Αυτήν τη σεζόν ο Νικορέστης Χανιωτάκης έχει έξι παραστάσεις, τέσσερις σε αθηναϊκές σκηνές που έχουν ξεκινήσει, δύο επαναλήψεις, το Σεσουάρ για Δολοφόνους και τις Μάγισσες του Σάλεμ, δύο νέες σκηνοθεσίες, τα Οικόπεδα με θέα και την Ανθρώπινη φωνή, και ετοιμάζει άλλα δύο που θα μου πει σε λίγο ποιες είναι και θα μου λύσει και την απορία πώς τα καταφέρνει να είναι τόσο ενεργός και τόσο χαμηλών τόνων.
— Φέτος έχεις έξι παραστάσεις, είναι κάτι σαν ρεκόρ, πες μου για αυτές που ετοιμάζεις.
Τέσσερις είναι οι νέες. Εκτός από αυτές που παίζονται ήδη, ετοιμάζω το Πάρτι της Σάλι Πότερ γα τον Μάρτιο και το Λούκι Λουκ και ο Λευκός Ιππότης στη Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβριο. Θα είναι η πρώτη πανευρωπαϊκή διασκευή του Λούκι Λουκ, μάλιστα οι άνθρωποι που έχουν τα δικαιώματα σκέφτονται να αξιοποιήσουν τη δική μας παράσταση για να γίνει ένα πανευρωπαικό φορμάτ και η σκηνοθεσία που θα κάνω να πάει και στην Ευρώπη με ξένους ηθοποιούς.
Οι συντελεστές και ο μισός θίασος είναι Θεσσαλονικείς και όλοι οι ηθοποιοί είναι από οντισιόν, δεν ήξερα κανέναν, δεν πήρα κανέναν «γνωστό ηθοποιό» και αυτό είναι προς τιμήν των παραγωγών που επέτρεψαν να το κάνω χωρίς καμία διαπραγμάτευση.
— Μιλώντας για τους παραγωγούς, πόσο εύκολο είναι να εμπιστευτεί κάποιος έναν νέο σκηνοθέτη; Και δεν μιλώ μόνο για ηλικία.
Νομίζω δεν έχει να κάνει ούτε με την εμπειρία ούτε με την ηλικία. Στην Ελλάδα είμαστε λίγο επιφυλακτικοί με τους πιο άπειρους αλλά και με τους νεότερους ηλικιακά, κάτι που δεν συμβαίνει στο εξωτερικό. Εκεί που σπούδασα, τα πιο σημαντικά πόστα των θεάτρων τα έχουν άνθρωποι νεότεροι από εμένα.
Στο Λονδίνο δεν θεωρείσαι νέος στα 35 αλλά επαγγελματίας, μπορείς να αναλάβεις οποιαδήποτε θέση και δεν θεωρείται είδηση. Σημασία έχει η ικανότητα, πόσο καλός συνεργάτης είσαι και τι σχέσεις χτίζεις. Αν η πρόταση που κάνεις πείθει και νιώθει ο άλλος ότι ταιριάζει με το δικό του όραμα και ότι του προσφέρεις κάτι που μπορεί να πάει καλά εμπορικά –γιατί τον παραγωγό τον νοιάζει πολύ και αυτό– θα σε εμπιστευτεί. Αυτό συμβαίνει και με τους ηθοποιούς που είναι πιο μεγάλης ηλικίας και πιο έμπειροι, σε αυτό έχω υπάρξει τυχερός.
Το πιο δύσκολο είναι να είσαι πάντα μαθητής. Εγώ δεν νιώθω ότι μπορώ να μπω σε μια σχολή και να διδάξω ένα παιδί και να βασίσει τα όνειρά του επάνω μου, να έχω αυτή την τεράστια ευθύνη, απλώς και μόνο για να λέω είμαι δάσκαλος, σκηνοθέτης, δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα.
