Rawabi,
η "Metropolis" των Παλαιστίνιων
Μία "έξυπνη πόλη" στο πουθενά που αποξενώνει ακόμη περισσότερο τους Παλαιστίνιους από τη γη τους
Rawabi, Δυτική Όχθη. Πολύ μακριά από την Παλαιστίνη.
Gary Libot
Orient XXI, 12.06.2019
Από το 2011, μία νέου τύπου πόλη για τους Παλαιστίνιους ξεπρόβαλλε μέσα από τη γη, σε απόσταση λιγότερη από 20 χμ. από τη Ραμάλλα. Start ups, υπερσύγχρονα καταστήματα, σούπερ-τζαμί, πάρκο για extreme sports, η Rawabi έχει συναρπάσει τους τοπικούς πολιτικούς αρχηγούς και γοητεύσει τους δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο. Αποβλέπει στο να κάνει εφικτή την υλική ευημερία, πρωτοστατώντας συγχρόνως στον αγώνα κατά του ισραηλινού εποικισμού. Ωστόσο, κάποιες παλαιστινιακές φωνές διαμαρτύρονται για την αποστέρηση της γης, την απώλεια εδαφικής αυτονομίας και την ασυνέπεια ενός τέτοιου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης.
*
Φτάνουμε στην υπό κατασκευή ακόμη πόλη μέσω μιας πλατιάς οδικής αρτηρίας. Οι δρόμοι είναι έρημοι, οι κόκκινοι γερανοί ορθώνονται κατά μήκος των αισθητικά ομοιόμορφων κτιρίων που δίνουν την όψη ενός εξωπραγματικού σκηνικού. Τα αυτοκίνητα είναι στοιχισμένα σε υπόγειους χώρους στάθμευσης. Ο υγιεινισμός φαίνεται να καταλήγει σε μονομανία. Τίποτα που να μην είναι στη θέση του: η τάξη βασιλεύει.
Η Rawabi ("γόνιμος και πράσινος λόφος"), που φημίζεται ως η μεγαλύτερη ιδιωτική επένδυση στα παλαιστινιακά εδάφη, ασκεί μεγάλη γοητεία στους περισσότερους διαμορφωτές πολιτικής της Παλαιστινιακής Αρχής καθώς και στους τοπικούς ή διεθνείς δημοσιογράφους.
Το κατασκευαστικό σχέδιο της Rawabi ξεκίνησε το 2008 με μια επένδυση ύψους 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων (1,2 δις ευρώ). Το ένα τρίτο του ποσού προέρχεται από τον αμερικανό-παλαιστίνιο δισεκατομμυριούχο Bashar Al-Masri, ο οποίος δημιούργησε μια αυτοκρατορία στον τομέα του real estate, κατέχοντας έτσι μία από τις μεγαλύτερες περιουσίες της χώρας. Τα άλλα δύο τρίτα χρηματοδοτούνται από μια εταιρεία ακινήτων, την Qatar Diar Real Estate Company, που ανήκει στο εμιράτο του Κατάρ, και της οποίας η Vinci ήταν σημαντικός μέτοχος μέχρι το 2015. Η πόλη βρίσκεται βόρεια της Ραμάλα και καλύπτει 63 εκτάρια.
Την παρουσίασαν σαν ένα "σχέδιο Μάρσαλ για την παλαιστινιακή οικονομία" και μια "Silicon Rawabi" που θα αποτελέσει έναν "καταλύτη για την οικονομική ανάπτυξη", και σύμφωνα με τον Bachar Al-Masri, η πρώτη σχεδιασμένη πόλη της Παλαιστίνης θα είναι ούτε λίγο ούτε πολύ το νέο παλαιστινιακό όραμα και "ένα πρότυπο για τις μελλοντικές πόλεις της χώρας".
