1.
FEDERICO FELLINI
Nights of Cabiria
Για την τελευταία σκηνή. Για το βλέμμα της Μασίνα, κι εκείνες τις εκφράσεις του προσώπου της που μας έρχονται από τις καλύτερες στιγμές του βωβού κινηματογράφου και κρύβουν όλη τη μοναξιά του παράξενου είδους μας. Σαν ένα παιδί την ώρα της βάπτισής του. Γιατί όλοι μας βρισκόμαστε σε αυτό τον πλανήτη κάπως έτσι, αγκαλιά με μια κότα που είναι ο εαυτός μας, να της κρατάμε το χέρι και να την παρηγορούμε. Και αυτή η ταινία (όπως γράφει ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος) υπάρχει για να παρηγορεί εμάς, μιλώντας μας για τη σημασία της ανθεκτικότητας και τη μαγευτική γοητεία της αφέλειας.
2.
MICHAEL HANEKE
Amour
Είναι 2012, είμαι 11 ετών, η μητέρα και η γιαγιά μου έχουν γυρίσει το προηγούμενο βράδυ από τον κινηματογράφο στην Κόρινθο και τις ακούω να μιλούν συγκλονισμένες στο μεσημεριανό τραπέζι για την ταινία που είδαν. Τη βάζω να παίξει στα κρυφά, μια συνήθεια που είχα αποκτήσει νωρίτερα, όταν, κρυφακούγοντας τη θεία μου, είδα τον «Κυνόδοντα». Από τότε το «Amour» είναι η ταινία που βάζω κάθε φορά που θέλω να κλάψω.
Tην είδα και κατάλαβα πως αυτό θέλω στη ζωή μου, μια τέτοια σχέση. Να είμαστε στο τραμ και να γυρνάμε από κάποιο κονσέρτο, μιλώντας για μουσική και βιβλία. Να προβλέπουμε ο ένας τις χειρονομίες του άλλου: ένα ζευγάρι σε απόλυτη συνενοχή, οι δυο τους εναντίον ολόκληρου του κόσμου. Σήμερα που την ξαναβλέπω, αναγνωρίζω και την παλέτα του Hopper ή τα καδραρίσματα της Chantal Akerman, που δίνουν στο ηλικιωμένο αυτό ζευγάρι την εικόνα ταριχευμένων ζώων μέσα σε κάποιο μουσείο φυσικής ιστορίας. Λες και παρακολουθούμε την ανθρωπότητα να γερνά και να πεθαίνει μέσα από ένα παράθυρο. Tο γεγονός ότι η Riva δεν κέρδισε εκείνη τη χρονιά το Όσκαρ είναι εγκληματικό. Το ότι όμως το κέρδισε στη θέση της η Jenifer Lawrence, γελοίο.
3.
PEDRO ALMODOVAR
All about my mother
Ο πρώτος μου Αλμοδόβαρ. Πρώτη καραντίνα, τον ανακαλύπτω σε κάποια από αυτές τις λίστες με τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και καταλήγω για μέρες, πρωί, μεσημέρι, βράδυ να βλέπω αποκλειστικά ταινίες του, κάποιες δύο και τρεις φορές σερί. Από το «All about my mother» απουσιάζουν οι εξωφρενικά σουρεαλιστικές διαδρομές, το άγριο και παράδοξο χιούμορ που έμαθα να αναζητώ στα έργα του, αλλά την αγαπώ γιατί μου έμαθε πως οι άνθρωποι γύρω μας κρύβουν μέσα τους τόσες διαφορετικές ζωές, τόσους παλιούς εαυτούς που δεν θα δούμε ποτέ. Γιατί μίλησε για όλους τους διαφορετικούς ρόλους μάνας και γιου, πατέρα και κόρης που θα παίξουμε όλοι στη ζωή μας.
