Ο Τρότσκι στην Πρίγκηπο (Büyükada) το 1929
- ... το νησί της γιαγιάς μου της 'Αρτεμης -
"Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε στη ζωή μου ένα στάδιο απρόβλεπτο, αν και όχι τυχαίο. Βρίσκομαι εδώ καθηλωμένος - όχι για πρώτη φορά - και περιμένω υπομονετικά να δω τι θα επακολουθήσει. Χωρίς μία δόση "μοιρολατρίας" η ζωή ενός επαναστάτη θα ήταν γενικά αφόρητη. Με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, το διάλειμμα της Κωνσταντινούπολης στάθηκε μία εξαιρετική αφορμή για να κοιτάξει κανείς πίσω, εν αναμονή των περιστάσεων που θα επιτρέψουν πάλι να προχωρήσουμε. (...)"
[Λέων Τρότσκι, Η Ζωή μου, 1929 -μετάφρ. Σ.Σ. από τα γαλλικά]
"Ακόμη κι αν παρουσιάζεται σε συντομία, η ζωή μου κάθε άλλο παρά μονότονη μπορεί να χαρακτηριστεί. Αντίθετα, αν θεωρήσουμε όλες τις καμπές, το απρόβλεπτο, τις έντονες συγκρούσεις, τα πάνω και τα κάτω, μπορούμε να συμπεράνουμε πως η ζωή αυτή βρίθει από "περιπέτειες". Ωστόσο, ας μου επιτραπεί να πω πως από χαρακτήρα δεν έχω τίποτα το κοινό με τους τυχοδιώκτες. Είμαι μάλλον σχολαστικός και συντηρητικός στις συνήθειές μου. Μου αρέσει και εκτιμώ την πειθαρχία και τη μέθοδο. 'Οχι για το παράδοξο, αλλά επειδή είμαι έτσι φτιαγμένος, δεν ανέχομαι της αταξία και τις καταστροφές. 'Ημουν πάντα ένας πολύ επιμελής και προσεκτικός μαθητής. Διατήρησα αργότερα αυτές τις δύο αρετές. Στα χρόνια του εμφυλίου, όταν κάλυπτα με το τρένο μου αποστάσεις αρκετές φορές ίσες με το μήκος του ισημερινού, με ευχαριστούσε πολύ να βλέπω έναν καινούργιο φράχτη, φτιαγμένο με ωραίες σανίδες από πεύκο. Ο Λένιν, ο οποίος γνώριζε αυτό το μικρό μου πάθος, με έχει κοροϊδέψει φιλικά πάνω σ' αυτό αρκετές φορές.
[Λέων Τρότσκι, Η Ζωή μου, 1929 -μετάφρ. Σ.Σ. από τα γαλλικά]
"Μετά από μια στάση δώδεκα εικοσιτετραώρων, το βαγόνι πάλι κινείται. Το μικρό τρένο μας μακραίνει γιατί αυξάνεται η φρουρά μας. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να βγούμε από το βαγόνι όσο διαρκεί το ταξίδι, αφ' ότου φύγαμε από το Πίσπεκ. Τώρα κατευθυνόμαστε ολοταχώς προς το Νότο. Σταματάμε μόνο στους μικρούς σταθμούς για να ανεφοδιαστούμε με νερό και καύσιμα. Τα υπερβολικά αυτά προληπτικά μέτρα πάρθηκαν επειδή δεν έχουν ξεχάσει τη διαδήλωση που έγινε στη Μόσχα τον Γενάρη του 1928 όταν εξορίστηκα. Από τις εφημερίδες που διαβάζουμε καθ' οδόν, φτάνουν οι απόηχοι από μια νέα μεγάλη εκστρατεία κατά των τροτσκιστών. Ανάμεσα στις γραμμές, μπορούμε να διακρίνουμε μία πάλη στις υψηλές σφαίρες σχετικά με την απέλασή μου. Η φράξια του Στάλιν δρα βιαστικά. Δεν τις λείπουν οι λόγοι. Πρέπει να υπερβεί εμπόδια όχι μόνο πολιτικά, αλλά και υλικά. Για την αναχώρησή μου από την Οδησσό, υπολόγιζαν στο ατμόπλοιο Καλίνιν. Αλλά είναι παγιδευμένο στους πάγους. Όλες οι προσπάθειες των παγοθραυστικών απέβησαν μάταιες. Η Μόσχα κρεμόταν από την τηλεγραφική γραμμή και ζητούσε την επίσπευση των διαδικασιών. Ετοίμασαν εσπευσμένα ένα άλλο ατμόπλοιο, το 'Ιλιτς.
Το τρένο μας έφτασε νύχτα στην Οδησσό, στις 10 του μήνα. Κοιτούσα από το παράθυρο αυτά τα μέρη που γνώριζα πολύ καλά : μαθητής τότε, είχα μείνει στην πόλη αυτή επτά χρόνια. Το βαγόνι μας προσδέθηκε απευθείας στην ατμομηχανή. 'Εκανε παγωνιά. Αν και η νύχτα ήταν προχωρημένη, η αποβάθρα ήταν περικυκλωμένη από πράκτορες και ένοπλες ομάδες της Γκεπεού. 'Επρεπε εκεί να χαιρετήσω τον μικρό μου γιο και τη νύφη μου που μοιράστηκαν επί δεκαπέντε μέρες την αιχμαλωσία μας. Βλέπαμε από το παράθυρο του τρένου το πλοίο που μας προόριζαν και μας ήρθε στο νου ένα άλλο ατμόπλοιο που κι αυτό μας είχε πάει σε διαφορετική κατεύθυνση απ' αυτήν που θέλαμε. 'Ηταν Μάρτης του 1917 στο Χάλιφαξ, όταν ναύτες του βρετανικού πολεμικού στόλου μας είχαν αρπάξει με τη βία από το νορβηγικό πλοίο Κριστιαναφιόρντ. Η οικογενειακή μας συνάντηση ήταν ίδια και τότε, αλλά ήμασταν πιο νέοι κατά δώδεκα χρόνια.
