Ολέσια Ορλένκο
Ντονέτσκ: "Όλοι φοβούνται να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη"
Καθώς ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία, η Ολέσια Ορλένκο, υπεύθυνη της ρωσικής έκδοσης της "Le Monde diplomatique", μπόρεσε να μεταβεί στο Ντονέτσκ, στην αυτονομιστική δημοκρατία του Ντονμπάς, και μας μεταφέρει τη μαρτυρία της.
*
Έφτασα στο Ντονέτσκ στις 20 Φεβρουαρίου θέλοντας να περιγράψω την τραγωδία του άμαχου πληθυσμού του Ντονμπάς, αλλά και να δημιουργήσω έναν αντίβαρο στην μιντιακή υστερία.
Μένω σε ένα διαμέρισμα που έχω νοικιάσει για λίγες ημέρες. Δεν υπάρχει πλέον ζεστό νερό στην πόλη. Μας είπαν ότι οι σωλήνες έχουν εν μέρει καταστραφεί. Έτσι, πρέπει να περιμένουμε αρκετή ώρα στην ουρά στις δεξαμενές. Το Ντονέτσκ είναι μάλλον ήσυχο: λίγοι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους, πολλοί κάτοικοι έχουν φύγει. Συχνά βλέπουμε επιστρατευμένους άνδρες να φεύγουν για το μέτωπο σε μικρές ομάδες. Παντού μπορείς να δεις αφίσες όπως «Το Ντονμπάς είναι ρωσικό», «Νικήσαμε το 1943, θα νικήσουμε και τώρα», με συνθήματα από την εποχή του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Στους δρόμους και στις αγορές, η «λαϊκή πολιτοφυλακή« συλλαμβάνει άνδρες που έχουν φτάσει στην ηλικία της στράτευσης. Σταμάτησαν ακόμη και το αυτοκίνητό μας για να το ελέγξουν. Επωφεληθήκαμε από μια στιγμή απροσεξίας για να απομακρυνθούμε. Πολλές γυναίκες δεν αφήνουν πλέον τους συζύγους και τους γιους τους να βγαίνουν έξω. Μέσα στη νύχτα, ο οδηγός μας επιστρατεύτηκε παρά την κατάσταση της υγείας του και το γεγονός ότι δεν είναι «υπήκοος» της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ» (DNR). Μόλις μας τηλεφώνησε για να μας πει ότι τελικά τον άφησαν να φύγει. Η κόρη της συναδέλφου μου μας λέει ότι το πρώην αφεντικό της αναγκάστηκε να πάει στο μέτωπο παρά τον διαβήτη του.
Η κατάσταση είναι πραγματικά πολύ δύσκολη. Είναι αρκετά βαρύ ψυχολογικά να βρίσκεσαι εδώ. Από τη μία πλευρά, όλα κινούνται γρήγορα. Από την άλλη, κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει. Πολλές πληροφορίες κυκλοφορούν, ιδίως στο Telegram, χωρίς κανείς να γνωρίζει ποιος τις διαδίδει πραγματικά (ιδιωτικά κανάλια, ανεπίσημες οργανώσεις, δημοσιογράφοι, εθελοντές κ.λπ.). Όπως και πολλές ψευδείς ειδήσεις. Γι’ αυτό θα σας πω μόνο όσα έχω δει προσωπικά. Είναι επίσης το μόνο πράγμα που θα μου επιτρέψει να βάλω σε τάξη τις σκέψεις μου και να προσπαθήσω να ξεφύγω από την αποσταθεροποιητική αυτή ατμόσφαιρα.
Δεν είχα ποτέ ψευδαισθήσεις για την τοπική εξουσία. Αλλά με το που έφτασα, είδα πώς λειτουργούν τα πράγματα. Για παράδειγμα, για να μπεις στη DNR από τη Ρωσία, χρειάζεσαι διαπίστευση. Λάβαμε μια επιστολή που μας παρείχε αυτή τη διαπίστευση, αλλά μας ζητούσε να πάμε στο Ντονέτσκ για να πάρουμε τα χαρτιά. Ωστόσο, στα σύνορα, οι στρατιώτες μας είπαν ότι η επιστολή δεν ήταν έγκυρη. Ο αρχικός μας συνομιλητής αρνήθηκε να στείλει τις φωτογραφίες για τις διαπιστεύσεις επειδή έλειπε ο προϊστάμενός του. Μετά από επανειλλημμένα τηλεφωνήματα στα ανώτερα κλιμάκια, τελικά μας επέτρεψαν να περάσουμε. Αλλά το παράδειγμα αυτό δεν είναι μοναδικό. Για να μιλήσεις με γιατρό στο Ντονέτσκ, πρέπει να καλέσεις το Υπουργείο Υγείας. Ο αρχίατρος μας εξηγεί ότι το μόνο που μπορεί να πει είναι ότι «όλα πάνε καλά» και ότι «δεν τους λείπει τίποτα». Όταν ένας απλός γιατρός δέχεται να απαντήσει στις ερωτήσεις μας, ο ανώτερος γιατρός στέκεται πίσω από τον δημοσιογράφο και κάνει νοήματα στον συνεντευξιαζόμενο.
