Αισθητική και αισθητικοποίηση της παιδοφιλίας
"'Ολοι ήξεραν. Μία omerta στο όνομα της τέχνης".
Le Monde - 15.01.2021
Φωτογραφία: οι Bernard Faucon, Jean-Claude Larrieu και Christian Caujolle κατηγορούνται για σεξουαλική βία
Marine Vazzoler
Le Quotidien de l'Art αρ. 2948 - 5 Δεκεμβρίου 2024
Στις 13 Μαρτίου 2024, τρεις άνδρες - ο Ferjeux van der Stigghel, ο Jean-Philippe Cecile και ένας τρίτος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του - κατέθεσαν μήνυση κατά του φωτογράφου Bernard Faucon για βιασμό, απόπειρα βιασμού και σεξουαλική επίθεση. Όπως αναφέρεται σε μακροσκελή έρευνα του περιοδικού M της εφημερίδας Le Monde, τα περιστατικά φέρονται να συνέβησαν τη δεκαετία του 1980 στην ιδιοκτησία του Bernard Faucon, στο Mas Saint-Martian στο Apt (Vaucluse), και σε ένα διαμέρισμα στη συνοικία της Goutte-d'Or του Παρισιού, όταν τα φερόμενα ως θύματα ήταν ηλικίας 11, 15 και 16 ετών. Δύο άλλες καταγγελίες εμπλέκουν άτομα του στενού περιβάλλοντος του Bernard Faucon, τον κινηματογραφιστή Jean-Claude Larrieu και τον Christian Caujolle, διευθυντή φωτογραφίας της εφημερίδας Libération από το 1981 έως το 1986, ιδρυτή του πρακτορείου VU και τώρα καλλιτεχνικό σύμβουλο του Château d'Eau στην Τουλούζη [το 2015 δημοσίευσα στο Αλμανάκ μία φανταστική επιστολή προς τον Christian Caujolle χωρίς να γνωρίζω τις "φιλίες" του -σ.σ.]. Γεννημένος το 1950, ο Bernard Faucon -που σήμερα ζει κυρίως στην Ταϊλάνδη- έγινε γνωστός στη Γαλλία για τις φωτογραφίες του με νεαρά αγόρια και εφήβους, όπως η σειρά Les Idoles et les Sacrifices (Τα Είδωλα και οι Θυσίες - 1989-1991), στην οποία γυμνά παιδιά φωτογραφίζονται μέχρι την κάτω κοιλιακή χώρα μέσα σε χρυσαφένιο φως. Ένα από τα φερόμενα ως θύματα, ο Jean-Philippe Cecile, δήλωσε στη Le Monde ότι πόζαρε για αυτή τη σειρά: "Υπάρχει μια διαστροφή σε αυτές τις εικόνες, οι οποίες περιλαμβάνουν σεξουαλική βία. Αυτή η θάμβωση που μας έρχεται στα μούτρα είναι μια τύφλωση. Ο Bernard Faucon επιχειρεί μία διανοητικοποίηση της χαμένης παιδικής ηλικίας και μας τη στερεί". Οι τρεις ενάγοντες καταγγέλλουν το αρπακτικό σύστημα που εφαρμόζει ο Bernard Faucon και το περιβάλλον του: "Το Saint-Martian έμοιαζε παραμυθένιο, με πολλή τρυφερότητα και καθόλου φωνές", θυμάται ο Ferjeux van der Stigghel. Ήταν επίσης μια φωλιά για τα αρπακτικά που έβρισκαν εκεί τη λεία τους. Ο 59χρονος θυμάται επίσης ότι όταν ο Christian Caujolle, που εργαζόταν τότε στη Libération, τον προσκάλεσε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών, ο 17χρονος μαθητευόμενος φωτογράφος έπρεπε να μοιραστεί το δωμάτιό του. Λέει: "Σε μένα, όπως και σε άλλους, πρόσφερε το "καρότο" της δημοσίευσης στη Libération για να μας βάλει στο κρεβάτι του". 'Ερευνα διενεργείται από τις 31 Μαρτίου 2023 για "βιασμό ανηλίκου κάτω των δεκαπέντε ετών", και κατά του καλλιτέχνη Claude Lévêque, φίλου του Bernard Faucon, που φέρεται να σύχναζε κι αυτός στο Mas Saint-Martian και στο διαμέρισμα της Goutte-d'Or. Ο φωτογράφος αναφέρεται επίσης στη μήνυση που κατέθεσε ο καλλιτέχνης Laurent Faulon κατά του Claude Lévêque το 2019 για "βιασμό ανηλίκου", που διαπράχθηκε κατ' εξακολούθηση όταν ήταν στην ηλικία των 10 με 15 ετών. Καταθέτει ότι τον συνόδευσε, όταν ήταν περίπου 15 ετών, στο ακίνητο του Bernard Faucon, όπου ήταν επίσης παρόντες ο Jean-Claude Larrieu και άλλα αγόρια της ηλικίας του. Εν αναμονή της δίκης, οι τέσσερις άνδρες που κατηγορούνται για παιδεραστία παραμένουν κατά τεκμήριο αθώοι.
