Σε έναν από τους πιο γοητευτικούς και μυστηριακούς αρχαιολογικούς χώρους, στο «Καβείριο» της Λήμνου, εκεί όπου ο μυστηριώδης λαός των Πελασγών, πρόσφυγες από τον Υμηττό, εγκαταστάθηκε την 1η χιλιετηρίδα π.Χ. φέρνοντας μαζί του τη λατρεία του Ηφαίστου και τη μυστηριακή λατρεία των Καβείρων, η Αποστολία Παπαδαμάκη στις 12 και 13 Αυγούστου θα παρουσιάσει τη βιωματική παράσταση «As Above So Below».
Η παράσταση είναι σχεδιασμένη για το Καβείριο της Λήμνου, το αρχαιότερο γνωστό ελληνικό τελεστήριο, που συνδέει την πνευματική κληρονομιά των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής με τις τελετουργικές μνήμες της αρχαιότητας και τη μυστηριακή λατρεία των Καβείρων. Η Αποστολία Παπαδαμάκη προχωρά σε μια καλλιτεχνική διερεύνηση των διαχρονικών άρρητων εννοιών που ενεργοποιούν τις δυνάμεις του ελληνικού πολιτισμού στην επιβίωση, αναγέννηση και πρόοδο και εκφράζονται μέσα από τον χρόνο και το φως, με τη φωτιά, το στοιχείο που καταστρέφει αλλά και αναγεννά, να γίνεται το νήμα που συνδέει διαχρονικά τους Έλληνες με το φως και τη μεγαλοσύνη του σύμπαντος.
Το πρωταρχικό μήνυμα είναι αυτό της ενθύμησης, της επανασύνδεσης με τη γνώση, με τη σοφία, με την τέχνη, με την πνευματικότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όλων των φάσεών του.
Οι Κάβειροι, χθόνιες θεότητες της αρχαίας ελληνικής μυστηριακής λατρείας που αναπτύχθηκε στη Λήμνο και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας, ήταν παιδιά του θεού του πυρός και της μεταλλουργίας Ηφαίστου, και μιας θεάς που ταυτίζεται με τη Μεγάλη Μητέρα Θεά ή τη Δήμητρα-Καβειρώ.
Το μαγευτικό τοπίο του Καβειρίου γίνεται το σκηνικό για δύο παραστάσεις υπό το φως της πανσελήνου. Η παράσταση περιλαμβάνει πρωτότυπη μουσική σύνθεση από τον Τρύφωνα Κουτσουρέλη και τη χορογραφική και σκηνοθετική πρόταση της Αποστολίας Παπαδαμάκη, οι οποίοι συναντώνται με τις καταξιωμένες ερμηνεύτριες Σαβίνα Γιαννάτου και Μαρία Παπαγεωργίου, τον ηθοποιό Θανάση Ευθυμιάδη και έξι επαγγελματίες χορευτές ώστε να ταξιδέψουν το κοινό σε μια τελετουργία εξερεύνησης της ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού, από τη γέννηση στην καταστροφή και στην αναγέννηση. Είναι μια ιστορία διαισθητική, όπου μύθοι και πρόσωπα υπαρκτά αποκαλύπτουν την έμφυτη ανάγκη δημιουργίας και αναδημιουργίας μετά την καταστροφή.
Η ιδέα για αυτή την παράσταση είναι το στοιχείο της φωτιάς, το ιερό πυρ, της ενθύμησης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και το πώς η φωτιά στα χέρια των ανθρώπων μπορεί να γίνει καταστροφική, μπορεί να γίνει κατάχρηση εξουσίας, μπορεί να γίνει βία, μπορεί να γίνει θάνατος, μπορεί να γίνει πόλεμος. Πώς όμως όταν η φωτιά, συμβολικά η γνώση, το ιερό πυρ του Ηφαίστου, χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο σωστά, μπορεί να δημιουργήσει και να υλοποιήσει κόσμους και ειδικά έναν καλύτερο κόσμο;
Η Αποστολία Παπαδαμάκη σε ένα διάλειμμα των προβών μάς μιλάει σε μια βιντεοκλήση με φόντο το μοναδικό Καβείριο.
— Πώς γεννήθηκε η ιδέα της παράστασης;
Είναι και λίγο η δική μου εμπειρία από τα παιδικά μου χρόνια, από τις ιστορίες μου έλεγε η γιαγιά μου που ήταν Μικρασιάτισσα και πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία και από τη μεγάλη αγάπη που έχω για την αρχαία ελληνική παιδεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Ήταν απ’ αυτές τις πολύ ωραίες εμπνεύσεις που έρχονται σε μια στιγμή. Όταν διάβασα την προκήρυξη του υπουργείου Πολιτισμού για τα 100 της Μικρασιατικής Καταστροφής, αμέσως μου ήρθε στο νου το Καβείριο της Λήμνου που το είχα επισκεφτεί ως παιδί, και όλη η ιστορία της φωτιάς, του Ηφαίστου. Η Λήμνος άλλωστε κατοικείται από Μικρασιάτες πρόσφυγες και, αν πάμε στα πιο αρχαία χρόνια, από τους Ίωνες, τους πρώτους κατοίκους της Μικράς Ασίας. Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα, σαν μια μικρή φλόγα… Σαν μια μικρή σπίθα… Αναπτύχθηκε και τώρα υλοποιείται.
