[φωτογραφίες: M. Hulot]
Με τον Δημήτρη Καταλειφό γνωριζόμαστε πολλά χρόνια. Τον θαυμάζω ως εξαιρετικό ηθοποιό και ήρεμο άνθρωπο, στοχαστικό. Οσοι έχουν περάσει από τα χέρια του στις δραματικές σχολές μιλούν και για έναν εξαιρετικό δάσκαλο. Μετά από αυτή μας τη συνάντηση εκτίμησα πολύ και την πίστη του στην ομαδική δουλειά, την προσήλωσή του στους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζεται.
Περισσότερο από όλα του βγάζω το καπέλο γιατί στα 59 του παίρνει το ρίσκο και κάνει μια καινούργια αρχή. Είναι ένας πολύ σοβαρός επαγγελματίας και ένας άνθρωπος που έχει ανάγκη να αναζητά ακόμα την προοπτική. Κι όταν οι συνθήκες δεν τον βοηθούν να την βρει, έχει την ευελιξία να την δημιουργήσει. Οπως φέτος που ετοιμάζει στο θέατρο Εμπορικόν τη δική του οικογενειακή θεατρική εστία.
Ολα ξεκίνησαν πέρυσι όταν η Ελένη Σκότη πρότεινε στον Δημήτρη Καταλειφό να κάνουν κάτι μαζί, ολιγοπρόσωπο, και να το στεγάσουν τα δευτερότριτα στο Θέατρο Εμπορικόν.
«Διαλέξαμε την "Ολεάνα". Μάλιστα στην αρχή ένοιωθα και μια στενοχώρια γιατί δεν είχα συνηθίσει αυτό το δευτερότριτο που τώρα δίνει και παίρνει. Τέλος πάντων, έτσι ξεκινήσαμε, το έργο πήγε καλά, γι'αυτό στη συνέχεια προσθέσαμε και άλλες δυο παραστάσεις μέσα στην εβδομάδα».
Είναι προφανές ότι ο Δημήτρης Καταλειφός, έχει μεγάλη αδυναμία στον Μάμετ. Εχει παίξει σε μερικά από τα καλύτερα του έργα, όπως ο "Αμερικανός Βούβαλος" και το "Οικόπεδα με θέα". Ανάμεσα στα καλύτερα, όμως, συμπεριλαμβάνει και την "Ολεάνα".
«Ναι, είναι αλήθεια, το θεωρώ ένα από τα καλύτερα του έργα, γιατί είναι και άνισος συγγραφέας ο Μάμετ, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Βέβαια, έχει καμιά φορά σημασία η χρονική στιγμή που γράφονται τα έργα και το πότε παίζονται. Η "Ολεάνα", παρόλο που γράφτηκε το '90, παραμένει πάρα πολύ επίκαιρη. Ειδικά αν κοιτάξει κανείς τον δικό μου ρόλο, ενός καθηγητή, παρότι αφήνει την εντύπωση ενός προοδευτικού ανθρώπου, πιο βαθιά στην ψυχή του υπάρχει μια μεγάλη ανάγκη για καριέρα και πολλά ακόμα στοιχεία που συναντάμε συχνά σήμερα. Ακούγεται πολύ σημερινό, το "άλλο λέμε και άλλα κάνουμε στην πράξη".
Εχεις ζήσει δυο μεγάλους θεατρικούς αποχωρισμούς. Στη Σκηνή και στο Εμπρός. Δε φοβάσαι που επιμένεις σε αυτό τον τρόπο δουλειάς;
"Επιμένω, ναι. Με άλλους βέβαια όρους αυτή τη φορά. Γιατί στις άλλες δυο περιπτώσεις υπήρχε πάντα η οικονομική ευθύνη που είναι ένα δυσβάσταχτο και πολύ βαρύ φορτίο. Αντιθέτως τώρα το ανακουφιστικό είναι ότι αυτή η ευθύνη δεν υπάρχει. Πάντα μου αρέσει να δουλεύω σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, διότι προτιμώ γύρω μου εκείνους με τους οποίους με συνδέει φιλία, κοινή γλώσσα και κοινές ανάγκες.