***
Αισθητική και αισθητικοποίηση της παιδοφιλίας
Baptiste Thery-Guilbert
lundimatin#455, 11 Δεκεμβρίου 2024
Αφορμή για το κείμενο αυτό υπήρξε ένα άρθρο, μια έρευνα της Emmanuelle Lequeux [στη Le Monde σ.σ.]. To πορτρέτο τριών ανδρών που, τον Μάρτιο του 2024, κατέθεσαν μήνυση κατά του φωτογράφου Bernard Faucon για σεξουαλικές πράξεις βία που φέρονται να έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1980. Είναι επίσης ένα πορτρέτο ενός καλλιτεχνικού και πνευματικού κύκλου όπου η αρπακτική πρακτική κατά νεαρών αγοριών φαινόταν μάλλον... φυσική. Η έρευνα της Emmanuelle Lequeux ξυπνά μέσα μου μια παλιά επιθυμία, να γράψω για καλλιτέχνες και συγγραφείς που τροφοδότησαν μια ορισμένη αισθητικοποίηση της κακοποίησης νεαρών, εύθραυστων, "αθώων" σωμάτων - παιδικών σωμάτων - και για εκείνους που συνεχίζουν να το κάνουν, εντελώς συνειδητά.
[NDLR : Προέκυψε το ερώτημα αν πρέπει ή όχι να αναδημοσιευθούν οι φωτογραφίες που ο συγγραφέας κατέβασε από την ιστοσελίδα του Bernard Faucon. Στο βαθμό που χρησιμεύουν για την επιχειρηματολογία και τον προβληματισμό του συγγραφέα και είναι ήδη δημόσια προσβάσιμες στον ιστότοπό του, αποφασίσαμε αρχικά, παρά τη δυσφορία μας, να τις συμπεριλάβουμε στο τέλος του άρθρου. Τελικά, μία από τις συντάκτριες του lundimatin το θεώρησε πολύ αρρωστημένο, οπότε τις αφαιρέσαμε, αφήνοντας τους συνδέσμους προς τον ιστότοπο του φωτογράφου στο τέλος του άρθρου].
Η επιθυμία να γράψω για το θέμα αυτό πηγάζει από ένα διπλό κίνητρο: τη διατύπωση ενός κριτικού λόγου για τους καλλιτέχνες αυτούς και τις καλλιτεχνικές τους παραγωγές και την προσπάθεια απομυθοποίησης αυτών των καλλιτεχνών, ορισμένοι από τους οποίους θεωρούνται πλέον ότι ανήκουν στη σφαίρα του μύθου ή και της ιερότητας. Ανέγγιχτοι; Είναι πράγματι; Αυτό είχα ήδη αρχίσει να διατυπώνω στο άρθρο μου τον Ιούλιο του 2024 για τον Παζολίνι ακολουθώντας το παράδειγμα του Walter Siti. Ορισμένοι καλλιτέχνες απολαμβάνουν αυτό το καθεστώς, ένα μυθολογικό καθεστώς. Γιατί όμως; Πέθαναν νέοι, πέθαναν δολοφονημένοι, θαρραλέοι και νοσταλγικοί συγχρόνως. Ξετυλίγοντας τις συνιστώσες και τις λογικές της μυθοποίησης, ο εν λόγω καλλιτέχνης, απομυθοποιημένος, γυμνός, μπορεί τελικά να αναλυθεί ως τέτοιος: ως καλλιτέχνης, ως καλλιτέχνης σκέτος. Να πούμε επίσης ότι ήταν και είναι (ενίοτε) πυλώνες του καλλιτεχνικού και λογοτεχνικού πολιτισμού και ότι τους προσεγγίσουμε με όλη την πληρότητα που τους αξίζει.