Κι αυτό επειδή η Rawabi θέλει να είναι απολύτως σύγχρονη, ώστε: να εκκολάπτει start-ups για να τονώνεται η εθνική ανάπτυξη· να προωθεί περιβαλλοντικές τεχνολογίες για την αντιμετώπιση οικολογικών προκλήσεων· να δημιουργεί θέσεις απασχόλησης (10.000 το χρόνο, σύμφωνα με τους κατασκευαστές, αριθμός μάλλον αρκετά υπερεκτιμημένος) για να περιορίζεται η διαρθρωτική ανεργία· να παρέχει την ασφάλεια που εγγυούνται οι φαρδιοί δρόμοι της και οι κάμερες παρακολούθησης· να είναι εμπορική μέσω των 25 franchised καταστημάτων· να είναι ανοιχτή στον κόσμο χάρη στο ρωμαϊκό της θέατρο· να είναι ζωηρή χάρη στο πάρκο που προβλέπεται για τα ακραία αθλήματα.
Μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες (μεταξύ 2025 και 2028 σύμφωνα με το σχέδιο), η πόλη υπολογίζεται να φιλοξενήσει 40.000 άτομα μέσα σε 8.000 διαμερίσματα που θα διανέμονται σε 22 συνοικίες.
Η κατασκευή αυτής της Παλαιστινιακής Metropolis έχει προκαλέσει μόνο κάποιες δειλές κριτικές, που υποστηρίζουν ιδίως ότι η πόλη θα ευνοεί έτσι μια στρατηγική εξομάλυνσης του εποικισμού μέσω της συνεργασίας με ισραηλινές εταιρείες και αρχές, αλλά και ότι μιμείται την αρχιτεκτονική αισθητική του Εβραϊκών οικισμών. Ή ακόμη κι ότι τα κανάλια ύδρευσης, που διασχίζουν ελεγχόμενα από το Ισραήλ εδάφη, θα την καταστήσουν εξαρτημένη από την εξουσία κατοχής. Ωστόσο, δεν είναι μόνο ο τρόπος που χτίζεται αυτή η πόλη που πρέπει να επικριθεί, αλλά και η ίδια η αποφάση κατασκευής της.
Ψεύτικες υποσχέσεις
Ο κ. Wael Bawatnah, δήμαρχος του γειτονικού χωριού Ajjul και ιδιοκτήτης ενός μικρού μαγαζιού κάτω από τη νέα πόλη, πνέει μένεα: "Το σχέδιο Rawabi έκλεψε τη γη μας χωρίς να προσφέρει την ανάπτυξη που υποσχόταν, και όλα αυτά για τα ιδιωτικά συμφέροντα". Πράγματι, αρκετοί αγρότες των κοινοτήτων Abwein, Atara και Ajjul αναγκάστηκαν να πουλήσουν τη γη τους σε υποτιμημένη τιμή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον Hussam Abou Hmeid, ο οποίος θλίβεται: "Αν δεν δεχόμουν να πουλήσω, απειλούσαν να κατασχέσουν τη γη μου".
'Ηδη από το 2006, απ' όταν το σχέδιο παρουσιάστηκε στους ντόπιους χωρικούς, "ο στόχος ήταν να οικοδομηθεί και να αναπτυχθεί η περιοχή", σύμφωνα με τον Wael Bawatnah. Επτά χρόνια μετά τα πρώτα έργα του 2011, ακόμη ψάχνει τα σημάδια ανάπτυξης. "Οι δημόσιες υπηρεσίες που υποσχέθηκαν δεν υπάρχουν: το νοσοκομείο, το περιμένουμε ακόμα, το πανεπιστήμιο που έλεγαν ότι θα είναι δημόσιο τελικά θα είναι ιδιωτικό και δεν έχουμε βρει ακόμα τους καταναλωτές της Rawabi που υποτίθεται ότι θα γέμιζαν τα καταστήματά μας. Το ίδιο ισχύει και στην Atara και την Abwein, οι υποσχέσεις που μας δόθηκαν ήταν ψεύτικες. "
Στον πέμπτο όροφο ενός γυάλινου πύργου στην καρδιά της Rawabi, ο Jack Nassar, άνθρωπος του Bashar Al-Masri και διευθυντής του Ιδρύματος Rawabi -σκοπός του οποίου είναι η προώθηση της επιχειρηματικότητας στην πόλη και στην Παλαιστίνη - πηγαίνει αλλού τη συζήτηση: "Η πόλη έχει ήδη συμβάλει στο να δημιουργηθούν στην περιοχή περισσότερες δημόσιες συγκοινωνίες και ένα καλύτερο ηλεκτρικό δίκτυο".