Τι θα αναγνωρίζαμε από τους γονείς μας αν διαβάζαμε τα νεανικά τους ημερολόγια; Πόσα πράγματα που συμβαίνουν σήμερα στη ζωή μας δεν θα είναι παρά σκόνη για όσους μας γνωρίσουν στα χρόνια που θα έρθουν; Αλλά και πόση τρυφερότητα κρύβουμε για όλες αυτές τις αναμνήσεις... Σαν μια μητέρα που κάθεται στο διαμέρισμα του Κ. και του Ρ., καιρό πριν, μια μητέρα που θυμίζει πολύ τη δική μου, και μας διηγείται πως όταν ήταν μικρή έκανε ό,τι ντραγκ βρισκόταν μπροστά της και ανέβαινε μέρες με χιόνι ξυπόλυτη την Ασκληπιού, κλαίγοντας.
4.
JOHN CASSAVETES
A woman under the influence
Η πρώτη επαφή με την τρέλα. Όχι ως κάτι μακρινό, κάτι που ακούς να συμβαίνει δεξιά, αριστερά, πέρα, αλλού, αλλά ως κάτι που χωράει μέσα στο σπίτι σου, που μπαίνει από το παράθυρο και δεν το περιμένεις. Κάθε άνθρωπος που φτιάχνει, θέλει να φτιάξει ή αγαπά τις ταινίες υποθέτω πως πρέπει να τη δει. Κάθε άνθρωπος που θέλει να παίξει. Κάθε άνθρωπος που θέλει να αγαπήσει. Νομίζω είναι η μόνη σε αυτήν τη λίστα που τώρα πια φοβάμαι να δω.
5.
NOAH BAUMBACH
Frances Ha
Το «Frances Ha» είναι μια ταινία που σε σηκώνει από τον καναπέ και σου δίνει όρεξη να κάνεις πράγματα. To έπος του να είσαι 20κάτι και να μην έχεις ιδέα τι σκατά κάνεις στη ζωή σου. Να πηγαίνεις από τον έναν έρωτα στον άλλο, από τη μια δουλειά στην άλλη, να είσαι ένα άτομο δίχως κέντρο. Αυτή η ταινία, και ο ασταθής αυτός χαρακτήρας που υποδύεται η Γκρέτα Γκέργουιγκ, σου λέει πως όλα μάλλον θα βρουν τον δρόμο τους.
Είναι μια ταινία που ελπίζω μετά τα 30 να μπορέσω να αποχωριστώ, όταν τα νήματα θα έχουν ενωθεί, και θα έχει σιγά σιγά εμφανιστεί το κρυφό σχέδιο που κρύβει το σουπλά της ζωής μας. Ή μια ταινία στην οποία θα επιστρέφω με νοσταλγία, για το νεανικό τότε, όπου όλα έμοιαζαν τόσο ρευστά και χύμα.
6.
ERIC ROHMER
A Summer's Tale
Γιατί μιλά για τους καλοκαιρινούς μας έρωτες, για αυτό το φιλί που περιμένουμε όλο το καλοκαίρι να μας δώσουν. Μαζί με το «Call me by your name», νομίζω μου μιλούν για μια φαντασίωση που ποτέ δεν έζησα, όχι ακριβώς όπως θα ήθελα δηλαδή. Και που ό,τι και να κάνω τώρα δεν μπορώ να αναπληρώσω: γιατί είναι άσχημο ως παιδί να νιώθεις έξω απ’ τον χορό. Και γιατί κάποια στιγμή καταλαβαίνεις πως δεν ήσουν υπεράνω, αλλά απέξω, και χτυπάς διακριτικά για να μπεις.
Η ελληνική επαρχία δεν κρύβει τέτοιους καλοκαιρινούς έρωτες για τα κουίρ παιδιά της, κρύβει διαφορετικά πράγματα… Και παρότι η μαγεία της Αθήνας ήρθε να αναπληρώσει καθυστερημένα το κενό αυτό, είναι στην κρεπερί «Clair de lune» στη Βρετάνη και στο σπίτι της οικογένειας του Elio στη βόρεια Ιταλία που θα κλάψω για αυτούς τους χαμένους καλοκαιρινούς έρωτες. Τα χρόνια της δειλίας και του φόβου, των οποίων το soundtrack χόρευαν πάντα οι άλλοι.
7.
