Tie Xi Qu - Δυτικά των γραμμών
Η κάθοδος στην κόλαση του βιομηχανικού προλεταριάτου της Κίνας σε ένα ντοκιμαντέρ-ποταμό εννέα ωρών του κινέζου κινηματογραφιστή Wang Bing
Την ταινία μας είχε υποδείξει ο Χρήστος Καρακεπελής (σκηνοθέτης του βραβευμένου ντοκιμαντέρ Πρώτη Ύλη) στο ανοιχτό σεμινάριο του Γιώργου Μουτάφη και του Σπ. Σ. για την κολεκτίβα Depression Era
"Το μικροσκόπιο χρησιμεύει για να βλέπουμε το απείρως μικρό, το τηλεσκόπιο το απείρως μεγάλο, και ο κινηματογράφος το απείρος μεσαίο", έλεγε πρόσφατα ο Godard. Αυτό ακριβώς επιτυγχάνει η ταινία Δυτικά των γραμμών : βλέπει το απείρως μεσαίο. Προσεκτικά. Υπομονετικά. Με ένστικτο και γεννναιοδωρία. Επειδή η ταινία Δυτικά των γραμμών είναι η πρώτη ενός ανθρώπου μόνου, ενός Κινέζου εντελώς άγνωστου. Ο Wang Bing αποφάσισε να καταγράψει κάτι πέρα από τον ίδιο ή τη ζωή του, δημιουργώντας μια ταινία με αποκλειστικά δικά του μέσα, σκηνοθετώντας την αλλά και αναλαμβάνοντας τόσο το μοντάζ όσο και την παραγωγή της.
Το 1999, ο Wang Bing, 32 ετών τότε, ζούσε στο Πεκίνο. Έτυχε να βρει η συντροφός του μια δουλειά στο Shenyang, στην Μαντζουρία, και την ακολούθησε. Το Shenyang, το γνωρίζει ήδη. 'Εζησε εκεί, το 1995, όταν ήταν ένας φοιτητής με πάθος για τη φωτογραφία. Είχε ήδη τραβήξει μερικές φωτογραφίες από τα εργοστάσια του Tie Xi, ενός γιγάντιου βιομηχανικού συγκροτήματος στην περιφέρεια της πόλης, που δημιουργήθηκε από τους Ιάπωνες κατακτητές το 1934. Ο τόπος ανακτήθηκε από τη μαοϊκή Κίνα και συνέχισε να αναπτύσσεται. Στο απόγειό του, το Tie Xi αριθμούσε πάνω από ένα εκατομμύριο εργάτες ! Στις αρχές της δεκαετίας του '90, η κατάσταση αλλάζει δραματικά : Η Κίνα ρέπει προς το φιλελευθερισμό και τα εργοστάσια αρχίζουν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο. 'Οταν ο Wang Bing επιστρέφει στο Shenyang, κάποιες γραμμές παραγωγής λειτουργούν ακόμη, αλλά οι βάρδιες έχουν μειωθεί κατά πολύ. Οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας είναι άθλιες, τα εργοστάσια είναι κατασκουριασμένα, και μοιάζουν να μην έχουν συντηρηθεί από την εποχή της κατασκευής τους. Το Tie Xi est είναι μια πόλη-εργοστάσιο στο χείλος του θανάτου. Την επισκέπτονται άνθρωποι-φαντάσματα που ανήκουν σε μια περασμένη εποχή, άντρες και γυναίκες που εργάζονται ακόμη εκεί και περιπλανιόνται στους ατελείωτους διαδρόμους. Εκεί καταφτάνει ο νεαρός Wang Bing. Δεν είναι ακόμη κινηματογραφιστής, αλλά συγκλονίζεται μ' αυτό που βλέπει, και, χωρίς ίσως να ξέρει το γιατί, αποφασίζει να καταγράψει το Tie Xi και τους κατοίκους του με μία κάμερα DV την οποία δανείζεται από ένα φίλο του, χωρίς κάποια ιδιαίτερη πρόθεση.
