Σιδηρόδρομος Αθηνών-Πειραιώς (ΣΑΠ)- Το Θηρίον
*
'Ενα απόσπασμα από το βιβίο του Μίλτου Λιδωρίκη, 'Εζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ.
[...] Το Θηρίον, σιδηρόδρομος Αττικής, "ΣΑ", αν καλά θυμάμαι, γεννήθηκε στα 1885. Τότε άρχισε η γραμμή Αθηνών-Ηρακλείου-Λαυρίου και Ηρακλείου-Κηφισίας να εξυπηρετεί το ελληνικό κοινόν, που κατόπιν, σε σειρά δεκάδων ετών, εμαρτύρησε ταξιδεύοντας με το Θηρίον. Ο σιδηρόδρομος Κηφισίας εγνώρισεν ημέρες δόξης και μεγαλείου. Και όπως εδοξάσθη έτσι και ξέπεσε.
Στην αρχή της λειτουργίας του, και για μερικά ακόμη χρόνια, ήταν το "χαϊδεμένο τρένο" των Αθηναίων. Ο σταθμός του -ο γνωστός σταθμός Λαυρίου, που σήμερα ακόμη έτσι λέμε όλοι τη μεγάλη πλατεία της αρχής της οδού Γ' Σεπτεμβρίου- δεν χωρούσε τον κόσμο, που με ατέλειωτο σπρωξίδι γύρευε να καταλάβει μια θέση στα βαγόνια.
Η Κηφισιά, την εποχή εκείνη, διαφορετική παρότι είναι σήμερα, τραβούσε τον κόσμο, γιατί προσέφερε αληθινή φυσική και κοινωνική απόλαυση εξοχής. Το Θηρίον, ασθμαίνον, ανεβοκατέβαινε, και οι επιβάται του, στριμωγμένοι, ταξίδευαν με μονές αμαξοστοιχίες τις καθημερινές, διπλές τα Σάββατα το απόγευμα και τις Κυριακές.
'Ενα από τα χαρακτηριστικά του Θηρίου ήταν και η καθιερωμένη καθυστέρησίς του. Εδημοσίευε ότι από τον σταθμόν του αι αμαξοστοιχίαι θα αναχωρούσαν ορισμένες ώρες. Δεν ξεκινούσαν όμως παρά μετά καθυστέρησην μισής ώρας, πολλές φορές και τριών τετάρτων. Είναι περίεργον. Ποτέ κανείς δεν κατόρθωνε να πληροφορηθεί γιατί το τρένο, ενώ σφύριζε και ξανασφύριζε, δεν ξεκινούσε προς τη μόνην, δια την τότε εποχήν, ωραίαν εξοχήν των Αθηνών. Πότε, όπως ο εισπράκτωρ πληροφορούσε τους αδημονούντας επιβάτας, περίμεναν τον κ. Πρόεδρον της Κυβερνήσεως. Πότε τον Πρόεδρον του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας των Μεταλλουργείων Λαυρίου, εις την οποίαν ανήκεν ο ΣΑ. 'Αλλοτε έπρεπε να προσθέσουν και άλλα βαγόνια, γιατί ο κόσμος ήταν πάρα πολύς.
Τις περισσότερες φορές εμπρός στις μικροσκοπικές θυρίδες του ταμείου της πωλήσεως εισιτηρίων, που μέσα απ' αυτές δεν εφαίνετο παρά ένα κομματάκι κεφάλι του ταμίου, ήταν τέτοιος συνωστισμός που εχρειάζετο ώρα ολόκληρη για να πάρει εισιτήριο ο κοσμάκης και να προφθάσει να μπει στο τρένο. Σωστό μαρτύριο η πώλησις των εισιτηρίων στον παλιό εκείνο σταθμό!
Εκεί που σήμερα γλυκαίνεται ο Αθηναίος και τα όμορφα κορίτσια της Αθήνας τρώγωντας τα εκλεκτά γλυκά και τα δροσίζοντα παγωτά του ζαχαροπλαστείου το "Λαύριον", πίκρες και φαρμάκια ποτιζόμαστε, μάλλιαζε η γλώσσα μας, ξεραινόταν ο λάρυγγάς μας, μουδιάζαμε στην ορθοστασία, ώσπου να μπορέσουμε να αγοράσουμε το αλέ ρετούρ μας για την Κηφισιά.