Προσιτή στέγαση;
Σύμφωνα με τους κατασκευαστές του έργου, που εκπροσωπεί ο Jack Nassar, "η Rawabi αντισταθμίζει την έλλειψη στέγης στη Δυτική Όχθη, γι 'αυτό και έπρεπε να χτιστεί η πόλη. Ανταποκρίνεται σε μια ζήτηση και αυτό το έργο είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το πετύχουμε".
Μια πραγματικότητα που δεν πείθει απαραίτητα, από τη στιγμή που μια βόλτα στη Ramallah και μόνο ή στο προάστιό της Al Bireh, αποκαλύπτει ακόμη κι εκεί μια ξέφρενη αστική επέκταση και ένα μεγάλο αριθμό άδειων νέων κατοικιών. Η εντύπωση αυτή επιβεβαιώνεται επίσης από την έκθεση του Κεντρικού Γραφείου Στατιστικής της Παλαιστίνης (2017), όπου καταγράφονται σχεδόν 46.000 κενές κατοικίες στη Δυτική Όχθη χωρίς να ληφθούν υπόψη οι κατοικίες που εγκαταλείφθηκαν (12.170) και έκλεισαν για διάφορους λόγους (55.500). Οι στατιστικές αυτές δεν λογαριάζονται από τον Jack Nassar: "'Οπως και να 'χει, άν δεν χτίσουμε εδώ, μια μέρα το Ισραήλ θα το κάνει στη θέση μας."
'Ενα επιχείρημα που δύσκολα μπορεί να δεχτεί ο Saad Dagher, που θεωρείται στην Παλαιστίνη ο πατέρας της αγρο-οικολογίας, επειδή "αυτό θα σήμαινε να γεμίσει με μπετόν όλη η Δυτική 'Οχθη για να είμαστε ήσυχοι, και πάλι θα μπορούσαν [οι Ισραηλινοί] να μας διώξουν από τις ίδιες μας τις πόλεις". Θεωρεί πως το βασικό πρόβλημα δεν είναι τόσο το να παραχθούν περισσότερες κατοικίες όσο το να γίνουν προσιτές αυτές που υπάρχουν ήδη, παράλληλα με την εφαρμογή ενός αυτόνομου οικονομικού συστήματος λιγότερο εξαρτημένου από τις ισραηλινές εισαγωγές. Μία άποψη που συμμερίζεται το Γραφείο του Quatuor (αποτελούμενο από τα Ηνωμένα 'Εθνη, την Ευρωπαϊκή 'Ενωση, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία) με έδρα την Ιερουσαλήμ, που σημειώνει ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση και την αυξανόμενη ανάγκη για προσιτές κατοικίες, των οποίων η αγοραστική τιμή θα κυμαινόταν μεταξύ 40.000 και 60.000 δολάρια (ή 35.000 και 53.000 ευρώ). Ενώ οι κατασκευαστικές εταιρίες επιμένουν να χτίζουν κατοικίες αξίας μεγαλύτερης από 100.000 δολάρια (88.000ευρώ), επομένως απρόσιτες για τους περισσότερους Παλαιστινίους. Στην περίπτωση της Rawabi, οι κατοικίες που προσφέρονται ξεκινούν από 90.000 για να φτάσουν τις 180.000 δολάρια (79 000 έως 159 000 ευρώ). "Η αστική ανάπτυξη είναι μια απειλή για την αυτονομία της χώρας μας, αλλά μέσω της κατασκευής κατοικιών η κυβέρνηση ελπίζει σε φορολογικά έσοδα", προσθέτει αναστενάζοντας.
