Μονή Αγίας Αικατερίνης του όρους Σινά. Η μεγάλη αλλοίωση.
1
Ρεπορτάζ του Emilio Minassian
Emilio Minassian
Orient XXI - 10 Ιουλίου 2023
Το 2020, η Αίγυπτος ξεκίνησε να υλοποιεί ένα μεγαλεπήβολο αναπτυξιακό σχέδιο γύρω από το διάσημο μoναστήρι του όρους Σινά. Κατεδαφισμένα σπίτια, παροξυσμική επιτήρηση, αποικιοκρατικός έλεγχος των φυλών των Βεδουίνων: το στρατιωτικό καθεστώς φρόντισε να έχει το πάνω χέρι στο επιχειρηματικό κομμάτι. 'Ενα ταξιδιωτικό ημερολόγιο.
Φέτος, έφτασα στη μέση της νύχτας. Δεν αναγνώρισα το δρόμο: παντού χαρακώματα που δεν βλέπεις που οδηγούν. Ακριβώς απέναντι, διαγράφονται οι σιλουέτες τεράστιων αναχωμάτων. Μπορείς να ακούσεις τον ήχο μιας μπουλντόζας που σκάβει. Δεν υπάρχει κανείς στον καταυλισμό των Βεδουίνων, όπου συνήθως κάποιοι ξενυχτούσαν δίπλα στη φωτιά, καπνίζοντας kif και μασώντας όπιο, λέγοντας ιστορίες. Κουλουριάστηκα σε μια γωνιά κάτω από τα αστέρια, περιμένοντας την επόμενη μέρα για να εκτιμήσω την έκταση της καταστροφής.
Ο πυρετός του μπετόν εξαπλώνεται στο βουνό
Το όνομα "Αγία Αικατερίνη" παραπέμπει τόσο στο ελληνορθόδοξο μοναστήρι στους πρόποδες του όρους Σινά (ή όρους Μούσα στα αραβικά), όπου ο Μωυσής, όπως λένε, παρέλαβε τους Πίνακες του Νόμου, όσο και στην κοινότητα που έχει αναπτυχθεί λίγο πιο μακριά, στο βάθος μιας κοιλάδας που περιβάλλεται από ψηλά βουνά και συγκεντρώνει διάφορα χωριά Βεδουίνων γύρω από ένα μικρό κέντρο με λίγα καταστήματα, ένα νοσοκομείο, ένα σχολείο και ένα γυμνάσιο.
Ήρθα εδώ για πρώτη φορά το 2005, και τα επόμενα χρόνια έκανα τακτικά στάσεις στο δρόμο μεταξύ Καΐρου και Παλαιστίνης. Η Αγία Αικατερίνη ήταν ένα καταφύγιο βεδουίνων που δεν το είχε αγγίξει η μαζική τουριστική ανάπτυξη της νότιας ακτής του Σινά. Τα γύρω βουνά, χρώματος ώχρας, που κοκκινίζουν όταν τα βλέπει ο ήλιος, είναι τα υψηλότερα της Αιγύπτου.
Ο τουρισμός στην Αγία Αικατερίνη επικεντρώνεται γύρω από το μοναστήρι, το οποίο υποδέχεται πολλά πούλμαν. Οι επισκέπτες θα σταθούν μπροστά στη Φλεγόμενη Βάτο που υποτίθεται ότι βρίσκεται εντός των τειχών του, και ορισμένοι απ' αυτούς θα δοκιμάσουν στη συνέχεια να ανέβουν στο ιερό βουνό, το οποίο τις μέρες με μεγάλη προσέλευση μοιάζει με αυτοκινητόδρομο για προσκυνητές. Αλλά οι περισσότεροι επισκέπτες δεν αποκλίνουν από το καλά σηματοδοτημένο μονοπάτι. Σπάνια μένουν περισσότερο από μια μέρα, πριν επιστρέψουν στο Σαρμ ελ Σέιχ ή στο Νταχάμπ, στη νότια ακτή του Σινά.