— Τι νομίζεις ότι βρίσκουν σε σένα;
Εγώ τους προσεγγίζω πολύ αθώα, τώρα έχουν δει κάποιες παραστάσεις μου, υπάρχει μια αναφορά που τα πρώτα χρόνια δεν υπήρχε. Νομίζω έχει να κάνει με το πόσο καλά επικοινωνούμε. Εγώ πάω πολύ οργανωμένα, τους προτείνω κάτι πολύ συγκεκριμένο, τους λέω ακριβώς πώς το σκέφτομαι. Αγαπώ πολύ τα κείμενα, τα έργα με τα οποία θέλω να ασχοληθώ, προφανώς συγκινούν πολύ και εκείνους, υπάρχει ένα κοινό γούστο, που είναι μεγάλη υπόθεση, και ίσως αισθάνονται ότι έχουμε και έναν κοινό στόχο.
— Πάμε λίγο πίσω να μου πεις πώς ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια. Πού γεννήθηκες;
Στην Αθήνα, ήμουν το πρώτο παιδί από το σόι που γεννήθηκε εδώ. Είμαι Κρητικός, αγαπώ πολύ την πατρίδα μου και είναι πάντα σημείο αναφοράς. Έχω ζήσει και τρία χρόνια, στο δημοτικό, στη Χώρα Σφακίων και εκεί κατάλαβα τι πάει να πει ζωή, ελευθερία, νομίζω εκεί άνοιξε το φαντασιακό μου πεδίο. Νομίζω όποιος δεν έχει νιώσει αυτή την επαφή με τη φύση είναι άτυχος άνθρωπος.
— Οι γονείς σου είχαν σχέση με την τέχνη;
Η μητέρα μου είναι φιλόλογος, πολύ ενεργή, ο πατέρας μου συνταξιούχος πυροσβέστης, δεν έχουν καμία σχέση με το θέατρο. Ο πατέρας μου δεν ήταν θετικός στο να ασχοληθώ με την τέχνη, αλλά με υποστήριξε πολύ, πρακτικά και συναισθηματικά. Στις πρώτες παραστάσεις μου, ακόμα και αν δεν συμφωνούσε με την επιλογή μου, ερχόταν να με βοηθήσει με τα ηλεκτρολογικά και ήταν κάθε μέρα εκεί, ερχόταν να με βοηθήσει μετά τη δουλειά του, γινόταν χίλια κομμάτια.
— Και πώς αποφάσισες να κάνεις θέατρο;
Λοιπόν, δεν έγινε ακριβώς έτσι. Τελείωσα το σχολείο, σπούδασα ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, παράλληλα έκανα και δημοσιογραφία, έγινα αθλητικογράφος, δούλεψα τρία χρόνια και είναι ένα επάγγελμα που αγαπώ πολύ, δούλευα στη «Sport Day». Το άγχος μου έμαθα να το διαχειρίζομαι στη δημοσιογραφία. Λέω πάντα στους ηθοποιούς «το άγχος που έχετε δεν συγκρίνεται με τη δημοσιογραφία». Σου φεύγει το πάτωμα κάτω από τα πόδια, σου φεύγει η μαγκιά από το στρες. Ώσπου μια ωραία πρωία, πήγα και έδωσα εξετάσεις στο Θεάτρο Τέχνης.
— Και ο λόγος;
Έγινα ηθοποιός λόγω του Θεάτρου Τεχνης. Ήμουν δέκα ετών, είχα δει με τη μητέρα μου στο Ρέθυμνο την αναβίωση των Ορνίθων του Κουν και είπα «θέλω να γίνω αυτό το πουλί, να πετάω». Τα έφερε έτσι η ζωή, έδωσα εξετάσεις, πέρασα, παραιτήθηκα από την εφημερίδα.
Όταν πήγα και είπα «θα γίνω ηθοποιός», έβαλαν τα γέλια γιατί δεν ασχολιόταν κανένας με το θέατρο, παρά το γεγονός ότι ήμουν στα διεθνή, έκανα γερμανικό ποδόσφαιρο και οι άνθρωποι γύρω μου ήταν πολυταξιδεμένοι και με πιο ανοιχτές αντένες.