Κριτική και απομυθοποίηση, για να αρθρώσουμε, να αποσυνθέσουμε και να ξεχωρίσουμε το ωραίο, το μεγαλειώδες από τη βία, την κυριαρχία και την εξιδανικευσή τους. Καλλιτεχνικά, αισθητικά. Σήμερα, θα ξεκινήσω με τον Bernard Faucon, αφού αυτός είναι κατά κάποιον τρόπο η αφετηρία αυτού του άρθρου, καθώς και οι υποστηρικτές του, πρώην και νυν.
Αργότερα, θα αφιερώσω άλλο ένα άρθρο στον Hervé Guibert, περιλαμβάνοντας ίσως και τον Tony Duvert. Γιατί ο Hervé Guibert; Εμφανίζεται πολύ συχνά στις φωτογραφίες του Bernard Faucon [εικ. 1, εικ. 2], συνοδευόμενος μερικές φορές από παιδιά· να η ευκαιρία για μένα να επιστρέψω στον Guibert και να καλύψω, καθώς φαίνεται, ένα τεράστιο κενό, ναι, την έλλειψη κριτικής ματιάς απέναντι στα θλιβερά πάθη του για τους εφήβους που μπορούσαμε να διαβάσουμε ιδίως στο Voyage avec deux enfants (Ταξίδι με δύο παιδιά) και το Vous m'avez fait former des fantômes (Με κάνατε να εκπαιδεύω φαντάσματα). Πρόκειται για μια διαφορετική εργασία που απαιτεί περισσότερο χρόνο και διαφορετική μορφή. Οπότε: αργότερα.
Είτε τώρα είτε αργότερα, το θέμα είναι να πούμε: οι μύθοι είναι άχρηστοι. Το να διαχωρίζουμε το έργο από τον καλλιτέχνη: είναι ακόμη χειρότερο. Όσο για τα πιστεύω, ας τα αφήσουμε αυτά στις θρησκείες. Ας επιστρέψουμε στα κείμενα, στη λογοτεχνία, ας επιστρέψουμε στην εικόνα και ας πούμε αυτά που πρέπει να ειπωθούν, ερμηνευτικά και ξέχωρα από την ηθική, χωρίς να δικαιολογούμαστε. Τότε, επιτέλους, θα μπορέσουμε να εξετάσουμε τα έργα τους αληθινά και ολοκληρωμένα, χωρίς ντροπή.
Ας εξετάσουμε το βλέμμα. Το ζήτημα του βλέμματος. Δηλαδή: τι είναι αυτό που νιώθω όταν βλέπω αυτό, όταν διαβάζω αυτό. Δεν θέλω να απορρίψω το τυπικό. Θέλω να το σκεφτώ διαφορετικά. Το να βλέπεις ισοδυναμεί με το να γνωρίζεις. Και με όλα αυτά που γνωρίζουμε σήμερα... ναι, ας βλέπουμε διαφορετικά. Μια λοξή ματιά, ίσως, το δέχομαι. Το θέμα είναι να κάνουμε καλύτερη τη μελέτη και την λογοτεχνική κριτική επίσης. Πώς μπορούμε να το κάνουμε αυτό αν αγνοούμε τόσο σημαντικά πράγματα; Η καλλιτεχνική δημιουργία δεν υπάρχει έξω από την κοινωνία. Δεν αποτελεί εξαίρεση. Είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι ένας τόπος σύγκρουσης. Εδώ είμαστε λοιπόν: αναλαμβάνω τη σύγκρουση.
Αν η καλλιτεχνική δημιουργία - και η κουλτούρα που απορρέει από αυτήν - δεν είναι εκτός κοινωνίας, είναι επίσης χώροι που μπορούν να μας επιτρέψουν να διερευνήσουμε και να κατανοήσουμε, για παράδειγμα, τη βία, τις λειτουργίες της και τους δράστες της. Ίσως με τη λογοτεχνία πιο πολύ κι από τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο, επειδή δεν περνάει από την εικόνα για να φτάσουμε στο σημαινόμενο και το σημαίνον. Έτσι, μακριά από μια ακίνδυνη θετικιστική θεώρηση, μια φιλελεύθερη θεώρηση του υποκειμένου, ο λογοτεχνικός χώρος μπορεί να μας επιτρέψει να έρθουμε σε επικοινωνία με εκείνους που επιδιώκουν να απομονώσουν, να διαιρέσουν και να καταστρέψουν, να ωθήσουν την ταύτιση στα όρια και, τελικά, να αποταυτιστούν εντελώς. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι που ο Dennis Cooper - ή κάθε καλός queercore συγγραφέας - κάνει τόσο τέλεια. Διευκρινίζω μετά τα παραπάνω: δεν πρόκειται εδώ, για μια προσπάθεια να δημιουργηθεί κάποιο είδος καλλιτεχνικής ή λογοτεχνικής νόρμας ή κανονικότητας.