Επομένως, ο τουρισμός δεν αλλοίωσε το τοπίο ή την κοινωνική ζωή της Αγίας Αικατερίνης. Για χρόνια, η περιοχή αυτή προσέφερε σε όσους ζούσαν εκτός της "ειδικής" ζώνης του μοναστηριού την ευκαιρία να περιπλανηθούν ελεύθερα ανάμεσα στα βουνά και τους κατοίκους τους, μια ελευθερία σε επίπεδο συναναστροφών και επικοινωνίας που είναι σπάνια στην Αίγυπτο. Ο εμπορικός κόσμος ήταν ελάχιστα ανεπτυγμένος. Η διαμονή δεν στοίχιζε σχεδόν τίποτα, και μερικές φορές κοιμόσουν κάτω από τα αστέρια.
Στις στενές κοιλάδες, βγαλμένες θαρρείς μέσα από το βράχο, οι οπωρώνες είναι διάσπαρτοι στα βουνά. Φτάνεις εκεί είτε με τα πόδια, είτε με καμήλα - η φυλή Jabaliya, που έχει ισχυρή παρουσία σε αυτή την περιοχή είναι η μόνη μάλλον που επιδίδεται στη γεωργία, λόγω της συνύπαρξής της με τους χριστιανούς μοναχούς. Η κωμόπολη βρίσκεται σε υψόμετρο 1.500 μέτρων στο βάθος μιας αδιέξοδης κοιλάδας και μοιάζει με συνοριακό χωριό βγαλμένο από γουέστερν: μερικοί πάγκοι, καντίνες, παντοπωλεία και καφετέριες. Κατσίκες, σκύλοι και καμήλες περιφέρονται τριγύρω.
Αλλά αυτή η καρτ ποστάλ κιτρινίζει πολύ γρήγορα: η αιγυπτιακή κυβέρνηση έχει ξεκινήσει τη "Μεγάλη Μεταμόρφωση" της Αγίας Αικατερίνης. Έτσι ονομάζεται το σχέδιο ανάπτυξης το οποίο περιλαμβάνει την κατασκευή ξενοδοχείων, σαλέ, δρόμων, τουριστικών παζαριών και ενός διεθνούς αεροδρομίου. Η στοχευμένη πελατεία: τουρίστες με τσέπες γεμάτες συνάλλαγμα. Το σχέδιο ανακοινώθηκε τον Ιούλιο του 2020, στο απόγειο της πανδημίας, και λίγους μήνες αργότερα ο πυρετός του μπετόν χτύπησε την Αγία Αικατερίνη.
Μια αποικιακή δυναμική σε ισχύ
"Έρχονται, δεν μας προειδοποιούν, και μόλις φεύγουμε καταστρέφουν τα πάντα. Λένε ότι θα πληρώσουν για τα σπίτια που γκρεμίζουν. Αλλά πολύ λίγα, και προς το παρόν δεν δίνουν τίποτα. Είχα όλες αυτές τις μέρες μια σειρά από συζητήσεις με τους Βεδουίνους κατοίκους της Αγίας Αικατερίνης - τα λόγια τους θα καταγραφούν ανώνυμα. Οι Βεδουίνοι δεν αυτοπροσδιορίζονται ως Αιγύπτιοι, και το κράτος διατηρεί μία σχέση αποικιοκρατικής κυριαρχίας, που περιλαμβάνει την αναγνώριση μιας μορφής αυτόχθονης εξουσίας. Η φυλετική δικαιοσύνη παρέμεινε - οι παράνομες διακινήσεις ήταν περισσότερο ή λιγότερο ανεκτές, ανάλογα με την περίοδο. Αυτή η κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα η ελευθερία του λόγου να είναι μεγαλύτερη στο Σινά απ' ό,τι αλλού στην Αίγυπτο - δεν είναι ασυνήθιστο, για παράδειγμα, να αναφέρεται το όνομα του Στρατάρχη-Πρόεδρου σε συζητήσεις, και όχι πολύ θετικά.