— Βρήκες στη σχολή αυτό που ήθελες;
Βρήκα τον θεατρικό μου πατέρα, τον Διαγόρα Χρονόπουλο. Θα πω ότι αν υπάρχει Θέατρο Τέχνης σήμερα οφείλεται σε αυτό τον άνθρωπο. Όταν τέλειωσα το πρώτο έτος με φώναξε και μου λέει: «Βλέπω, Χανιωτάκη, έχεις καλούς βαθμούς στο τραγούδι και τον χορό, θέλεις να είσαι στους Όρνιθες;». «Άνευ όρων», λέω. «Είσαι στη διανομή», μου απάντησε, και έγινε το όνειρό μου πραγματικότητα, το μεγαλύτερό μου όνειρο από την πρώτη χρονιά στο Θέατρο Τέχνης. Και μέχρι το 2014 που πήγα στο Λονδίνο έπαιζα και συχνά πυκνά δούλευα εκεί.
— Ήθελες να σκηνοθετείς ή να παίζεις τότε;
Να παίζω, είχα κάνει κάτι σκηνοθεσίες, τυχαία, επειδή μου το είχαν ζητήσει οι απόφοιτοι του σχολείου μου και μερικές άλλες δειλά-δειλά. Εγώ δεν πιστεύω στο ταλέντο μόνο και στο ένστικτο μόνο, αλλά και στη δουλειά και στις σπουδές και στη μόρφωση. Δεν πιστεύω στους αμόρφωτους ανθρώπους καθόλου, με δυσκολεύουν πολύ στην επικοινωνία μου, οπότε είπα, θα το σπουδάσω αυτό, γιατί δεν νιώθω καλά να συνεχίσω έτσι. Και πήγα στο Λονδίνο, έκανα το μεταπτυχιακό μου στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου και μετά επέστρεψα στην Αθήνα.
— Και η συνέχεια;
Πάλι από την αρχή, από το μηδέν, έκανα την πρώτη πρόταση και άρχισε ένα μπαίνει το νερό στ’ αυλάκι.
— Μιλήσαμε για τους ανθρώπους στο θέατρο, ας μιλήσουμε για το επίπεδο του θεάματος.
Έχουμε πολύ σοβαρό θέμα με την εκπαίδευση στην Ελλάδα, με την παιδεία, που ξεκινά από το δημοτικό. Βλέπουμε ότι –δεν χρειάζεται να το πω εγώ– δεν γίνεται καλή δουλειά, κάτι που ξεκινά από την κάθε ηγεσία αυτού του τόπου που δεν δείχνει ενδιαφέρον.
Πάει και στην οικογένεια, στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, όλοι φέρουμε ευθύνη γιατί δεν καταλαβαίνουμε ότι τα παιδιά μας είναι το μέλλον μας, θα μας διαδεχτούν σε κάποιες σημαντικές θέσεις και θα γίνουν και οι δάσκαλοι του μέλλοντος. Με ποια εφόδια; Εγώ με τρία πτυχία, ένα μεταπτυχιακό, δυο ξένες γλώσσες και ένα μουσικό όργανο νιώθω αμόρφωτος μπροστά σε αυτά που θα ήθελα να κάνω, ιδανικά.
— Τι θα ήθελες να κάνεις, ιδανικά;
Να ξέρω κι άλλες ξένες γλώσσες, να έχω περισσότερες γνώσεις, να ξέρω κι άλλο μουσικό όργανο, να ξέρω την τεχνολογία καλύτερα. Υπάρχουν πράγματα που άπτονται και του αντικειμένου μου, αλλά και άλλα, στα οποία νομίζω ότι είμαι πίσω. Και παλεύω να μη ζω σε έναν στενό κύκλο της τέχνης, πρέπει να έχουμε ανοιχτούς ορίζοντες και σε άλλα πράγματα, στον αθλητισμό, στην πολιτική, με τους φίλους μας, τους ανθρώπους της ζωής μας.
Αυτό είναι μια σημαντική μόρφωση, να γνωρίζουμε ανθρώπους και να ανταλλάσσουμε ιστορίες. Το κάνανε αυτό κάποτε οι άνθρωποι, μαζευόντουσαν, συζητούσαν, τώρα που η επικοινωνία έχει γίνει μέσω μια οθόνης χάνεις γνώση, χάνεις την προσωπική ιστορία του άλλου που είναι ατόφια και ζουμερή. Αυτή την ιστορία που θα μάθεις από έναν παππού σε ένα χωριό δεν θα τη μάθεις από κανέναν σε έναν υπολογιστή. Αυτό μας κάνει αμόρφωτους από τη ζωή.