— Κάνετε τα τελευταία χρόνια παραστάσεις διαδραστικές, είναι ο τρόπος που θέλετε να εκφράζεστε πλέον;
Τα τελευταία χρόνια έχω περάσει σε παραστάσεις που είναι διαδραστικές, συμμετοχικές με το κοινό, βιωματικές, που γίνονται σε αρχαιολογικούς χώρους. Υλοποιείται αυτή η επιθυμία μου με έναν τρόπο ταπεινό, μινιμαλιστικό, ουσιαστικό, αρχετυπικό, γεωμετρικό και σύγχρονο παράλληλα, με έναν τρόπο συμμετοχικό από τους καλλιτέχνες ή και όλους τους συνεργάτες, με έναν τρόπο υπομονετικό, διότι κινητήριος δύναμη για να φτιαχτεί η παράσταση δεν είναι η τεχνική που έχω ως χορογράφος και ως σκηνοθέτης, γιατί πλέον, με την εμπειρία τόσων χρόνων, πρέπει να πω ότι έχω μια πολύ γερή τεχνική βάση. Γεννιέται από τη σύνδεση και την έμπνευση που έρχεται όταν ενώνομαι με έναν κόσμο πιο άυλο πιο μυστηριακό, πιο πνευματικό.
— Ποιο είναι το μήνυμα μιας τέτοιας παράστασης;
Το πρωταρχικό μήνυμα είναι αυτό της ενθύμησης, της επανασύνδεσης με τη γνώση, με τη σοφία, με την τέχνη, με την πνευματικότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όλων των φάσεών του. Δηλαδή από τις ορφικές διδασκαλίες έως τον 5ο αιώνα, τα Μυστήρια της Ελευσίνας, τα Καβείρια, τα Διονυσιακά, τον Πλάτωνα, τη φιλοσοφία, τον Πυθαγόρα. Όλη αυτή η κληρονομιά που δεν την χρησιμοποιούμε, στην ουσία. Αυτό είναι το ένα μήνυμα της ενθύμησης.
Το δεύτερο πιο βασικό μήνυμα είναι αυτό της ένωσης υμών των ανθρώπων, και αυτών που συμμετέχουν στην παράσταση, που είναι επαγγελματίες καλλιτέχνες, και των εθελοντών, που είναι παιδιά και ενήλικες από τη Λήμνο, αλλά και των θεατών που έρχονται από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Της ένωσης μας μεταξύ μας, της ένωσής μας με τη φύση, με την ιστορία μας, με την αρχαία παράδοση και με την αρχαία ψυχή.
— Μιλήστε μου για την ομάδα με την οποία προετοιμάζετε αυτό το πρότζεκτ.
Ξεκινώ με τον Τρύφωνα Κουτσουρέλη που έχει γράψει τη μουσική σύνθεση. Το έργο αποτελείται από 8 σκηνές. Έχει γράψει 1 ώρα και 16 λεπτά εκπληκτικής πρωτότυπης μουσικής σύνθεσης. Και η μουσική αυτή σύνθεση περιλαμβάνει και τη φωνή της Σαββίνας Γιαννάτου, της Μαρίας Παπαγεωργίου και του Θανάση Ευθυμιάδη και τη δική μου, καθώς είμαστε οι 4 πρωταγωνιστές της παράστασης.
Η μουσική λοιπόν είναι εκπληκτική και είναι αυτή η οποία με έναν πάρα πολύ ποιητικό τρόπο διηγείται το σενάριο. Είναι αυτή που κινεί τα συναισθήματα στην παράσταση. Δημιουργεί εικόνες πέρα από τις εικόνες τις σκηνικές που βλέπουμε. Εμπνέει δηλαδή τον θεατή να φτιάξει εικόνες.
Μετά θα πάω στην Ιφιγένεια Νταουτάκη, η οποία έχει κάνει εκπληκτική δουλειά με τα κοστούμια, που θέλαμε να ταυτιστούν με τα χρώματα της λήμνειας γης. Τα χρώματα της ώχρας, της ηφαιστειογενούς ώχρας, διέπονται επίσης από το στοιχείο του κόκκινου νήματος που είναι η σχέση με την Πορφυρία Ζώνη, που αποκτούσαν οι μυημένες στα Καβείρια Μυστήρια αλλά και με το νήμα της ιστορίας. Το κόκκινο νήμα είναι και τρόπος που έχει ντύσει τη Σαββίνα Γιαννάτου ως «Μεγάλη Μητέρα Πρόσφυγα». Η παράσταση ξεκινάει στο φυσικό φως, φωτίζεται στο φως του ηλιοβασιλέματος και συνεχίζεται με κάποια λιτά αλλά πάρα πολύ ουσιαστικά φώτα που τα υπογράφει η Βαλεντίνα Ταμιωλάκη, δημιουργώντας ένα εκπληκτικό σκηνικό στον αρχαιολογικό χώρο του Καβειρίου.
