Τριάντα χρόνια μετά. Η Μασκαράτα του Λέρμοντοφ. Από τον André Markowicz

Μετέφρασα αυτή τη Μασκαράτα ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια, για τον Ανατόλι Βασίλιεφ, - και με το σκάνδαλο που προκάλεσε αυτή η παράσταση και αυτή η μετάφραση ήρθαμε αντιμέτωποι με μία βιαιότητα πραγματικά τρομερή. Αλλά είχα προσπαθήσει να αποδώσω, με ένα είδος παθιασμένης αμεριμνησίας, το ρωσικό κείμενο όπως ήταν: εξ ολοκλήρου, βέβαια, σε ομοιοκατάληκτο στίχο, αλλά με μια γλώσσα που αναμείγνυε τις πιο φανταχτερές ρομαντικές όσο και μυστικιστικές παρορμήσεις με τη γλώσσα της πιο κοινότυπης πρόζας, αν όχι και με ύβρεις, αλλάζοντας ύφος ακόμη και στη μέση ενός μονολόγου, και το κοινό της Comédie Française το 1992 αυτό δεν το είχε ξανακούσει. Δεν μπορείτε να φανταστείτε σήμερα τη βία των κριτικών (έχω αναφερθεί εδώ σε όλα αυτά πριν από μερικά χρόνια). Αλλά εντάξει: για μένα, αυτή η παράσταση είναι ένα από τα δύο ή τρία πιο καταπληκτικά πράγματα στα οποία έχω συμμετάσχει ποτέ στο θέατρο, και πώς μπορώ, ακόμη και σήμερα, να φέρνω πάλι στο μυαλό μου χωρίς να τρέμω τον Jean-Luc Boutté και την Valérie Dréville; - Ο θάνατος της Νίνας, ναι, μπορώ να το πω, και μόνο που το σκέφτομαι, να, εδώ τώρα, αρχίζω και τρέμω.

Η συγκίνηση της παράστασης της Marie-José Malis οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι μπόρεσα να κάνω αφαίρεση του Jean-Luc και της Valérie. Άκουγα, έβλεπα έναν άλλο κόσμο. Παρακολουθούσα τους ηθοποιούς (Pascal Batigne, Sylvie Etchéto, Virginie Colemyn, Laurent Prache, Marc Susini, Olivier Horeau), ακούγοντας το κείμενο. Και σήμερα, τριάντα χρόνια μετά, δεν νομίζω ότι θα άλλαζα το κείμενο. Δεν ξέρω. Δεν το νομίζω. Ξαναδιάβασα το ρωσικό κείμενο για να το ελέγξω. Όχι, πραγματικά, δεν θα το άλλαζα. Υπάρχει ως έχει και νομίζω ότι σήμερα δεν αποτελεί πρόβλημα για το κοινό. Τέλος πάντων, έτσι νομίζω.

Έχουν περάσει τριάντα χρόνια.

Γιατί μέσα σε τριάντα χρόνια, ξέρετε, συνειδητοποιώ ότι έχω μεταφράσει όλα τα πιο σημαντικά λίγο πολύ έργα του ρωσικού ρομαντισμού: Έχω μεταφράσει το Συμφορά από το πολύ μυαλό του  Γκριμπογέντοφ (το πλησιέστερο έργο στη μορφή της Μασκαράτας). Μετέφρασα όλο το θέατρο του Πούσκιν - τις μικρές του φόρμες, και το Μπορίς Γκοντούνοφ (το οποίο επρόκειτο να ανεβάσει ο Σερεμπρέννικοφ και δεν μπόρεσε να το κάνει). Μετέφρασα όλο το θέατρο του Γκόγκολ. Όλα αυτά υπάρχουν στις εκδόσεις Babel Actes Sud — για να μην αναφέρουμε, φυσικά, τον Ονέγκιν, τη Ντάμα Πίκα, την Κόρη του καπετάνιου και τον 'Ηλιο του Αλέξανδρου (μαζί με τα λυρικά ποιήματα των Ρώσων ρομαντικών). Επίσης, μετέφρασα όλο το θέατρο του Λέρμοντοφ (εκτός από ένα πολύ πρώιμο νεανικό του έργο), που υπάρχει στις εκδόσεις Corti.