'Ηταν σωστό πανηγύρι το ξεκίνημα του τρένου. 'Οπως θα ενθυμούνται, όχι πλέον οι γεροντότεροι, αλλά οι νεότεροι, η αμαξοστοιχία στεκόταν πάνω στο πεζοδρόμιο. Δεν την εχώριζε δηλαδή από τους κινούμενους ούτε ένα σκαλάκι, ούτε ένα διάστημα, ούτε η συνήθης πλατφόρμ των σιδηροδρόμων. 'Ετσι, πάνω στα βαγόνια, βρισκόντουσαν πάντα κολλημένοι κουλουρτζήδες, πασατεμπάδες, εφημεριδοπώλαι, λουστραρία, χαμαλάκια και πλήθος περιέργων παντός φύλου. 'Οταν, λοιπόν, επρόκειτο να ξεκινήσει ο συρμός, εχρειάζετο να προηγηθεί ολόκληρη φασαρία για να ξεκολλήσει όλο αυτό το πλήθος.
"Πίσω, κύριοι. Πίσω γιατί θα σας κόψει το τρένο".
"Αούα!" ήταν η απάντησις της μορταρίας.
Και η αμαξοστοιχία, προπάντων τις απογευματινές ώρες, ξεκινούσε συνοδευμένη από τις φωνές και τα επιφωνήματα των αλητοπαίδων, που μερικά από αυτά είχαν σκαρφαλώσει και στα σκαλιά των βαγονιών.
Το Θηρίον είχε το εξαιρετικό προνόμιον να διασχίζει την πόλην για να φθάσει στον παλιό σταθμό, όπως έλεγαν το σταθμό Αττικής. Από το σταθμόν Λαυρίου (πλατεία Ομονοίας) εώς τον σταθμό Αττικής, η ατμομηχανή δεν έπαυε να σφυρίζει δαιμονιωδώς, γιατί φυσικόν ήτο πάνω στη γραμμή, που ήταν στρωμένη στη μέση των δρόμων, να βρίσκονται άνθρωποι όλων των ηλικιών, και προπάντων παιδάκια της γειτονιάς που έπαιζαν τον σιδηρόδρομο καταμεσής της γραμμής, ζώα μικρά μετά μεγάλων, κατσίκες, που για χρόνια προμήθευαν το γάλα σε πολλά σπίτια. Το Θηρίον, όταν οι βρυχηθμοί του δεν έφερναν αποτέλεσμα, συμπεριεφέρετο ως θηρίον. 'Εκοβε ό,τι δεν ήθελε να υπακούσει, διεμέλιζε τους κουφούς και τα ζώα, σκορπούσε τον φόβο και τον τρόμον.
"'Ερχεται το θηρίον! Μπάτε μέσα παιδιά. Θα σας κάνει κοκορέτσι" φώναζαν οι μανάδες στα μικρά θηρία, που δεν εννοούσαν να τραβηχτούν από τις γραμμές και κορόιδευαν τον επερχόμενο ασθμαίνοντα και βογγώντα κίνδυνον.
Στις κάτω γειτονιές και μετά τον 'Αγιο Παντελεήμονα, ο σιδηρόδρομος Αττικής περνούσε τόσο στενούς δρομάκους που σχεδόν εμπόδιζε κάθε άλλη κυκλοφορία. Θυμάμαι πως πολλές φορές από τα βαγόνια βλέπαμε μέσα από τα πραράθυρα των σπιτιών τι γινόταν στα δωμάτια. Και όταν γέμιζε τον δρόμο με τον όγκο του και με τον θόρυβό του, όλοι έσπευδαν να κλείσουν τα παράθυρά τους για να μην μπει μέσα στα σπίτια ο μαύρος καπνός του, που κατέστρεφε τα έπιπλα και άφηνε ανεξάλειπτα ίχνη που με τον καιρό χαλούσαν και το δέρμα των γυναικών. 'Ετσι φρονούσαν και αλληλοσυζητούσαν οι γειτόνισσες. [...]
Μίλτος Λιδωρίκης, 'Εζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ
Polaris Εκδόσεις, Ναυαρίνου 17, Αθήνα, 2017.
Ευχαριστούμε τις εκδόσεις για την ευγενή παραχώρηση.
