ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ Η ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, η Ιστορία κι από την άλλη οι σύγχρονες μετακινήσεις πληθυσμών και η μνήμη. Από τη μια ο Αισχύλος κι από την άλλη η βιομηχανική ανάπτυξη. Στη μια μεριά του κάδρου η Θάλασσα της Ελευσίνας κι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, κι από την άλλη η προοπτική ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Ένα αρχαίο λιμάνι που κατάντησε νεκροταφείο πλοίων κι αποβλήτων. Ένας τόπος ακραίων αντιθέσεων που αναζητά προοπτική. Μια πόλη διχασμένη ανάμεσα στο ένδοξο μυστηριακό παρελθόν, την ιερότητα και στην πνιγμένη από τη βιομηχανική επικράτηση καθημερινότητα. Ένας θεσμός πολύπαθος που κατάφερε με τη μετάθεσή του το 2023 να ελπίζει ότι μπορεί να διασωθεί.
Ποιο όραμα και ποια πρόσωπα μπορούν να λύσουν αυτήν τη δύσκολη εξίσωση και κυρίως να επανεκκινήσουν με αξιώσεις τη διοργάνωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνα 2023 (πλέον);
Πριν από μερικούς μήνες ο κορυφαίος σκηνοθέτης Μιχαήλ Μαρμαρινός, ιδιοσυγκρασιακός, πολυτάλαντος, διεθνής, με πολυσχιδές έργο, μοναδική ματιά στην κοινωνία και βαθιά αγάπη για το αρχαίο δράμα κλήθηκε να αναλάβει ένα από τα δυσκολότερα στοιχήματα στον τομέα του Πολιτισμού. Και πριν από λίγη ώρα, πλαισιωμένος από την πολιτική και καλλιτεχνική ομάδα του θεσμού, παρουσίασαν το πλαίσιο, τους στόχους, την οπτική εικόνα, απευθύνοντας δημόσιο κάλεσμα σε καλλιτέχνες από κάθε γωνιά του πλανήτη να πάρουν μέρος στα σύγχρονα «Ελευσίνια μυστήρια».
Σε έναν ιερό, εξαιρετικά φορτισμένο τόπο ο Μιχαήλ Μαρμαρινός καταστρώνει εδώ και μερικούς μήνες τα πλάνα του, οργανώνοντας το μέλλον μιας διοργάνωσης βασανισμένης, που μετά τις πολλαπλές αναβολές κι ακυρώσεις καλείται να πάρει τελικά σάρκα και οστά στην πιο δύσκολη για την τέχνη συγκυρία.
Η Ελευσίνα είναι ένας μικρός τόπος που συμπυκνώνει ολόκληρη την Ελλάδα. Την Ελλάδα όχι τόσο του κλασικού τουριστικού μοντέλου αλλά εκείνη τη μαγικά γοητευτική με τις συνεχείς εκπλήξεις, τις κρυφές γωνιές και τους κρυμμένους θησαυρούς.
«Το καλοκαίρι του 2019 βρεθήκαμε μπροστά σε ένα σημαντικό πρόβλημα που αναζητούσε επείγουσα λύση. Τη μηδενική προετοιμασία που είχε γίνει από τον Νοέμβριο του 2016 για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, γεγονός που θα εξέθετε και την πόλη της Ελευσίνας και την Ελλάδα. Αναλάβαμε να φέρουμε κοντά και να συντονίσουμε μέσω της Διυπουργικής Επιτροπής, όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ώστε να ενισχύσουμε την προσπάθεια του Δήμου, που έχει την ευθύνη για τη διοργάνωση» ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, για την περίοδο που αποφασίστηκε η μετακίνηση της Ελευσίνας από το 2021 στο 2023.
«Η πανδημία έφερε επιπλέον δυσκολίες αλλά και την ευκαιρία να προετοιμαστεί σωστά η Ελευσίνα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα για το 2023 πλέον. Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία διεθνούς προβολής του ελληνικού Πολιτισμού αλλά και την ευκαιρία για σημαντικές αλλαγές στην πόλη της Ελευσίνας, που μπορεί να μεταμορφωθεί, αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που της προσφέρονται, στο επίπεδο των πολιτιστικών υποδομών, της λειτουργίας της πόλης, της αξιοποίησης του παραλιακού μετώπου, της ανάπτυξης του τουρισμού».
Κρατώντας ως κλειδί τη λέξη «παρακαταθήκη» και αντλώντας έμπνευση από την πλούσια ιστορία της πόλης, οι επικεφαλής του εγχειρήματος διαμορφώνουν ένα ολοκληρωμένο καλλιτεχνικό, ερευνητικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα υπενθυμίζοντας πως στο επίκεντρο της διοργάνωσης βρίσκεται ξεκάθαρα ο κάτοικος της Ελευσίνας.
