"Φέτος δεν θα υπάρξει συγκομιδή"
Η 51η ανταπόκριση από τη Γάζα για το γαλλικό σάιτ Orient XXI του Παλαιστίνιου δημοσιογράφου Rami Abou Jamous
Πριν λίγες μέρες, στις 12 Οκτωβρίου, απονεμήθηκε στον Rami Abou Jamous, για το Ημερολόγιο της Γάζας, το βραβείο Bayeux για τους πολεμικούς ανταποκριτές. Ένα ακόμη βραβείο τού απονεμήθηκε μαζί με τους Fabrice Babin και Bertrand Séguier στην κατηγορία της τηλεόρασης μεγάλου φορμά για το ρεπορτάζ Γάζα, φυγή από την κόλαση που μεταδόθηκε στο κανάλι BFM TV.
Rami Abou Jamous
Orient XXI - 20.09.2024
Τελειώνει ο Σεπτέμβρης και συνήθως ετοιμάζουμε τότε τον "γάμο", όπως ονομάζεται η συγκομιδή της ελιάς: al 'ors al falastini, "ο γάμος της Παλαιστίνης". Ξεκινά στις αρχές Οκτωβρίου. Κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, όλη η οικογένεια βγαίνει στα χωράφια νωρίς το πρωί με ένα παραδοσιακό πρωινό που αποτελείται από galayet bandoura (ένα φαγητό με σάλτσα από ντομάτα), foul (κουκιά) και χούμους (πουρές ρεβιθιών αναμεμειγμένος με σκόρδο, λεμόνι και ελαιόλαδο). Πρόσκοποι, μαθητές και φοιτητές έρχονται να βοηθήσουν στη συγκομιδή. Τραγουδάμε παραδοσιακά τραγούδια. Είναι πραγματικά η μεγάλη γιορτή, είναι σαν να γιορτάζουμε μια γέννηση, μια γέννηση που αποδεικνύει ότι ανήκουμε σε αυτή τη γη και ότι μας ανήκει. Περιμένουμε τη βροχή, γιατί αυξάνει τον όγκο της ελιάς, και θα δώσει έτσι ένα καλό λάδι.
Αλλά φέτος δεν θα υπάρξει συγκομιδή. Στη Γάζα, υπάρχει μια συνοικία που ονομάζεται Zaytoun, για την οποία πιθανώς έχετε ακούσει πολλά. Zaytoun σημαίνει "ελιά". Παλιά ήταν γεμάτη με ελαιόδεντρα. Αλλά οι Ισραηλινοί τη βομβάρδισαν και την ισοπέδωσαν, όπως έκαναν και με άλλες γειτονιές κοντά στα σύνορα με το Ισραήλ. Ελαιόδεντρα που ήταν γνωστά σε όλους, μερικά από τα οποία χρονολογούνται από το 1905 και το 1920, εξαφανίστηκαν. Τα πάντα έχουν καταστραφεί.
Οι Ισραηλινοί ξέρουν πολύ καλά πόσο δεμένοι είναι οι Παλαιστίνιοι με αυτό το δέντρο, το οποίο δεν αποτελεί απλώς πηγή εισοδήματος στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Η ελιά είναι η ύπαρξη των Παλαιστινίων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν οι έποικοι επιτίθενται στα χωριά της Δυτικής Όχθης, γύρω από αυτό το λεγόμενο διαχωριστικό τείχος ή μάλλον τείχος του απαρτχάιντ, ο πρώτος τους στόχος είναι πάντα τα ελαιόδεντρα. Οι έποικοι που επιτίθενται στα χωριά της Δυτικής Όχθης κόβουν αυτά τα δέντρα, τα περισσότερα από τα οποία υπήρχαν πριν από τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Όλοι ξέρουν ότι το παλαιότερο ελαιόδεντρο στον κόσμο, ηλικίας άνω των 4.000 ετών, βρίσκεται στη Βηθλεέμ.