Σήμερα, σύμφωνα με τον Jack Nasar, 3.500 άτομα έχουν ήδη επιλέξει να εγκατασταθούν στο Rawabi (σε σύνολο 10.000 διαθέσιμων θέσων). Ένας αριθμός που αμφισβητούν δύο νεαροί μηχανικοί εγκατεστημένοι εδώ και οκτώ μήνες στο start-up εκκολαπτήριο της πόλης, επιθυμώντας να παραμείνουν ανώνυμοι: "Είμαστε αρκετοί που λέμε πως δεν υπάρχουν πάνω από 600 ή 800 άνθρωποι που μένουν εδώ ", λέει ένας. "Ναι, είναι πάρα πολύ ήσυχα, ήδη από τις 9 το βράδυ δεν κινείται πια τίποτα", προσθέτει ο άλλος.
'Εξοδος από το μοντέλο
Η Rawabi έκανε τα πάντα για να φανεί με το λαμπρό ένδυμα μιας βιώσιμης πόλης που ανταποκρίνεται σε περιβαλλοντικά ζητήματα, με τον τρόπο που καμία άλλη πόλη στην Παλαιστίνη δεν θα μπορούσε να το καυχηθεί. Κτιριακές μελέτες για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ηλιακοί συλλέκτες σε στέγες κτιρίων, διαμερίσματα εξοπλισμένα με γεωθερμικά συστήματα θέρμανσης και λαμπτήρων LED, σχέδιο φύτευσης 10.000 δέντρων μέσα και γύρω από την πόλη, δημιουργία μιας μονάδας κομποστοποίησης, σύστημα ανακύκλωσης λυμάτων κλπ. Η Rawabi θέλει να είναι μία βιώσιμη και οικολογική πόλη.
Κι όμως, "από περιβαλλοντικής πλευράς, η Rawabi υστερεί πολύ", θεωρεί ο Ayman Shawahna, γενικός διευθυντής της επιτροπής περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, που υπάγεται στην Παλαιστινιακή Αρχή. "Η χώρα χρειάζεται μικρά χωριά με γεωργική παραγωγή πάνω στο ισραηλινό μοντέλο του Moshav ή του Kibbutz, και όχι ένα μεγάλο έργο όπως η Rawabi", αποφαίνεται με σιγουριά.
Και δεν είναι ο μόνος της άποψης αυτής. Ο Saad Dagher περιγράφει τη Rawabi ως ενεργοβόρα, εκτός γης και αποσυνδεδεμένη από τις πραγματικές ανάγκες του παλαιστινιακού πληθυσμού: "Η πόλη αυτή εξαρτάται από ένα μεγάλο δίκτυο οδικών και ηλεκτρικών μεταφορών. Απαιτεί μεγάλη ποσότητα πρώτων υλών και ακολουθεί τη λογική της καταστροφής των γεωργικών εκτάσεων που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ." Απέναντι σ' αυτήν την διαπίστωση," πρέπει να ενθαρρύνουμε τον κόσμο να επιστρέψει στο αγρόκτημα για να παράγονται τρόφιμα, κι αυτό θα συνέβαλε σε μια πραγματική ανάπτυξη! 'Εχουμε ανάγκη να δημιουργήσουμε αυτονομία, ανεξαρτησία."