Μετά και από το κλείσιμο του Απλού θεάτρου και με αυτή την αλλαγή σελίδας που πραγματοποιείται στο θεατρικό χάρτη, τα πράγματα έχουν γίνει πάρα πολύ δύσκολα. Γι' αυτό και νομίζω πως αυτή η ευκαιρία είναι για μένα, ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί αυτή τη στιγμή. Οι ομάδες, όπως τις ξέραμε και στις οποίες και εγώ συμμετείχα στο μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου, φαίνεται ότι εκλείπουν. Ομως για μένα το ζητούμενό μου πάντα είναι να μπορώ να δουλεύω με ανθρώπους όχι μια φορά, αλλά πολλές.
Τώρα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, εκτός από το ότι έχω δεθεί πολύ με την Ελένη Σκότη, αισθάνομαι ότι έχω μια συγγένεια και με τους ηθοποιούς που έχουν συγκεντρωθεί: τη Μαρία Καλλιμάνη, τον Αλέξη Μαυρόπουλο, τον Κυριάκο Ψύχαλη, τον Βύρωνα Σεϊραδάρη, τη Λουκία Μιχαλοπούλου. Δυστυχώς δε θα είναι μαζί μας ο Χάρης Φραγκούλης, όπως αρχικά είχαμε υπολογίσει, διότι έχει υποχρεώσεις στις επαναλήψεις του Εθνικού ("Γκόλφω" και το "Ζ").
Το ζητούμενο αυτού του χώρου, αν πάει καλά, είναι να δημιουργηθεί ένας πόλος στον οποίο δε θέλω να πρωταγωνιστώ πάντα εγώ. Το ζητούμενο είναι η ομάδα.
Το κοινό μας όνειρο είναι να δημιουργήσουμε έναν πυρήνα ανθρώπων που θα δουλεύουμε μαζί και θα προχωρήσουμε τόσο με τις νεότερες θεατρικές δυνάμεις όσο και με ανθρώπους της ηλικίας μου".
Εκτός από την "Ολεάνα" του Μάμετ στο οποίο παίζουν ο Δημήτρης Καταλειφός και η Λουκία Μιχαλοπούλου, στο Εμπορικόν θα ανεβάσουν τα έργα: "Η εκδοχή του Browning" του Τέρενς Ράτινγκαν (ένα έργο γραμμένο το 1948) και τη «Συλλογή» του Πίντερ. Με ποια κριτήρια τα επιλέξατε;
«Καταρχήν ο Ράτινγκαν είναι συγγραφέας σχετικά άγνωστος στην Ελλάδα. Είχαν παιχτεί τα πολύ παλιά χρόνια, κάποια πολύ καλά έργα του από τη Λαμπέτη και τον Χορν, οπως το «Βαθιά γαλάζια θάλασσα». Παραδόξως στη συνέχεια, κι επί σειρά ετών, ο συγγραφέας έπεσε στην αφάνεια διεθνώς γιατί βγήκε ο Οσμπορν με τα «Οργισμένα νιάτα» και ισοπέδωσε τα πάντα και φυσικά ο Πίντερ, ο Ουέσκερ, όλοι αυτοί που αποκαλούνται «θυμωμένοι συγγραφείς».
Τελευταία, όμως, υπάρχει μια μεταστροφή καθώς έχει αρχίσει να εκτιμάται ξανά η αξία του. Τώρα στην Αγγλία ξανπαίζεται με μεγάλη επιτυχία το "The Winslow Boy". Συγκινήθηκα που τον ανακαλύπτουν ξανά αυτόν τον συγγραφέα γιατί με ένα υπόγειο τρόπο έχει μια σχέση με τον Πίντερ με τον οποίο τους έδενε βαθύς και αμοιβαίος θαυμασμός, αν και ανήκαν σε διαφορετικές γενιές.
Είναι και τα δυο έργα και το δικό του και η «Συλλογή» πολύ αριστοτεχνικά γραμμένα και έχουν αρετές πολύ μεγάλων μαστόρων. Τώρα αν θα έχουν σχέση με την εποχή μας και το λέω αυτό επειδή είναι μια ερώτηση που τίθεται συχνά δεν ξέρω να πω άν υπάρχει μια άμεση αναφορά".