— Πώς εξηγείς το γεγονός ότι τόσο πολλοί άνθρωποι θέλουν να γίνουν ηθοποιοί;
Ηθοποιοί, τραγουδιστές, δάσκαλοι, πρόεδροι, επικεφαλής, στα πάντα να έχουν εξουσία, να μπορεί να φανεί ότι ξέρουν και καθοδηγούν. Το πιο δύσκολο είναι να είσαι πάντα μαθητής. Εγώ δεν νιώθω ότι μπορώ να μπω σε μια σχολή και να διδάξω ένα παιδί και να βασίσει τα όνειρά του επάνω μου, να έχω αυτή την τεράστια ευθύνη, απλώς και μόνο για να λέω είμαι δάσκαλος, σκηνοθέτης, δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα.
— Πώς καταφέρνεις και κάνεις τόσες παραστάσεις τον χρόνο;
Γιατί σας απασχολεί όλους η ποσότητα των πραγμάτων;
— Να σου πω. Γιατί μπορεί να έχω μια στερεοτυπική άποψη, ή και στρεβλή, για την ποιότητα. Θα το διατυπώσω αλλιώς: πώς καταφέρνεις να μελετήσεις τόσα έργα σε τόσο λίγο διάστημα;
Θα σου πω. Ο εσωτερικός μου ρυθμός είναι γρήγορος. Δεν περιμένω να μελετήσω κάτι κάνοντας πρόβα, το κάνω νωρίτερα. Τον Ματωμένο Γάμο αρχίσαμε να τον δουλεύουμε με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη το 2020 και ανέβηκε το 2022.
— Δηλαδή έχεις ένα σχέδιο σε βάθος χρόνου…
Φυσικά, τα Οικόπεδα με θέα τα μελετώ ενάμιση χρόνο. Το κάνω πολύ νωρίτερα, αλλιώς δεν προλαβαίνω. Αν μου προτείνουν κάτι τώρα –κάνω τέσσερις δουλειές και έχω απορρίψει δεκατέσσερις– δεν πάω με δύο μήνες πρόβα κι ας είναι καλά τα λεφτά, γιατί δεν το κάνω για τα λεφτά. Δεν κάνω πολλές δουλειές για να βιοποριστώ και το ξεκαθαρίζω, δεν είναι αυτό το θέμα.
— Και με τα μισά βιοπορίζεσαι και εξαρτάται και πώς θέλεις να ζεις.
Όποιος θέλει να βγάλει λεφτά από την τέχνη, κάνει λάθος δουλειά. Αν ήμουνα στην ψυχολογία που σπούδασα ίσως έβγαζα πολύ περισσότερα. Και πιο γρήγορα. Όταν άφησα τη δημοσιογραφία, άφησα έναν πολύ καλό μισθό για την ηλικία μου, ήμουνα 21 ετών, ο πατέρας μου με έλεγε τρελό. Πήγα εκεί που αγαπώ.
Πολλές φορές σε μια κρίση λέω: «Νικορέστη, σκέψου γιατί το κάνεις, από πού ξεκίνησες και τι σε έκανε να μπεις σε αυτόν το χώρο» και σου δίνει την απάντηση αυτό, οι άλλες επιλογές που είχες.
— Οι κρίσιμες ερωτήσεις ποιες είναι;
Αν θα κάνεις ένα έργο, με ποιους θα το κάνεις, γενικά υπάρχουν ερωτήσεις, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι πιο κρίσιμες από αυτές που υπάρχουν στη ζωή. Υπάρχει και μια άλλη ζωή δίπλα στο θέατρο, δεν ασχολούμαι με αυτό όλη μέρα, θα πάω στο πάρκο με τον γιο μου, θα πάω γήπεδο να δω την ομάδα μου, η ζωή έχει ωραία πράγματα, αλλά αν έχω να επιλέξω μια κρίσιμη ερώτηση είναι με ποιους ανθρώπους θα είσαι παρέα. Γιατί είναι ανθρωποκεντρικό επάγγελμα και εγώ αγαπώ τους ανθρώπους όσο και τους θεωρώ πολύ επικίνδυνους, είναι μια ανθρώπινη τέχνη στην πραγματικότητα, και εκεί ενωνόμαστε.