CHANTAL AKERMAN
No Home Movie
Στο ίδιο θέμα με το «Amour», αλλά σε διαφορετικό βάθος. Δεν είχα ιδέα ποια είναι η Chantal Akerman όταν την είδα, ούτε πόσο θα την αγαπούσα στο μέλλον. Κι ο κόσμος δεν είχε ακριβώς ιδέα τότε ποια είναι ή τι κάνει, πέρα από μερικούς, πολύ λίγους, πολύ ευαίσθητους θεατές. Όταν κυκλοφόρησε το «No Home Movie», λίγο καιρό πριν από τον θάνατο της Akerman, το 2015, απέσπασε χλιαρές κριτικές. Νομίζω με το ανανεωμένο ενδιαφέρον γύρω από το έργο της, θα έρθει ο καιρός να εκτιμηθεί και αυτή η ταινία της, που κλείνει οριστικά τον κύκλο που άνοιξε το «Jeanne Dielman», και κατά τη γνώμη μου λέει όσα είπε εκεί καλύτερα.
Την αγαπώ για πολύ πρακτικούς λόγους, γιατί σου μαθαίνει πως στο σινεμά και την τέχνη λίγη σημασία έχει το θέμα, και πως αντίθετα μπορείς με πολύ φτωχά υλικά να δημιουργήσεις εικόνες τεράστιας δύναμης, αν μονάχα ξέρεις πού να κοιτάξεις. Έτσι, εκεί, τη βλέπουμε να δημιουργεί κάδρα μέσα από το απόλυτο τίποτα και, σπρώχνοντας ένα τραπεζάκι πάνω στο οποίο έχει ακουμπήσει την κάμερα, ξαφνικά εμφανίζεται μια εικόνα. Είναι η μόνη ταινία που θα ξεχώριζα σε αυτήν τη λίστα.
8.
PETER JACKSON
The Lord of the Rings: Trilogy
Το μόνιμο αντικαταθλιπτικό, ένα μπλοκμπάστερ που κάνει τικ σε όλα τα κουτάκια. Σαν καταπακτή, μαζί με ταινίες όπως η «Νάρνια» ή ο «Πίτερ Παν», τις ανοίγεις και φεύγεις από το σπίτι, το χωριό, την πόλη σου και χάνεσαι στον κόσμο τους. Ταινίες που σε αφήνουν μεθυσμένο για ώρες ή και μέρες, όπου έπειτα ψάχνεις αυτιά ξωτικού στα αυτιά των γονιών σου και χτυπάς ξύλινα κοντάρια στο έδαφος περιμένοντας να κάνουν μαγικά.
Λένε πως αυτό το σινεμά χαζεύει ή και αδρανοποιεί τους θεατές του, εγώ νομίζω αντίθετα πως έχουμε τεράστια ανάγκη αυτού του είδους το escapism. Και είναι ευλογία να εκτελείται τόσο καλά.
9.
WOODY ALLEN
Blue Jasmine
Γιατί με γοητεύουν απίστευτα όλοι αυτοί οι μυθομανείς και κάπως κατεστραμμένοι χαρακτήρες με τη Louis Vuitton στο χέρι, το Rolex και το μαλλί από το κομμωτήριο, είτε βγαίνουν από την οθόνη του σινεμά είτε περνάνε μπροστά από τη βεράντα μας στο σπίτι της γιαγιάς μου. Γιατί ως παιδί που μεγάλωσε μέσα στην κρίση, αυτές οι εκκεντρικές και υπερφίαλες φιγούρες, που δεν κατάφεραν να βρουν ποτέ τον βηματισμό τους μετά το μπαμ της κρίσης, είναι με κάποιον περίεργο τρόπο ήρωές μου.
10.
CYRIL COLLARD
Savage Nights
Δεν θυμάμαι ακριβώς γιατί αγαπώ αυτή την ταινία. Κάτι από την ενέργεια, την καύλα της εποχής εκείνης μού είχε μιλήσει, όπως κάνουν σταθερά όλα τα έργα που φτιάχτηκαν στα χρόνια του HIV. Νομίζω γιατί μεταφέρει μια μελαγχολία γύρω από το σεξ, αθώο και ταυτόχρονα δηλητηριώδες, η οποία ήρθε και σύρθηκε σαν σύννεφο πάνω και από τη δική μου γενιά, σαν κάποιο γενεαλογικό τραύμα. Ίσως απλώς να ερωτεύτηκα τον Cyril Collard.