Πιστεύεις ότι το θέατρο οφείλει να συνδέει τα έργα με το παρόν και τα σύγχρονα προβλήματα;
"Νομίζω ότι είναι ένας κορσές που βάζουμε όλοι μας για να δικαιολογήσουμε τις πράξεις μας. Πολύ απλά μπορεί κάποια στιγμή να μας συγκινεί κάτι για κάποιο λόγο. Και αυτό να μην συνδέεται απαραίτητα με την επικαιρότητα. Αλλες φορές παίζει ρόλο η στιγμή που ανεβαίνει ένα έργο. Ωστόσο, επιμένω: σημαντικότατο ρόλο παίζει το πως ανεβαίνει ένα έργο. Αν μιλάει για την κρίση ή είναι ένα πολιτικό έργο για παράδειγμα.
Εμένα αυτά τα δυο έργα με συγκίνησαν πολύ γιατί είναι γραμμένα από πολύ μεγάλους μαστόρους και δίνουν την ευκαιρία στους ηθοποιούς να πλάσουν αληθινούς και σημαντικούς χαρακτήρες. Με αφορούν απολύτως και τα θέματα που διαπραγματεύονται, δηλαδή η αγάπη και η έλλειψή της, τα συναισθήματα που όταν δεν τα εκφράζεις καταντούν ένα μεγάλο καρκίνωμα και η λύτρωση που νιώθει κανείς όταν εκφράζει ένα μεγάλο συναίσθημά σου.
Η υποκειμενικότητα της αλήθειας και πόσο διαφορετικά βλέπει ο καθένας την ιστορία, πόσο αλλιώτικη είναι, έτσι όπως τη αντιμετωπίζει ο καθένας. Αφήνει πάντα ερωτηματικά στο θεατή και το ένα έργο και το άλλο. Δεν είναι έργα που έχουν συμπεράσματα και ηθικά διδάγματα, θέτουν ερωτήσεις".
Θα σε ενδιέφερε να ανεβάσεις ή να παίξεις ένα έργο νεώτερου συγγραφέα;
"Εγώ εξακολουθώ να πιστεύω ακόμα και στην ηλικία που είμαι σήμερα ότι οι μεγαλύτεροι θεατρικοί συγγραφείς του 20ου αιώνα, είναι ο Μπέκετ, ο Πίντερ και ο Μάμετ, με πρώτο πάντα τον Μπέκετ.
Μετά έρχονται οι νεώτεροι. Θα ήθελα πολύ να παίξω σε ένα έργο της Σάρα Κέην που τη θεωρώ πολύ δύσκολη. Το "Blasted" για παράδειγμα το ζηλεύω πολύ. Ομως, αγαπώ την επιστροφή στους κλασικούς θεατρικούς συγγραφείς και θα ήθελα να δοκιμάσουμε Τσέχοφ και Ουίλιαμς και Ουίλιαμ Ινγκ. Δεν έχω δηλαδή την ανάγκη να κάνω σύγχρονα έργα, ούτε και μπορώ να σου πω φοβερά ονόματα νέων συγγραφέων που γνωρίζω".
Φέτος το καλοκαίρι είδες παραστάσεις;
"Με συγκίνησε πάρα πολύ ο "Εχθρός του λαού"του Τόμας Οστερμάγιερ. Ηταν μια καταπληκτική μεταφορά του πνεύματος του έργου και παρόλο που είχε κάνει αρκετές αλλαγές, ήταν επί της ουσίας το έργο ατόφιο και είχε εξαιρετικές ερμηνείες.
Μου άρεσε πολύ η παράσταση του Ακύλα Καραζήση και του Νίκου Χατζόπουλου, το "Ερως και Ραδιουργία". Αυτά πρόλαβα και είδα.
Τον Αύγουστο, το καλύτερο πράγμα που μου συνέβη είναι ότι διάβασα τρία αριστουργήματα."Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ" ένα μεγαλειώδες μυθιστόρημα, και τον "Ιώβ" και τα δυο του Γιόζεφ Ροτ. Τρελλάθηκα με αυτόν το συγγραφέα, δεν τον είχα διαβάσει.Και διάβασα και το μόνο μυθιστόρημα του Στέφαν Τσβάιχ, τον "Επικίνδυνο Οίκτο". Επίσης , το καινούργιο βιβλίο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, το "Ελάχιστο ιχνος" έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και είναι πολύ καλογραμμένο. Αυτά διάβασα από λογοτεχνία και τώρα διαβάζω "Τα εις εαυτόν" του Μάρκου Αυρήλιου.