Ανήσυχος για τη γραφειοκρατία που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει και την έλλειψη σταθερών υποδομών αλλά με εμπιστοσύνη στο δημοτικό συμβούλιο, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός μίλησε «για μια νέα επανεκκίνηση αυτού του υπέροχου και υπέρογκου εγχειρήματος» ξεκαθαρίζοντας πως θέλει «πάση θυσία να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και τον ενθουσιασμό των κατοίκων για την πόλη τους, αποκαλύπτοντας και αναδεικνύοντας μοναδικά χαρακτηριστικά κι ιδιαιτερότητές της, να ενθαρρύνει τη συμμετοχή και δημιουργικότητα της κοινότητας, να προκαλέσει ερεθίσματα κι ευκαιρίες εκπαίδευσης σε ζητήματα πολιτισμού, ξεκινώντας από τις νεότερες ηλικίες».
«Είμαι επισκέπτης επίμονος της Ελευσίνας, ο οποίος ερεθίζεται από την περιέργεια που του ασκεί το ανεξήγητο που προσδιορίζει την πόλη: έχει μυθολογία, δραματουργία, αρχαιολογία, ιστορία, μετακίνηση πληθυσμών, εσωτερική ξενιτιά, υποτίμηση του περιβάλλοντος, βιομηχανική ανάπτυξη, ανεργία, αποβιομηχανοποίηση, κίνημα εργατικό, Καζαντζίδη, Αισχύλο, γυναίκα σε ιδιαίτερη θέση για την κοινωνία της πόλης» είπε ο Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Συγχρόνως και καθώς αρκετή κουβέντα έχει γίνει για τη νέα γραφή του ονόματος της εταιρείας (2023 ELEVSIS) ο ίδιος εξήγησε: «Η αλλαγή είναι βασισμένη σε ένα κυρίαρχο είδος γραφής: το λατινικό U αντικαθίσταται από το αρχαίο λατινικό V –το ανεστραμμένο ελληνικό Λ– υπενθυμίζοντας τη συνύπαρξη του Άνω και του Κάτω Κόσμου, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ελευσινιακής μυθολογίας. Εξαλείφοντας, επίσης, κάθε πιθανή δυσκολία και σύγχυση στην προφορά, η επιλογή του V δημιουργεί μία παγκόσμια και αδιαμφισβήτητη πλέον ηχητική ταυτότητα της Ελευσίνας, ενισχύοντας και τον διεθνή της χαρακτήρα, έναν από τους κύριους στόχους της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Άλλωστε το V, που ήταν κύρια γραφή σχεδόν μέχρι τον 14ο αιώνα, πριν εμφανιστεί το U, χρησιμοποιείτο όχι σπάνια και στη θέση του Υ, σε αρχαίες αλλά και σύγχρονες επιγραφές. Τέλος, η επιλογή να τεθεί η χρονολογία πριν από την ονομασία, έρχεται να τονίσει την κρισιμότητα του γεγονότος. Μέσα από τον προσδιορισμό του πότε μέσα στην ιστορία, επιχειρείται μια προσπάθεια να εντυπωθεί ιστορικά ο χρόνος: 2023 ELEVSIS».
Η Ελευσίνα αποτελεί την τέταρτη κατά σειρά Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, που φιλοξενείται στην Ελλάδα, και θα μοιραστεί τον τίτλο με το Βέσπρεμ (Ουγγαρία) και την Τιμισοάρα (Ρουμανία). Μία από τις πέντε πιο σημαντικές ιερές πόλεις της αρχαιότητας, η πόλη των Ελευσίνιων Μυστηρίων και γενέτειρα του Αισχύλου, η Ελευσίνα, χάρη στο φυσικό της λιμάνι και τη στρατηγική της θέση, 21 χλμ. δυτικά της Αθήνας, στο Θριάσιο Πεδίο, στο βoρειοδυτικότερο άκρο του Σαρωνικού κόλπου, μετατράπηκε από τον 19ο αιώνα και μετά σε παραγωγική μηχανή της Ελλάδας κι ένα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά της κέντρα.
Τα σημάδια της εκβιομηχάνισης κυριαρχούν στο σώμα της πόλης, επικαλύπτοντάς το και δημιουργώντας συχνά την αντίληψη ενός τόπου, που κρατά καλά φυλαγμένο τον πολιτιστικό του πλούτο, ως ένα διαχρονικό μυστήριο.
Η εικόνα της Ελευσίνας ως πόλης που υπέστη βαρύ πλήγμα από τη βιομηχανία παραμένει, ωστόσο, κυρίαρχη στην αντίληψη του κοινού. Η 2023 ELΕVSIS Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης επιχειρεί να αποκαλύψει την αθέατη πλευρά της Ελευσίνας, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή για την πόλη και τη μετάβασή της σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης, που θέτει στο επίκεντρο την πολιτιστική της δυναμική.