Η ομορφιά της ταινίας Δυτικά των γραμμών οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μια ταινία "με πρόθεση" κι ότι ο Wang Bing τη γυρίζει μην έχοντας ιδέα για το τι θα μπορούσε να κάνει με τις εικόνες που καταγράφει. Επί δύο χρόνια, και σε καθημερινή βάση, ο νεαρός πηγαίνει και βιντεοσκοπεί το Tie Xi, δηλαδή τον θάνατο πάνω στην εργασία και τον θάνατο της εργασίας. Το τέλος μιας εποχής, την απώλεια, την αποτυχία ενός οράματος, μιας κοινωνίας. Ο Wang Bing δεν τραβάει μόνο εγκαταλειμμένα εργοστάσια, ενδιαφέρεται κυρίως για τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι συχνά σκληροί, κάποιες φορές χειροδικούν κιόλας, πλήττουν πολύ, παίζουν, πίνουν, συζητούν, πλένονται στα ντους, τρώνε, αγωνιούν για το μέλλον, μιλούν για τα παιδιά τους, επαναστατούν με τη συμπεριφορά των προϊσταμένων τους, των ηγετών τους... 'Οπως εμείς, όπως όλος ο κόσμος.
Από τις 300 ώρες που συμπλήρωσε δεισδύοντας πλήρως σ' έναν κόσμο που δεν ήταν εντελώς δικός του, αλλά επιδεικνύοντας μια έμφυτη αίσθηση του χώρου, του κάδρου και της στιγμής, ο Wang Bing ξεχωρίζει τρία ανισομερή μοντάζ, τρεις ταινίες των οποίων η διάρκεια υπαγορεύεται από μία εσωτερική λογική. Τρία μέρη που μπορούν να προβληθούν χωριστά, με οποιαδήποτε σειρά, αλλά που συνθέτουν ωστόσο ένα εναίο σύνολο, μία μεγάλη επική τανία εννέα ωρών. Τρεις ταινίες με πολύ συγκεκριμένη θεματική : στη Σκουριά, παρακολουθούμε τους εργάτες που δουλεύουν σε μεταλλουργικά εργοστάσια στα πρόθυρα του λουκέτου. Μετά την απολυσή τους, νοσηλεύονται επί ένα μήνα σε κάποιο νοσοκομείο, όπου λαμβάνουν μία πρόχειρη θεραπεία για το μολυσμένο από τα μέταλλα αίμα τους. Στα Ερείπια που μας θυμίζουν από κάποιες απόψεις την ταινία Πόσο πράσινη ήταν η κοιλάδα μου ή Τα σταφύλια της οργής του John Ford, κι επίσης μερικές φορές το Ευρώπη 51 του Rossellini ή τις πρώτες ταινίες του Pasolini , μεταφερόμαστε σε μια γειτονιά, έναν εργατικό οικισμό σε κινεζικό στυλ, ένα είδος παραγκούπολης όπου οι νέοι ερωτεύονται όπως παντού. Ο Wang Bing μας οδηγεί στους εργάτες, στα σπίτια τους που πρόκειται να κατεδαφιστούν για να αντικατασταθούν από εργατικές πολυκατοικίες. Τέλος, στις Γραμμές, ακολουθούμε σιδηροδρομικούς εργάτες που εργάζονται κατά μήκος των 20 χιλιομέτρων σιδηροδρομικών γραμμών που διασχίζουν το Tie Xi, καθώς και πλανόδιους που προσπαθούν να επιβιώσουν συλλέγοντας ό' τι μπορούν (η ντοστογιεφσκική ιστορία του γέρου Du και του γιού του). Κάθε φορά, στο τέλος, δεν υπάρχουν παρά μόνο σωροί από πέτρες, σκόνη και σκουριά, και χιόνι, παντού χιόνι που καλύπτει τα πάντα. Η οικονομία των μέσων που χαρακτηρίζει την ταινία Δυτικά των γραμμών είναι αντιστρόφως ανάλογη με το αισθητικό της αποτέλεσμα : η ταινία του Wang Bing έχει μια απίστευτη εκφραστική δύναμη, αποτελεί μία μεγάλη πολιτική, ιστορική, ανθρώπινη τοιχογραφία η οποία εξαλείφει με φυσικό τρόπο τα όρια μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας."
Jean-Baptiste Morain, Les inRocKuptibles, 01.2003.
