Ακούστε τη φωνή της Helin Bölek που πέθανε στα 28 της
Sylvain Prudhomme
Συγγραφέας
Libération, 22 mai 2020
*
Η Helin Bölek,η βασική τραγουδίστρια των Grup Yorum, πέθανε στις 3 Απριλίου, σε ηλικία 28 ετών, μετά από 288 μέρες απεργίας πείνας. Ο Ibrahim Gökçek, μπασίστας του συγκροτήματος, την ακολούθησε στο θάνατο στις 7 Μαΐου, μετά από 323 μέρες χωρίς τροφή. Δεν τους ήξερα. Δεν είχα δει ποτέ τα πρόσωπά τους. Ποτέ δεν άκουσα τα ονόματά τους. Ποτέ δεν άκουσα το όνομα του συγκροτήματός τους, Grup Yorum, που δημιουργήθηκε πριν από τριάντα πέντε χρόνια ως απάντηση στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 για να τεθεί "στην υπηρεσία όλων των καταπιεσμένων ανθρώπων, στην Τουρκία και αλλού", ερμηνεύοντας στα τουρκικά, κουρδικά, αραβικά, λαζικά και κιρκασιανά, επαναστατικά τραγούδια για πολύ καιρό απαγορευμένα, τα οποία έγιναν διάσημα σε ολόκληρη τη χώρα. Δεν ήξερα ότι εδώ και πάνω από ένα χρόνο οι μουσικοί αυτοί, κατηγορούμενοι από το καθεστώς του Ερντογάν για "τρομοκρατία", είχαν ξεκινήσει μία απεργία πείνας. Τους είχαν απαγορευτεί οι συναυλίες και επιβληθεί επανειλημμένα ποινές φυλάκισης.
Η σκληρή όψη του Covid: δεν έφτασε που μας χαλάει τη ζωή εδώ και δύο μήνες, μονοπωλεί την προσοχή μας και μας κάνει να κωφεύουμε απέναντι σε αυτούς τους αγώνες. Συνεχείς προειδοποιήσεις από τον Pierre Barbancey στην L'Humanité. Ένα ελεύθερο βήμα από την Valérie Manteau, πάλι στην L'Humanité. Πέραν αυτών, σχεδόν τίποτα, σε καμία καθημερινή εφημερίδα. Η διεθνής κινητοποίηση είχε παίξει μεγάλο ρόλο στην απαλλαγή της συγγραφέα Asli Erdogan τον Φεβρουάριο. Για τους Grup Yorum, παρέμεινε ανύπαρκτη.
Μόλις είχα τελειώσει ένα Zoom με τους συμμετέχοντες σε ένα εργαστήρι γραφής οργανωμένο από έναν σύλλογο που παρείχε βοήθεια στους μετανάστες: άνδρες και γυναίκες από την Τουρκία, τη Συρία, τον Λίβανο, πρόσφατα εγκαταστημένοι στη Γαλλία. Παρακολουθούν εντατικά μαθήματα εκμάθησης Γαλλικών και σχεδόν όλοι περιμένουν απάντηση στο αίτημά τους για άσυλο στη Γαλλία. Αποφασίσαμε να οργανώσουμε αυτό το εξ αποστάσεως εργαστήρι για να ξαναβρεθούμε, δύο μήνες μετά την τελευταία συνάντηση της ομάδας μας στις αρχές Μαρτίου.
Διαβάζαμε μαζί επί δύο ώρες τις ιστορίες που είχαν γραφτεί τους τελευταίους μήνες. Η ατμόσφαιρα ήταν χαρούμενη, τα πρόσωπα, όπως πάντα στο Zoom αυτές τις μέρες, εμφανίζονταν κάπως σαστισμένα μέσα στη μοναξιά τους. Είμασταν 20 άτομα συνδεδεμένα. Υπήρχαν ιστορίες με σύνορα και θάλασσες που διασχίζονται, με ναυάγια. Θλιβερές ιστορίες από νύχτες όπου όλα είχαν ανατραπεί, από καθοριστικές μέρες όπου είχε παιχτεί η ύπαρξη μιας νεαρής γυναίκας, ενός ζευγαριού, μερικές φορές μιας ολόκληρης οικογένειας. Μεταξύ των συμμετεχόντων, κάποιοι ήταν Τούρκοι και είχαν περάσει πολλούς μήνες στη φυλακή μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, θύματα όπως τα μέλη του Grup Yorum της μαζικής καταστολής που είχε διατάξει ο Ερντογάν.
Είπαμε αντίο, κλείσαμε τη σύνδεση. Θέλησα τότε να δω τα τελευταία νέα από την Τουρκία. Διάβασα σε ένα blog την είδηση για το θάνατο του Ibrahim Gökçek· έμαθα ότι η σύζυγός του, η Sultan, συνέχιζε να είναι φυλακισμένη. Βρήκα και τον λογαριασμό Twitter μιας συλλογικότητας για τα ανθρώπινα δικαιώματα: φωτογραφίες του εξαντλημένου μουσικού, βίντεο που έδειχναν άντρες τυφλωμένους από το μίσος που πήγαν να δημιουργήσουν επεισόδια στην κηδεία του, παρότι έγινε νύχτα, και που ορκίζονταν ότι δεν θα άρουν την πολιορκία του νεκροταφείου έως ότου ξεθάψουν το σώμα του.
Δεν διαβάζω τούρκικα. Ούτε και τα καταλαβαίνω. Στην αρχή είχα αυτόν τον ενδοιασμό που ο καθένας μας γνωρίζει καλά: ότι αυτός ο αγώνας μας είναι πολύ ξένος· ότι δεν γνώριζα αρκετά πράγματα. Και μετά διάβασα άλλα ιστολόγια, άλλα άρθρα, επιστολές υποστήριξης. Συνειδητοποίησα το προφανές: όχι, δεν ήταν πολύ περίπλοκο. Όχι, η αυτοκτονία δύο καταδιωκόμενων επαναστατών μουσικών δεν χρειαζόταν πολλές πρόσθετες πληροφορίες για να με σοκάρει.
Πηγαίνετε να ακούσετε τη μουσική τους, μας προτρέπει η Valérie Manteau. Είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε. Προσθέτω: πηγαίνετε να δείτε στο YouTube τις εικόνες της μεγάλης συναυλίας που διοργανώθηκε στην Κωνσταντινούπολη για την 25η επέτειο των Grup Yorum. Ήταν πριν από δέκα χρόνια. Δείτε τον ενθουσιασμό των 55.000 ανθρώπων που συγκεντρώθηκαν στο γήπεδο της Μπεσίκτας. Ακούστε τη φωνή της αείμνηστης Helin Bölek, μόλις 18 ετών τότε. Ακούστε την να τραγουδά το Halay Potpori, ένα μακρύ τραγούδι στο οποίο συγχωνεύονται όλοι οι λαοί της Τουρκίας. Ακούστε την να τραγουδά το Güleycan. Ακούστε το Çav Bella, την τουρκική εκδοχή του Bella Ciao, με ολόκληρο το στάδιο να τραγουδάει στο τέλος το ρεφρέν. Δεν ξέρω τους στίχους στα τουρκικά, αλλά τους ξέρω στα ιταλικά. Και είμαι σίγουρος επίσης ότι όλοι όσοι περάσουν από τον τάφο σας, Helin και Ibrahim, βλέποντας το λουλούδι που μεγαλώνει πάνω του, θα πουν: είναι το λουλούδι της όμορφης, της πολύ όμορφης ελευθερίας.
Sylvain Prudhomme
Μτφ. Σ.Σ.