— Ας μιλήσουμε για τα έργα, τις προτιμήσεις σου.
Έχω μια μεγάλη αγάπη σε κάποιους συγγραφείς που δεν μου αρέσει να τους πειράζουν, στον Μάμετ, τον Μπρεχτ, τον Ουίλιαμς, τον Άλμπι, τον Μίλερ…
— Τι σημαίνει «δεν μου αρέσει να τους πειράζουν»;
Θέλω να βλέπω τα έργα όπως είναι γραμμένα, δηλαδή να μην είναι αυτοσκοπός να τα παρουσιάσω αλλιώς για να έχουν πέραση στο σήμερα. Πιστεύω τα σπουδαία έργα είναι διαχρονικά, δεν χρειάζεται να αλλάξεις τη γλώσσα τόσο πολύ, μπορεί να πειράξεις τον τόπο, τον χρόνο, το κοστούμι, τη μουσική, αλλά οι λέξεις έχουν γραφτεί για κάποιον λόγο. Μπορεί να αλλάξεις την απόδοσή μια λέξης, όχι να τη διαγράψεις επειδή δεν μπορείς να την καταλάβεις και να βάλεις εύκολα μια άλλη, διαφορετική.
— Μεταφράζεις μόνος σου;
Προτιμώ να μεταφράζω γιατί με βοηθάει στη σκηνοθεσία και εκεί σε αυτό το ταξίδι συναντάς έναν συγγραφέα που δεν είναι στη ζωή. Τον συναντάς όταν μεταφράζεις και πονάς και αγαπάς πολύ περισσότερο το κείμενό του. Εγώ μπορεί ένα «και» να το αγαπήσω τόσο πολύ που να με κάνει να αγαπήσω έναν συγγραφέα που δεν είχα αγαπήσει στη σχολή, που μου φαινόταν πολύ μακρινός. Όταν τελείωσα τη σχολή και άρχισα να διαβάζω χωρίς να χρειάζεται να διαλέξω μια σκηνή και να κριθώ για αυτή σε εξετάσεις, κατάλαβα ότι έχει σημασία αυτό που επιλέγεις.
— Πώς επιλέγεις;
Όπως και στη ζωή, όπως στον έρωτα, επιλέγω γιατί ερωτεύομαι, και τα έργα και τους ανθρώπους και τους συνεργάτες, είναι το μοναδικό κριτήριο για να κάνω ένα έργο, να υπάρχει σύνδεση με το παρόν μου.
— Υπάρχουν έργα που συναντούν το κοινό σε συγκεκριμένες συνθήκες;
Το πιστεύω, γιατί το θέατρο είναι μια τέχνη που μιλάει στο εδώ και τώρα, θνησιγενής, και αυτή είναι η μαγεία της. Ο Βολανάκης δεν κρατούσε ποτέ αρχείο, δεν μαγνητοσκοπούσε παραστάσεις, έλεγε «θέλω να μείνει στο μυαλό και στην ψυχή του θεατή».
Έχει σημασία φυσικά και το πώς ανεβαίνει ένα έργο, τα θεατρικά είναι γραμμένα για να παιχτούν, όχι για να διαβαστούν, εμείς οι «προξενητές» των έργων μπορούμε να κάνουμε να αγαπηθεί ένα έργο και μέσα σε μια περίοδο ή μια συνθήκη στην οποία μπορεί να μην «ταιριάζει».
— Βάζεις ένα τέτοιο στοίχημα στη δουλειά με ένα έργο;
Δεν μου αρέσει γιατί θα με εγκλωβίσει στην ιδέα τού να αρέσει στον κόσμο, θα ανακόψει σκέψεις και συναισθήματα. Σημασία έχει να αρέσει σε εμένα και στους ηθοποιούς αρχικά, να το αγαπήσουμε, και θα αρέσει και στον κόσμο. Αν αρέσει σε εμάς θα έχει μια αλήθεια, θα είναι τίμιο. Και ένας μόνο θεατής να το αγκαλιάσει, έχεις πετύχει κάτι σοβαρό.