Μου αρέσει η Αγία Αικατερίνη κυρίως λόγω της σχέσης της με την ομιλία. Εδώ, σε αντιμετωπίζουν σαν ξένος, μερικές φορές σκληρά. Δεν προσπαθούν να σου κάνουν χάρες, να σε πιέσουν, να σε παρασύρουν εδώ παρά εκεί. Και μοιράζονται εύκολα μια προτίμηση για μια ζωή μακριά από τους περιορισμούς της μισθωτής εργασίας. Ο τουρισμός δεν είναι η μόνη πηγή ξένου συναλλάγματος: αναμειγνύεται με άλλες προσοδοφόρες δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια παπαρούνας και η εμπορία όπλων. Οι "σεΐχηδες" της φυλής Jabaliya διαχειρίστηκαν αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης: από την πλευρά του τουρισμού, δημιούργησαν ένα γραφείο ευρέσεως εργασίας, προσλαμβάνοντας εκ περιτροπής τους οπαδούς τους ως οδηγούς βουνού- από την πολιτική πλευρά, καθιερώθηκαν ως συνομιλητές με τις αιγυπτιακές αρχές.
Μου αρέσει η Αγία Αικατερίνη κυρίως λόγω της σχέσης αυτής με τον λόγο. Εδώ, σε αντιμετωπίζουν σαν ξένο και σου φέρονται μερικές φορές σκληρά. Δεν προσπαθούν να σε υπηρετήσουν, να σε καλοπιάσουν, να σε εξαναγκάσουν, να σε παρασύρουν εδώ ή εκεί. Και μοιράζεται κανείς εύκολα την επιθυμία αυτή για μια ζωή μακριά από τους καταναγκασμούς της μισθωτής εργασίας. Ο τουρισμός δεν είναι η μόνη πηγή ξένου συναλλάγματος: αναμειγνύεται με άλλες προσοδοφόρες δραστηριότητες, όπως η καλλιέργεια παπαρούνας και η εμπορία όπλων. Μερικοί "σεΐχηδες" της φυλής Jabaliya διαχειρίζονται αυτόν τον τρόπο ανάπτυξης: σε ό, τι αφορά τον τουρισμό, δημιούργησαν ένα γραφείο απασχόλησης, προσλαμβάνοντας εκ περιτροπής τους εμπιστούς τους ως οδηγούς βουνού - στο πολιτικό επίπεδο, καθιερώθηκαν ως συνομιλητές των αιγυπτιακών αρχών.
Στις αρχές του 2021, μπουλντόζες μαζί με εκατοντάδες εργάτες και δεκάδες μηχανικούς εμφανίστηκαν "σαν στρατός που κατακλύζει τη χώρα". Η περιοχή βρίσκεται στην καρδιά ενός φυσικού καταφυγίου ενώ η μονή αποτελεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco, αλλά δεν υπήρξε καμία προηγούμενη διαβούλευση. Οι σχέσεις με τον τοπικό πληθυσμό υπήρξαν αμέσως βίαιες. Οι κάτοικοι εκδιώχθηκαν και ένα νεκροταφείο ισοπεδώθηκε.
Εδώ και χρόνια, η ιδιοκτησία γης βρίσκεται στο επίκεντρο της αποικιοκρατικής δυναμικής που ισχύει στο Σινά: τα εδάφη των Βεδουίνων δεν έχουν κτηματολόγιο. "Κανείς εδώ δεν έχει χαρτιά για το σπίτι του. Κάποιοι έχουν πληρώσει για να νομιμοποιήσουν τα κτίσματά τους, αλλά μέχρι πρόσφατα η γη ήταν συλλογική ιδιοκτησία. Ωστόσο, η γη χωρίς ιδιοκτήτη αποτελεί ιδιοκτησία του κράτους, εκτός αν υπάρχουν αποδείξεις για το αντίθετο. Οι ίδιες οι νομιμοποιήσεις είναι συχνά αποτέλεσμα άτυπων διαπραγματεύσεων, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν εκείνη τη στιγμή.
(συνεχίζεται)
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ:
Διαμάντω Κατάκη: Μεταφυσική στο όρος Σινά
Marcello Tari: Γράμμα στους φίλους της ερήμου