Το 'Ιλιτς, χωρίς φωρτίο και χωρίς άλλους επιβάτες εκτός από μας απέπλευσε στη μία η ώρα το πρωϊ. 'Ενα παγοθραυστικό μας άνοιξε το δρόμο για να καλύψουμε μια διαδρομή 60 μιλίων. Η θύελλα που μαινόταν εκεί δεν μας άγγιξε παρά μόνο ελαφρά με ένα τελευταίο φτερούγισμα.
Στις 12 του Φλεβάρη, εισήλθαμε στο Βόσπορο.
'Ενας αξιωματικός της τουρκικής αστυνομίας ανέβηκε στο πλοίο, στο Μπιούκ-Ντερέ, για να δει τα χαρτιά των επιβατών. Με εξαίρεση την οικογένειά μου και τους πράκτορες της Γκεπεού, δεν υπήρχε κανείς άλλος ταξιδιώτης. Παρέδωσα στον αξιωματικό, για να την μεταβιβάσει στον Πρόεδρο της τουρκικής δημοκρατίας Κεμάλ Πασά, την ακόλουθη δήλωση :
"Κύριε, μπροστά στις πύλες της Κωνσταντινούπολης, έχω την τιμή να σας γνωστοποιήσω πως δεν έφτασα στα τουρκικά σύνορα με τη θέλησή μου κι' ότι περνάω τα σύνορα αυτά μόνο δια της βίας. Παρακαλώ δεχθείτε την έκφραση της εκτιμησής μου. - Λ. Τρότσκι, 12 Φεβρουαρίου" 1929.
Η δήλωση αυτή δεν είχε συνέχεια. Το ατμόπλοιο μπήκε στο λιμάνι. Μετά από ένα ταξίδι 22 ημερών, και έχοντας καλύψει μία απόσταση 6.000 χμ., βρεθήκαμε στην Κωνσταντινούπολη.
[Λέων Τρότσκι, Η Ζωή μου, 1929 -μετάφρ. Σ.Σ. από τα γαλλικά]
Esteban Volkov: Return to Prinkipo
Written by Greg Oxley, 01 February 2004 - In Defence of marxisme - marxist.com
Esteban Volkov, grandson of the Russian revolutionary leader, Leon Trotsky, was recently able to go to Turkey and return to the places where his grandfather had lived after his expulsion from the Soviet Union. In particular, Esteban was able to see, for the first time since 1931-1932, the house in Prinkipo — the Ile of Princes — where he had lived with Trotsky. On our way across France towards Grenoble in August 2003, Esteban spoke of his journey to Turkey.
"I went first of all to Istanbul. The old Consulate is still there. That is where LD [Trotsky] and Natalia [Sedova, Trotsky's wife], stayed when they first arrived in Turkey. It looks just as it did in 1929. I was also able to see the hotel where they stayed when they left the Consulate in March of that year. Then I took the boat to Prinkipo, where they lived from April onwards."
"The island has changed a lot since my childhood, of course. But it is still a very beautiful place, just as it always remained in my memories of those times. At the port, we came across a panel with a map of the island upon which "Trotsky's House" was clearly indicated. And so I set off on foot in the company of a few Turkish comrades, in the direction of the street where the house was. It's a street which leads down towards the shore, and soon I could see the entrance to the house, facing out to sea. We went inside, and there I could at last rediscover the house and the grounds, after all these years. The house was right near the sea, which could be reached by taking a pathway and a few steps over a distance of one hundred yards or so."
"It was a very moving experience for me. To able to come back to this place after such a long time! I came to Prinkipo to live with LD and Natalia in January 1931. I never thought I would have the opportunity to see it again. The outside walls and the front of the house, with its windows and balconies, are still there and in fairly good condition. But the inside of the house has completely collapsed. It looks rather like a building that has been bombed."
"My memories of those times are a bit vague now. Above all, I remember Natalia. She devoted a lot of time to me. Among other things, she taught me how to read and write in the Russian language. I also remember the day I fell into the sea. In my eagerness to get a closer and closer look at the fish and the crabs in the water, I fell into it. Fortunately, there were a few comrades nearby, and one of them was able to fish me out of the sea!"
"I also recall the fire which broke out in the house. This made a great impression upon me at the time. It happened during the night [of February 28th to March 1st 1931]. I was sleeping and was dragged out of my bed when the fire was discovered. Unfortunately, a considerable number of books and part of Trotsky's archives were consumed in the flames. A Russian encyclopaedia which was damaged in this fire can still be seen in the house Trotsky lived in later on, in Mexico. Years later, in that same house in Mexico, I lived through a similar expérience when [on May 24th 1940] GPU agents, after having tried to kill us with machine-gun fire, threw incendiary bombs with the specific aim of destroying the archives."
Exile in Büyükada (Büyükada'da Sürgün, 2000), ντοκιμαντέρ του τούρκου δημοσιογράφου Turan Yavuz. Βασισμένο στο βιβλίο του Isaac Deutscher Ο Αφοπλισμένος Προφήτης. Αφηγήτρια η Vanessa Redgrave.