Το τείχος του απαρτχάιντ χωρίζει τα χωριά από τα ελαιόδεντρά τους. Οι δρόμοι που συνδέουν τους οικισμούς περνούν επίτηδες μέσα από τους ελαιώνες, για να τους καταστρέψουν. Το κάνουν γιατί είναι το σύμβολο των Παλαιστινίων. Είναι το σύμβολο της ειρηνικής μας αντίστασης, της ύπαρξής μας. Δεν ξέρω αν γνωρίζετε τη διάσημη φωτογραφία της Mahfoza Oude, της γυναίκας που κρατούσε στην αγκαλιά της ένα από τα ελαιόδεντρα που έκοψαν οι έποικοι όταν επιτέθηκαν στο χωριό της κοντά στη Ναμπλούς. Για εκείνη ήταν σαν να είχε χάσει ένα παιδί.
Πριν, η Γάζα ήταν τρίτη στην Παλαιστίνη σε παραγωγή ελιάς, μαζί με τη Ναμπλούς, μετά την Τζενίν και την Τουλκαρέμ. Η Γάζα παρήγαγε μεταξύ 15.000 και 20.000 τόνους ελιές και μεταξύ 3.000 και 4.000 τόνους λάδι. Πρόκειται πραγματικά για μια μεγάλη απώλεια, όχι μόνο όσον αφορά το εισόδημα, αλλά και όσον αφορά τη σχέση με τη γη. Είναι γνωστό ότι οι Ισραηλινοί θέλουν να εξαλείψουν κάθε σχέση των Παλαιστινίων με τη γη τους. Έχουν καταστρέψει τα μουσεία, έχουν βομβαρδίσει τα τζαμιά και τις εκκλησίες, τους αρχαιολογικούς χώρους, τα πανεπιστήμια, τα σχολεία, τους παιδικούς σταθμούς... Και πάνω απ' όλα τα ελαιόδεντρα, που ξέρουν πολύ καλά τι σημαίνουν για τους Παλαιστίνιους. Οι ιδιοκτήτες ελαιόδεντρων στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα θα σας μιλήσουν γι' αυτά σαν να ήταν παιδιά ή εγγόνια τους. Η ελιά (zeitoun) και το ελαιόλαδο (zeit) είναι παρόντα παντού, σε τοπωνύμια όπως Birzeit, Zeita, Tour Zeita, Jabal Al-Zeytoun, και σε οικογενειακά ονόματα όπως Zaytouna, Zaytounia, Zayyat....
Οι Ισραηλινοί θέλουν να εξαλείψουν αυτή τη σύνδεση, ιδιοποιούμενοι οτιδήποτε είναι παλαιστινιακό. 'Οταν κάποτε συναντήθηκε ο Μαχμούντ Αμπάς, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, με τον ισραηλινό υπουργό Μπένι Γκαντζ, ο τελευταίος του πρόσφερε... ένα μπουκάλι ελαιόλαδο. Για να καταλάβει κανείς αυτή τη χειρονομία, πρέπει να γνωρίζει ότι ο Μαχμούντ Αμπάς κατάγεται από τη Σαφάντ, μια πόλη που φημίζεται για τα ελαιόδεντρά της και βρίσκεται σήμερα στο Ισραήλ. Η οικειοποίηση αυτή επεκτείνεται και σε πολλά άλλα στοιχεία της ζωής των Παλαιστινίων. Για παράδειγμα, το σάντουιτς φαλάφελ, το οποίο όλοι γνωρίζουν ότι είναι παλαιστινιακή σπεσιαλιτέ και γενικότερα μεσανατολίτικη σπεσιαλιτέ -το βρίσκουμε στο Λίβανο, τη Συρία κ.λπ.- παρουσιάζεται από τους Ισραηλινούς ως "παραδοσιακό ισραηλινό πιάτο". Το ίδιο ισχύει και για το χούμους και το φουλ, ή το κέντημα στα φορέματα, μια πολύ γνωστή τέχνη που περνάει από μητέρα σε κόρη. Θυμάμαι μια Ισραηλινή υπουργό Τουρισμού να φοράει ένα φόρεμα με παλαιστινιακά κεντήματα, ισχυριζόμενη ότι ήταν ισραηλινά κεντήματα. Οι Ισραηλινοί θέλουν να πάρουν τη γη μας, αλλά και τον πολιτισμό μας.
