές βλεμμάτων
franceculture.fr/emissions/la-grande-table-culture/ 28.01.2020
*
100.000 φωτογραφίες, 2590 κοντάκτ. 'Ενα αφιέρωμα στον φωτογράφο Gilles Caron, συνιδρυτή με τον Raymond Depardon του μεγάλου πρακτορείου Gamma, ο οποίος πέθανε στην ηλικία των 30 ετών πριν από ακριβώς πενήντα χρόνια, έχοντας διανύσει μία φωτογραφική διαδρομή μόλις 6 χρόνων.
Η Mariana Otero είναι η σκηνοθέτρια της ταινίας ντοκιμαντέρ Histoire d'un regard (Ιστορία ενός βλέμματος, 2020). Η εξερεύνηση αυτή της πορείας του φωτογράφου Gilles Caron μας παρουσιάζεται με την ευκαιρία της πεντηκοστής επετείου από την εξαφάνισή του στον δρόμο Νο 1, ο οποίος συνδέει την Καμπότζη με το Βιετνάμ.
"Του απευθύνομαι στον ενικό σε αυτή την ταινία γιατί πέρασα 6 μήνες ψάχνοντας στις φωτογραφίες του, προσπαθώντας να βρω τη σειρά με την οποία τραβήχτηκαν, ακολούθησα πραγματικά την φυσική και την πνευματική του διαδρομή, νομίζω ότι το "εσύ" κάνει την παρουσία του πιο έντονη από το "εκείνος" και παρασύρει και τον θεατή σε μία αναζήτησή του." (Mariana Otero)
Το ντοκιμαντέρ φέρει σαν υπότιτλο "Αναζητώντας τον Gilles Caron", καθώς εξελίσσεται σαν μία έρευνα γύρω από έναν άνθρωπο και το βλέμμα του μέσα από τις φωτογραφίες του. Η σκηνοθέτρια λέει σε ένα σημείο ότι αναρωτιέται πώς θα είχε εξελιχθεί και η τέχνη της δικής της μητέρας της εάν είχε ζήσει περισσότερο [η μητέρα της Clotilde Vautier, ζωγράφος, πέθανε νέα, στην ηλικία των 28 - σ.σ.]. Θέτει στο τέλος του ντοκιμαντέρ την ίδια ερώτηση σε σχέση με τον Gilles Caron, αναφέροντας την τελευταία επιστολή του προς τη σύζυγό του την παραμονή του θανάτου του: μία επιστολή στην οποία την διαβεβαιώνει ότι το πρακτορείο θα του βρει αντικαταστάτη, και δεν θα ξαναφύγει πια.
"Είχα αρκετές φορές την αίσθηση ότι πνίγομαι. Είχα πρόσβαση στις 100.000 φωτογραφίες του, κάτι που συνιστά μία απίστευτη τύχη. 'Ηταν όμως ανακατεμένες, γεγονός που στάθηκε αφορμή για την έρευνά μου. Για να καταλάβω την διαδρομή του Gilles Caron, έπρεπε να βρω τη σειρά των φωτογραφιών του. Αυτή η ουσιαστική δουλειά είναι που με έφερε κοντά σε αυτόν." (Mariana Otero)
Είναι ένας από τους πρώτους που έθεσε ερωτήματα μέσω των φωτογραφιών του για την προσέγγιση του παρατηρητή, του θεατή, της θέσης του, της παρέμβασής του, του ρόλου του, της ηθικής διάστασης των λήψεών του. Φαίνεται πως είχε συνειδητοποιήσει πλήρως την διφορούμενη θέση του φωτοδημοσιογράφου, την οποία η Mariana Otero ορίζει ως εξής: "Και μάρτυρας και μέτοχος, και κατήγορος και συνεργός: είναι μέρος της σκηνής". Όταν επέστρεψε από τη Νιγηρία τον Ιούλιο, φέρνοντας μαζί του εκείνες τις τραγικές εικόνες του λιμού, οι φωτογραφίες του χρησιμοποιήθηκαν, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, για πολιτικούς και ανθρωπιστικούς σκοπούς.
"Με εντυπωσίασε ο τρόπος με τον οποίον ενδιαφέρεται για τους ανθρώπους. Δεν βρίσκεται εκεί μόνο για να διηγηθεί τις ειδήσεις, είναι εκεί για να καταλάβει τους ανθρώπους, για να συλλάβει κάτι από κάποιον. Και με άγγιξε και η προσοχή που έδινε στα σώματα και στα μάτια, υπάρχει πάντα μια συνάντηση, και αυτό είναι που χαρακτηρίζει το έργο του. Προσπαθεί να συλλάβει τους ανθρώπους σε ό,τι έχουν μοναδικό, δεν τους υποβιβάζει ποτέ στην ιδιότητα του θύματος." (Mariana Otero)
Το ντοκιμαντέρ επικεντρώνεται κυρίως στο έργο του Gilles Caron ως πολεμικό ρεπόρτερ, αλλά μερικές από τις πιο γνωστές του φωτογραφίες προέρχονται από τον παρισινό πολιτιστικό κόσμο. Γι' αυτόν, όπως τον ακούμε να το εξηγεί στο ντοκιμαντέρ, το να καλύπτεις τον πόλεμο στο Ισραήλ ή να βγάζεις φωτογραφία την Juliette Gréco και τον Michel Piccoli κατά τη διάρκεια μιας πρεμιέρας στο θέατρο Olympia, είναι το ίδιο πράγμα. Καθώς παρατηρούμε στο ντοκιμαντέρ την φορμαλιστική ομορφιά των φωτογραφιών του François Truffaut και του Jean-Pierre Léaud ή της Jane Birkin και του Serge Gainsbourg, αναρωτιόμαστε αν είναι το icon που κάνει την αξία της φωτογραφίας ή ο φωτογραφικός φακός που δημιουργεί το icon.
"Η θεωρία μου είναι ότι γίνεται φωτογράφος για να δείξει όσα δεν μπόρεσε να πει στον πόλεμο της Αλγερίας. Αυτό που τον οδηγεί στην αρχή είναι ακριβώς αυτό, να διηγηθεί αυτά που είδε. 'Οσο εξελίσσεται η καριέρα του, θα απευθύνει ολοένα στον εαυτό του όλες τις ερωτήσεις που απασχολούν έναν φωτορεπόρτερ, αλλά όχι θεωρητικά, θέτει τις ερωτήσεις αυτές μέσα στις ίδιες τις φωτογραφίες του." (Mariana Otero)
Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία των φωτογραφιών του από το Μάη του '68 είναι η κεντρική θέση των ανώνυμων γυναικών. Αυτό κάνει τη Mariana Otero να μελαγχολεί, επειδή η μητέρα της πέθανε τον Μάρτη του 1968. Είναι επίσης η αρχή των φοιτητικών εξεγέρσεων στο Παρίσι, οι οποίες εξαπλώθηκαν σε όλη τη Γαλλία και προκάλεσαν μία γενική απεργία. Ο Gilles Caron καλύπτει καθημερινά τις φοιτητικές αυτές διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα και ακολουθεί μάλιστα και τον πρόεδρο Charles de Gaulle, σε μια επίσημη επίσκεψή του στη Ρουμανία μεταξύ 14 και 18 Μαΐου.
"Θεωρώ πως το ντοκιμαντέρ είναι ένας τόπος ελευθερίας της γραφής και της εφευρετικότητας. Νομίζω πως είναι πιο περίπλοκο να είσαι ελεύθερος με την μυθοπλασία, γιατί υπάρχουν εκεί περισσότερα χρήματα." (Mariana Otero)
Μτφ. Σ.Σ.