Αντίθετοι με την ιδέα ότι η Rawabi είναι "ένα όπλο κατά της ισραηλινής κατοχής", σύμφωνα με τα λεγόμενα του Bachar Al-Masri, ο Dagher και ο Shawahna υποστηρίζουν ότι η ανάπτυξη της παλαιστινιακής οικονομίας είναι ο καλύτερος τρόπος για να δαμαστεί η παλαιστινιακή αντίσταση, υπονομεύοντας την αυτονομία (σε τρόφιμα και σε ενέργεια). "Οι εισαγωγές προέρχονται και ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από το Ισραήλ. Αυτό σημαίνει πως μια εντατική παραγωγή - όπως αυτή που πρεσβεύει η Rawabi - ενισχύει την υποταγή μας στην ισραηλινή οικονομική και πολιτική εξουσία". Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από διάφορα στοιχεία της έκθεσης του ΟΗΕ του Σεπτέμβη του 2016 με τίτλο Developments in the economy of the Occupied Palestinian Territory, η οποία αναφέρει μεταξύ άλλων ότι "το Ισραήλ αντιπροσώπευσε πάνω από το 70% των παλαιστινακών εισαγωγών" και ότι "το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της παλαιστινιακής οικονομίας έναντι της ισραηλινής οικονομίας αντιπροσωπεύει το 54% του συνολικού παλαιστινιακού εμπορικού ελλείμματος". Στατιστικές που επιβεβαιώνουν την ισχυρή οικονομική τους εξάρτηση απέναντι στους Ισραηλινούς.
Για τον Saad Dagher, γεωπόνο στο επάγγελμα, η χώρα του πρέπει να ξεφύγει από τη δυτική οικονομοκίστηκη αντίληψη: "Η κατασκευή της Rawabi δεν έχει άλλο νόημα εκτός από οικονομικό. Χωρίς κανένα στρατηγικό όραμα, η πόλη αυτή υπάρχει μόνο επειδή ενισχύει το ΑΕΠ ". Ωστόσο, λυπάται που ο υπολογισμός του ΑΕΠ δεν λαμβάνει υπόψη τη ζημία που προκλήθηκε στη φύση (ρύπανση της γης, του αέρα, του νερού, εκπομπές αερίων κλπ.) από τη νέα πόλη, ούτε την καταστροφή της αυτονομίας και της εμπειρικής τεχνογνωσίας που συμπαρασύρει στο πέρασμά της.
Κατακρίνοντας κάθε έξοδο από τα πάνω, δηλαδή μέσω της τεχνολογίας και της οικονομικής ανάπτυξης, ο Saad Dagher είναι πεπεισμένος ότι "σήμερα υπάρχει μια σχέση που πρέπει να δημιουργηθεί ανάμεσα στη φύση και στον εποικισμό: υπερασπιζόμενοι την πρώτη, μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα αυτόνομο αγροτικό σύστημα και να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά τον δεύτερο". Σύμφωνα με τον ίδιο, θα ήταν καταστροφικό να θεωρήσουμε τη Rawabi ως πρότυπο, από τη στιγμή που το Ισραήλ ελέγχει τη συντριπτική πλειοψηφία των φυσικών και ενεργειακών πόρων, που θα απαιτούνται όλο και περισσότερο από την πόλη αυτή. "Μόνο η αγροτική ζωή, η λιτότητα και η αγρο-οικολογία μπορούν να μας απαλλάξουν από μια τέτοια επιβολή".
Ο Yazan Khalili, καλλιτέχνης και διευθυντής του Πολιτιστικού Κέντρου Khalil Sakakini στην Ραμάλα αναλύει: "Από το 1967 και την κατοχή της Δυτικής Όχθης, και ακόμη και από το 1948, το Ισραήλ προσπάθησε να διαρρήξει τον δεσμό ανάμεσα στους Παλαιστινίους και τα εδάφη τους. Κλειστήκαμε ολοένα και περισσότερο στις πόλεις, χάσαμε σε ανεξαρτησία και αναγκαστήκαμε σιγά σιγά να υποβληθούμε στην αγορά που ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από τους καταπιεστές μας. Από την αποξένωση ιδίως των Παλαιστινίων από τη φύση απορρέει η υποταγή τους: "Αυτή η πόλη επιδιώκει να δημιουργήσει τον τέλειο υπάκουο καταναλωτή, ο οποίος αγοράζει τα πάντα και θεωρεί τον κόσμο ως ένα εμπόρευμα. Πρέπει να βγούμε από το μοντέλο Rawabi που ενισχύει την υποταγή μας. " Δύναμη ή αυτονομία, ιδού η επιλογή.
Gary Libot
Μτφ. Σ.Σ.