Είναι ένας συμβολικός τρόπος αντιστροφής της πραγματικότητας. Είναι σαν οι Ισραηλινοί, που ήρθαν από όλο τον κόσμο για να μας αποικίσουν, είχαν προηγηθεί εδώ. Ο Μπένι Γκαντζ παρουσίαζε το πιο εμβληματικό προϊόν αυτής της γης σε ανθρώπους που θεωρεί ότι έφτασαν πιο πρόσφατα σε αυτή τη χώρα, η οποία για τον ίδιο ονομαζόταν ήδη Ισραήλ στο μακρινό παρελθόν. Αυτή η πλύση εγκεφάλου λειτουργεί για τους Ισραηλινούς και τη Δύση, αλλά αρχίζει να διεισδύει και στα κεφάλια των ίδιων των Παλαιστινίων, οι οποίοι χάνουν τα σημεία αναφοράς τους.
Ο φόβος μεταμορφώνει την κοινωνία. Οι άνθρωποι αρχίζουν να φοβούνται μήπως ταυτιστούν, έστω και εξ αποστάσεως, με τη Χαμάς ή την Ισλαμική Τζιχάντ, αλλά και με τις οικογένειες των μαχητών. Φοβούνται ακόμη και να χαιρετήσουν ένα μέλος της Χαμάς, έναν φίλο της Χαμάς, έναν γείτονα της Χαμάς ή κάποιον που εργάζεται για την κυβέρνηση της Χαμάς, ακόμη και αν δεν είναι μέλος του κινήματος. Χάνουμε τις αξίες της αλληλεγγύης που ήταν κάποτε ο κανόνας. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα, ήταν τιμή να κρύβεις μαχητές στο σπίτι σου όταν τους καταζητούσαν. Σήμερα, έχει γίνει βάρος. Όλοι γνωρίζουν ότι η τιμωρία μπορεί να είναι άμεση, και η τιμωρία είναι να χάσεις τη ζωή σου και ολόκληρη την οικογένειά σου.
Η αντίσταση -ιδιαίτερα η ένοπλη αντίσταση- η οποία κανονικά είναι νόμιμη ενάντια σε οποιαδήποτε κατοχή, χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατία όταν πρόκειται για τους Παλαιστίνιους. Για τη Δύση, η ουκρανική αντίσταση κατά της Ρωσίας όχι μόνο είναι νόμιμη, αλλά την ενθαρρύνουν και την εφοδιάζουν με χρήματα και όπλα. Αλλά όταν πρόκειται για την Παλαιστίνη, τότε μιλάμε για τρομοκρατία. Οι Ισραηλινοί έχουν πετύχει πολύ καλά να εμφυτεύσουν αυτή την αντιστροφή των ρόλων και την αλλαγή των κανόνων στο μυαλό των Δυτικών. Δυστυχώς, αρχίζει να λειτουργεί και με τους ίδιους τους Παλαιστίνιους. Έχουμε ξεχάσει την ιστορία μας, έχουμε ξεχάσει τα δικαιώματά μας. Ο φόβος της συλλογικής τιμωρίας και της γενοκτονίας αλλάζει μέχρι και τη συμπεριφορά μας απέναντι στους άλλους και στους εαυτούς μας.
Επισκεφθήκαμε με τη σύζυγό μου τη Σαμπάχ ένα διαμέρισμα που ενοικιαζόταν για να μην χρειαστεί να περάσουμε το χειμώνα κάτω από τη σκηνή. Ήταν πολύ ακριβό και η Σαμπάχ το βρήκε πολύ μεγάλο, παρόλο που ήταν λιγότερο από το μισό του διαμερίσματός μας στην πόλη της Γάζας, το οποίο το Ισραήλ μας ανάγκασε να εγκαταλείψουμε. Αλλά το να ζούμε συνέχεια σε μια σκηνή έκανε το διαμέρισμα αυτό να φαίνεται δυσανάλογα μεγάλο. Ο χώρος μας συρρικνώθηκε, τόσο φυσικά όσο και νοητικά.
Δεν έχουν απομείνει στη Λωρίδα της Γάζας παρά μόνο λίγα ελαιόδεντρα, μέσα στις πόλεις, στους κήπους. Ωστόσο, θα ξαναφυτέψουμε τις ελιές, θα ξανακάνουμε γιορτές για τον "γάμο της Παλαιστίνης". Ο Μαχμούντ Νταρουίς, ο μεγάλος Παλαιστίνιος ποιητής, έγραφε:
"Αν η ελιά θυμόταν αυτόν που τη φύτεψε
Το λάδι της θα γινόταν δάκρυα".