— Τι λες για τις πολλές παραστάσεις;
Πληθώρα παραστάσεων, πληθώρα σειρών, αυτή η ποσότητα έχει θετικά και αρνητικά, ο Έλληνας έχει περισσότερες επιλογές από οποιονδήποτε Ευρωπαίο κάθε ώρα και στιγμή της ημέρας, ζει η πόλη όλο το εικοσιτετράωρο.
Το αρνητικό είναι ότι γίνονται πολλά πράγματα ερασιτεχνικά, αρπαχτές, γρήγορα, εύκολα, απλώς και μόνο για να γίνουν, και κάπου εκεί αρχίζουμε και φτηναίνουμε τη δουλειά μας και δημιουργούμε δεδικασμένα και αυτό μας διαλύει και δημιουργεί ένα κακό ιστορικό. Πειράζει πολύ που συμβαίνει αυτό, αν δεν σκεφτούμε ότι πρέπει να κάνουμε θέατρο για τον θεατή που βλέπει πρώτη φορά θέατρο στη ζωή του, θα χάσουμε τελείως το στοίχημα και δεν θα έχουμε κοινό να μας δει ούτε με πρόσκληση.
— Το νέο κοινό είναι το στοίχημα, δεν συνδέεται πολύ με το θέατρο, παρά το γεγονός ότι έχει πάει περισσότερο θέατρο με το σχολείο.
Ναι, αλλά δεν πηγαίνουν πια οι γονείς τους, αυτό έχει μειωθεί. Ωστόσο, πιστεύω ότι οι άνθρωποι που κάνουν με συνέπεια τη δουλειά τους θα προσελκύσουν νέους θεατές, όχι τόσο με τη θεματολογία όσο με το πώς κάνεις θέατρο.
Οι έφηβοι, τα παιδιά σε μετεφηβική ηλικία, μπορεί να συγκινηθούν με ένα έργο κλασικό, σύγχρονο, που μπορεί να μην έχει να κάνει με τη ζωή τους, όπως συμβαίνει στο σινεμά ή στις πλατφόρμες. Θα πάνε θέατρο αρκεί να τους συγκινήσει, να τους κερδίσει, να μην πάρεις μόνο τα λεφτά τους, γιατί αύριο αυτόν το θεατή που δεν έχεις σεβαστεί δε θα τον έχεις. Αυτό ξεκινάει από το παιδικό και το εφηβικό θέατρο, που όταν γίνεται με φτωχά μέσα και ένα «δεν πειράζει μωρέ» είναι ό,τι πιο χυδαίο μπορώ να ακούσω.
— Δικό σου θέατρο θα ήθελες να έχεις;
Όχι, δεν έχω τέτοιον καημό, δεν έχω και τη φιλοδοξία. Όταν αναλαμβάνεις ένα τόσο μεγάλο καράβι, κρατάς πολλά καρπούζια σε μια μασχάλη. Είναι πρόβλημα, δεν μπορείς να τα κάνεις όλα, και να σκηνοθετείς και να παίζεις και να κάνεις την παραγωγή.
— Τώρα τι ετοιμάζεις;
Δουλεύω δύο έργα για το μέλλον, δεν ξέρω πότε θα γίνουν, του χρόνου, του παραχρόνου. Σκέφτομαι ότι είμαστε ευλογημένοι άνθρωποι, κάνουμε τα όνειρά μας πραγματικότητα, μένουμε παιδιά. Εγώ έχω μια οικογένεια και ένα παιδί που είναι ό,τι πιο σημαντικό έχω στη ζωή μου και θα ‘θελα πάρα πολύ, ονειρεύομαι ένα θέατρο που να είμαστε αγαπημένοι μεταξύ μας, να αγαπάμε την τέχνη μας και να έχουμε έναν στόχο. Μπορεί να μοιάζει ουτοπία, αλλά αυτό θέλω.
Δείτε εδώ πληροφορίες για την παράσταση «Σεσουάρ για δολοφόνους».
Δείτε εδώ πληροφορίες για την παράσταση «Οι Μάγγισες του Σάλεμ».