Τραυματίες, κατεστραμμένα κτίρια, κρατήρες από εκρήξεις με υπόλοιπα βομβών…
Πήγαμε στις περιοχές γύρω από το Ντονέτσκ που βομβαρδίστηκαν. Εκεί συναντήσαμε έναν δάσκαλο. Για να μας μιλήσει, έπρεπε να ζητήσει άδεια από τον διευθυντή του, ο οποίος με τη σειρά του τηλεφώνησε στο Υπουργείο, το οποίο τελικά αρνήθηκε. Ο δάσκαλος δέχτηκε τελικά να μας μιλήσει, αλλά όχι στο σχολείο και υπό τον όρο της ανωνυμίας. Συναντηθήκαμε επίσης με τον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ντονμπάς (το μοναδικό πολιτικό κόμμα στη DNR). Ήταν πολύ επικριτικός απέναντι σε αυτές τις πρακτικές: «Είναι αδύνατο να οικοδομήσουμε ένα κράτος όταν όλοι φοβούνται να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη», αναφώνησε. Κυρίως μιλάμε με πολίτες – οι άλλοι δεν είναι πολύ ομιλητικοί. Καταφέραμε ωστόσο να πάρουμε κάποιες μαρτυρίες από στρατιώτες (και ακόμη και από έναν Γάλλο ελεύθερο σκοπευτή).
Πήγαμε και στη Γιασινοβατάγια, πάνω στη γραμμή του μετώπου. Θέλαμε να καταγράψουμε τις μαρτυρίες των θυμάτων εγκλημάτων πολέμου που ζουν στο Ντονμπάς. Πριν από την αναγνώριση της DNR από τη Ρωσία στις 21 Φεβρουαρίου και την επέμβαση του ρωσικού στρατού, οι άνθρωποι βίωναν ένα βαθύ αίσθημα εγκατάλειψης από τη «διεθνή κοινότητα». Καταγγελίες από διάφορους πολιτικούς ενάγοντες υποβλήθηκαν στα Ηνωμένα Έθνη, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Ορισμένοι από αυτούς τους οργανισμούς αναγνώρισαν ότι οι καταγγελίες ενέπιπταν στις αρμοδιότητές τους και ήταν βάσιμες. Αλλά επεσήμαναν επίσης ότι η διαδικασία απαιτεί από τα θύματα να αναζητήσουν πρώτα δικαιοσύνη στη χώρα τους, δηλαδή στην Ουκρανία… Την ίδια στιγμή, οι πυροβολισμοί έχουν ενταθεί στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Είδαμε τραυματίες, σπίτια κατεστραμμένα, κρατήρες από εκρήξεις, θραύσματα από βόμβες στους κήπους των σπιτιών.
Ζητήσαμε από τους ανθρώπους που συναντήσαμε τις απόψεις τους σχετικά με την απόφαση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν να αναγνωρίσει την DNR. Όλοι τους μας είπαν ότι ανέμεναν θετικές αλλαγές. Όταν τους ζητήσαμε να δώσουν συγκεκριμένα παραδείγματα, είπαν ότι το εμπόριο θα αυξηθεί και ότι θα υπάρξει ρωσική πρεσβεία. Θα είναι ευκολότερο να αποκτήσει κανείς ρωσικό διαβατήριο, ενώ σήμερα πρέπει να πάς στο Ροστόφ. Ωστόσο, το ρωσικό διαβατήριο είναι απαραίτητο για να λάβεις μία σύνταξη.
Πήγαμε μέχρι τα πεδία των μαχών και τις περιοχές του Ντονέτσκ που επλήγησαν πρόσφατα από τα πυρά των ρουκετών Grad. Στη Γκορλόβκα και το Ζάϊτσεβο, αναγκαστήκαμε να κρυφτούμε. Είδαμε νεκρούς ανθρώπους και το κατεστραμμένο εργοστάσιο ύδρευσης. Την Κυριακή βρισκόμασταν στο Ντεμπάλτσεβο, όπου την προηγούμενη ημέρα είχε σημειωθεί σφοδρή ανταλλαγή πυρών. Εκεί ήμασταν πολύ κοντά στις ομοβροντίες των Grad. Στη συνέχεια, σκοπεύουμε να μπούμε πιο βαθιά στα εδάφη όπου διεξάγονται οι μάχες, κοντά στη Βολνοβάχα.
Προτιμώ να μην γράψω εδώ ορισμένα πράγματα. Προτιμώ να μην μοιραστώ τα συναισθήματά μου. Αλλά ένα πράγμα είναι βέβαιο, θα ζήσουμε μία πολύ δύσκολη περίοδο.
Όλα τα άρθρα της Le Monde diplomatique στα ελληνικά βρίσκονται στον ιστότοπο https://monde-diplomatique.gr/