Ο Πάνος Γκιώκας έκανε την στιχουργία της παράστασης. Έχει γράψει κάποια κείμενα σε 15σύλλαβο, όμορφα και πολύ ποιητικά. Με τον Θανάση Ευθυμιάδη θέλουμε χρόνια να συνεργαστούμε, ήταν μια κοινή επιθυμία και τώρα μας δόθηκε η ευκαιρία, γιατί ο Θανάσης έχει κάνει μια τεράστια αλλαγή πορείας στη ζωή του αλλά και στην τέχνη του τα τελευταία χρόνια, η οποία συνάδει πάρα πολύ με τη δική μου πορεία.
Με τη Μαρία Παπαγεωργίου συνεργάζομαι από το 2005 που τη γνώρισα και τα τελευταία χρόνια είναι μέλος κάθε παράστασης που κάνω σε αρχαιολογικούς χώρους γιατί φέρνει αυτό το στοιχείο του σύγχρονου πολιτισμού αλλά μαζί και της παράδοσης και του αρχαίου πολιτισμού. Συνδυάζονται έτσι όλα στο πρόσωπο και στη φωνή της. Επίσης έχουμε παράλληλους πνευματικούς δρόμους.
Με τη Σαββίνα Γιαννάτου είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι. Στο πρόσωπό της με το που συνέλαβα την ιδέα είδα εκείνη τη «Μεγάλη Μητέρα Πρόσφυγα» και τη «Μεγάλη Μητέρα του Κόσμου» που μπορεί να είναι από την Ελλάδα, από τη Συρία, από το Μαρόκο, από την Ισπανία, από όλον τον κόσμο. Η Σαββίνα έχει μία οικουμενικότητα και διαχρονικότητα στη φωνή της και στην παράσταση τραγουδάει πολλές φορές με άρρητο λόγο, με φανταστικές γλώσσες, με τη γλώσσα του Φωτός, όπως τη λέω εγώ. Έτσι εκφράζονται μέσα από τη Σαββίνα πολλοί πολιτισμοί και ενώνονται. Αυτή η ένωση είναι κάτι που μπορεί να πετύχει η Σαββίνα με τη φωνή της. Είναι κάτι πολύ σπάνιο κι είμαι πολύ ευγνώμων που είναι στην παράσταση.
Από τους έξι χορευτές με τους οποίους δουλεύω είναι μαζί μου χρόνια οι τέσσερις, ενώ οι δύο είναι καινούργιοι και τους πήραμε μέσα από μια ακρόαση στην οποία ήρθαν περίπου 50 χορευτές. Δεν έχω λόγια να πω για αυτούς τους έξι ερμηνευτές, γιατί δεν χορεύουν απλά, ερμηνεύουν και ερμηνεύουν ψυχή τε και σώματι σε συνθήκες δύσκολες, γιατί οι πρόβες μας είναι έξω, είμαστε στη φύση, αλλά και οι πρόβες μας στο Καβείριο έγιναν με αέρα, με ήλιο, με ζέστη, με κρύο καμιά φορά, και πραγματικά είναι καταπληκτικοί.
As Above So Below
Σκηνοθεσία/Χορογραφία: Αποστολία Παπαδαμάκη
Πρωτότυπη Μουσική: Τρύφων Κουτσουρέλης
Δραματουργία: Αποστολία Παπαδαμάκη, Παναγιώτης Γκιόκας
Πρωτότυπη κειμενογραφία & στιχουργία: Παναγιώτης Γκιόκας
Κοστούμια: Ιφιγένεια Νταουντάκη
Φωτισμοί: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη
Επιστημονικοί συνεργάτες: Δρ Παύλος Τριανταφυλλίδης, αρχαιολόγος, Προϊστάμενος Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου, Μάλαμα Μαρή, αρχαιολόγος
Επιλογή κειμένων από την αρχαία ελληνική γραμματεία: Δρ. Αθηνά Δέσποινα Πόταρη
Διδασκαλία εκφοράς και προσωδίας αρχαίας ελληνικής γλώσσας: Ελένη Κουλιζάκη
Επί σκηνής θα βρίσκονται: Σαβίνα Γιαννάτου: Μητέρα Πρόσφυγας / Μεγάλη Μητέρα-Αξίερος, Μαρία Παπαγεωργίου: Αξιόκερσα / Κάβειρος, Θανάσης Ευθυμιάδης: Αξιόκερσος / Κάβειρος, Αποστολία Παπαδαμάκη: Κάδμηλος-Ερμής / Κάβειρος, Πλωτίνος Ηλιάδης, Κωνσταντίνα Λιόντου, Μαρία Παπακωνσταντίνου, Νατάσα Σαραντοπούλου, Αντώνης Στρούζας, Σπύρος Χρηστάκης