«Το 2023 θα λειτουργήσει ως μέρος μιας ολόκληρης διαδικασίας αλλαγής της εικόνας της πόλης από εκείνη της βιομηχανικής "εργατούπολης" με το εγκαταλελειμμένο αρχαιολογικό απόθεμα και το υποβαθμισμένο περιβάλλον σε μία πόλη με έμφαση στον πολιτισμό και τη νεανική επιστημονική και επιχειρηματική καινοτομία» σημείωσε ο δήμαρχος της πόλης Αργύρης Οικονόμου.
Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ως θεσμός επικεντρώνεται στην ανάδειξη του πλούτου, της ποικιλομορφίας και των κοινών πτυχών των πολιτισμών της Ευρώπης, φιλοδοξώντας να ενισχύσει τους δεσμούς και την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών.
Στοχεύει, επίσης, στην ανάδειξη και την ανάπτυξη της υλικής και άυλης οικονομίας της πόλης, με τη διαμεσολάβηση και παρέμβαση της Τέχνης, του Πολιτισμού και της Έρευνας. Με άξονα τις γενικές αυτές αρχές, η 2023 ELEVSIS επικεντρώνεται σε τέσσερις στρατηγικούς στόχους: Πολιτισμός, Άνθρωπος, Πόλη, Περιβάλλον.
«Για την Ελλάδα το 2023 θα είναι η χρονιά της Ελευσίνας. Η πόλη των ακραίων αντιθέσεων, του πανάρχαιου πολιτισμού και των βιομηχανικών κτιρίων, εύφορη πεδιάδα, πόλη της Δήμητρας, με σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα, ένα λιμάνι που έγινε υποδοχέας αποβλήτων και νεκροταφείο πλοίων και που σήμερα προσπαθεί να αποκαταστήσει την εικόνα του. Μια πόλη της παραγωγής, της εσωτερικής μετανάστευσης και των εργατικών κινημάτων. Με υπέροχους ανθρώπους που με κάθε ιστορία και κάθε διήγησή τους μας οδηγούν να ανακαλύψουμε μια νέα πτυχή, ένα καινούριο, πολλές φορές σκληρό, αλλά γοητευτικό παραμύθι.
Η Ελευσίνα είναι, λοιπόν, ένας μικρός τόπος που συμπυκνώνει ολόκληρη την Ελλάδα. Την Ελλάδα όχι τόσο του κλασικού τουριστικού μοντέλου αλλά εκείνη τη μαγικά γοητευτική, με τις συνεχείς εκπλήξεις, τις κρυφές γωνιές και τους κρυμμένους θησαυρούς» συμπλήρωσε η Πρόεδρος του Δ.Σ., Δέσποινα Γερουλάνου.
Βασισμένες σε αυτές τις τέσσερις στρατηγικές κατευθύνσεις (Πολιτισμός, Άνθρωπος, Πόλη, Περιβάλλον) θα είναι και οι προτάσεις που θα καταθέσουν όσοι επιθυμούν να πάρουν μέρος σε αυτήν την φιλόδοξη προσπάθεια καθώς η Δημοτική Μονοπρόσωπη Ανώνυμη Εταιρεία Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ελευσίνας 2023 ELEVSIS απευθύνει Διεθνή Ανοιχτή Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος σε ανεξάρτητους καλλιτέχνες, καλλιτεχνικές ομάδες, φορείς και οργανισμούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για νέα έργα και δράσεις, που θα πραγματοποιηθούν το 2022 και 2023. Η έναρξη υποβολής των προτάσεων των ενδιαφερομένων ξεκινά στις 11 Φεβρουαρίου και ολοκληρώνεται στις 31 Μαρτίου 2021.
«Θα εκτιμηθούν με ιδιαίτερη λεπτομέρεια και περίβλεψη, θα αξιολογηθούν για να δούμε ποιες είναι αυτές που θα μας ενδιέφεραν και θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στο πρόγραμμα για να συμπληρώσουν αυτό που έχουμε στο μυαλό μας» μας λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεσμού.
Και τι ποσοστό του προγράμματος θα μπορούσαν να καλύψουν οι παραγωγές και δράσεις από το ανοιχτό κάλεσμα; «Εξαρτάται. Στην ιδανική περίπτωση ίσως φτάσουν μέχρι και στο 50% του προγράμματος. Είμαστε απόλυτα ανοιχτοί στην έκπληξη, αν και οι άξονες είναι πολύ ευκρινείς. Tα φίλτρα κριτηρίων είναι πολλαπλά: πρέπει να εξετάσουμε το βάθος, την ετοιμότητα, την φερεγγυότητα, την καινοτομία της κάθε πρότασης. Κι αυτό, αν θέλετε, είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της καλλιτεχνικής διεύθυνσης. Να μπορέσει να μυριστεί τη δυνατότητα...».
Ολόκληρη η συνέντευξη τύπου.