Επίσης είμαι πολύ χαρούμενος που στη γειτονιά μου, το Παγκράτι άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο, οι Πλειάδες, σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. Είναι στη Σπύρου Μερκούρη, είναι πολύ ωραία φτιαγμένο και χάρηκα γιατί άνοιξε σε μια γειτονιά που μέχρι τώτα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία έκλειναν το ένα μετά το άλλο. Με γεμίζει αισιοδοξία αυτή η κίνηση".
Και κάτι ακόμα: Εσείς, όλα αυτά τα χρόνια που δουλέψατε στο Εμπρός κρατήσατε το αρχείο του;
"Οχι. Οταν φύγαμε, έμεινε ο Τάσος και το αρχείο έμεινε εκεί. Φαντάζομαι όταν έκλεισε το θέατρο, θα το κράτησε ο ανηψιός του. Μόνο τα προγράμματα έχουμε".
Με τη Ράνια Οικονομίδου σχεδιάζετε να ξαναδουλέψετε;
"Η Ράνια είναι σαν αδερφή μου, μιλάμε, βλεπόμαστε και εύχομαι να είμαστε υγιείς και γεροί και να δουλέψουμε μαζί σύντομα."
Εχει αλλάξει πολύ το θέατρο τα τελευταία χρόνια. Ανησυχείς, πιστεύεις ότι θα δημιουργηθεί κάτι κανινούργιο;
"Δε σου κρύβω ότι όλη αυτή η κατάσταση που συμβαίνει στην Ελλάδα, όλους μας έχει ρίξει. Ζούμε σε μια εποχή πάρα πολύ στριμωγμένη. Οι δυο από τους τρεις γνωστούς σου είναι άνεργοι.
Στο χώρο μας δε το συζητώ, υπάρχει μεγάλη ανεργία, οι συνθήκες είναι ξανά και πάλι ημιεπαγγελματικές. Δεν κολά σχεδόν κανείς ένσημα, πληρώνουν λίγα... Αλλά και πέρα από το χώρο του θεάτρου είναι λυπηρό γιατί ακούς νέα παιδιά να φεύγουν στο εξωτερικό κι αισθάνεσαι ότι είναι σαν να ζούμε τις τελευταίες σελίδες ενός κεφαλαίου. Αυτή η νέα κατάσταση κανείς δε ξέρει τι θα φέρει, τόσο στην κοινωνία μας, όσο και στο θέατρο.
Αυτό που με λυπεί είναι ότι κανείς δεν είναι πια σίγουρος για κάτι, για μια ιδέα, για μια αξία. Ολα έχουν γίνει πάρα πολύ σχετικά. Για κανένα πράγμα στην εποχή μας δεν είμαστε σίγουροι, δεν είμαστε βέβαιοι.
Ας πούμε εγώ σε όλη τη ζωή μου ψήφιζα αριστερά, ακόμα και αυτό σήμερα μου δημιουργεί αμηχανία".
"Εμένα το μόνο πάθος που μου έχει απομείνει είναι η τέχνη που μπορεί να συγκινήσει, μπορεί να σε ξαφνιάσει, μπορεί να σε λυτρώσει, μπορεί να σε ανακουφίσει τόσο σαν καλλιτέχνη όσο και σαν θεατή. Διατηρώ το πάθος μου για την τέχνη αμείωτο. Αν με ανησυχεί κάτι γενικότερα, είναι ότι απουσιάζει από τον περισσότερο κόσμο στις μέρες μας η προοπτική.
Γι' αυτό το σχέδιο που πάμε να ξεκινήσουμε με γεμίζει αισιοδοξία. Εχουμε να ασχοληθούμε με κάτι που και εμάς τους ίδιους θα μας γεμίσει και πιστεύω θα ενδιαφέρει και τους θεατές. Εμείς τουλάχιστον δεν πρέπει να είμαστε μίζεροι. Αυτή τη στιγμή έχουμε την προοπτική μας".
*****
σχόλια