Δεν ηθικολογώ. Δεν είναι αυτός ο στόχος εδώ. Δεν με ενδιαφέρει η καλλιτεχνική "καθαρότητα". Πρέπει απλώς να επαναλάβουμε ότι το σκάνδαλο και η ανατροπή έχουν πραγματική, λειτουργική και αποτελεσματική αξία μόνο όταν στρέφονται κατά των καταπιεστών και των κυρίαρχων, μόνο όταν χρησιμεύουν στην ανατροπή της τάξης και της βίας. Το λεγόμενο πνεύμα ανατροπής που συχνά προβάλλεται από τους κυρίαρχους για να δικαιολογήσουν τις επιθέσεις τους στα εύθραυστα σώματα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια διεστραμμένη προσπάθεια να επιβάλουν τη βία τους με το ψευδές πρόσχημα της ελευθερίας. Το να ασκείς βία σε ανυπεράσπιστους δεν είναι ανατρεπτικό, δεν είναι ανατροπή, είναι απλώς μια διατήρηση της λογικής της βίας και της κυριαρχίας.
Θα ήθελα να κάνω μερικές ακόμη διευκρινίσεις πριν μπω στην ουσία. Από πού ξεκινάω για να τα γράφω αυτό; Γιατί τα γράφω αυτά; Πρόκειται για άτομα, πρώτα απ' όλα, και αυτό είναι και το πιο σημαντικό. 'Ατομα που κακοποιήθηκαν, όταν αυτό συνέβη. Δεν θα επανέρθω σε αυτό. Δεν είναι αυτή η δουλειά μου. Δεν είμαι δημοσιογράφος, ερευνητής ή δικαστικός συντάκτης. Είμαι συγγραφέας. Και ως τέτοιος, είναι κάτι άλλο που θα ήθελα να θίξω: τα ζητήματα της αναπαράστασης. Αυτή είναι η δουλειά μου. Γράφω, άρα σκέφτομαι τα ζητήματα της αναπαράστασης, της αισθητικής και της αισθητικοποίησης, τη σημασία και τις πολιτικές επιπτώσεις που έχουν πάνω στην πραγματικότητα. Θα ήθελα να ασχοληθώ με αυτά τα ζητήματα, τα οποία εμφανίζονται ακόμη πιο ξεκάθαρα με αυτή την υπόθεση και με τις φωτογραφίες του Bernard Faucon, επιθυμώ να πω, επειδή η σύνδεση φαίνεται προφανής: μεταξύ αναπαράστασης και (υποτιθέμενης) δράσης. Εδώ, η οπτική γωνία, η μέθος ανάλυσης, το πρίσμα, δεν βασίζονται στην ηθική ή το νόμο, αλλά στην κυριαρχία και την αισθητικοποίησή της, στην επίθεση και την αισθητικοποίησή της, καθώς και στη σεξουαλικοποίηση των νεαρών σωμάτων.
(Και ναι, πρέπει να προσθέσω, μετά τη λέξη "δράση": υποτιθέμενη. Και για μερικά από τα ρήματά μου θα χρησιμοποιώ τον υποθετικό λόγο. Η έρευνα συνεχίζεται, και ελλείψει δικαστικής απόφασης οι αυτουργοί των πράξεων θεωρούνται πάντα αθώοι. Δεν με ενδιαφέρει μια μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση).
Υπάρχει μια τελευταία παγίδα που θα ήθελα να αποφύγω: να δώσω τροφή στους ομοφοβικούς, αντιδραστικούς και κατακριτές που εύκολα συνδέουν την ομοφυλοφιλία με την παιδεραστία. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η κριτική απέναντι στους ομοφυλόφιλους και/ή σε ένα αριστερό πνευματικό περιβάλλον μπορεί να στραφεί εναντίον εκείνου που την κάνει και των ανθρώπων που επικρίνονται, έτσι είναι, αυτός είναι ο κίνδυνος, και αυτός ο κίνδυνος δεν πρέπει να εμποδίζει την έκφραση κριτικού λόγου.
*
Η φωτογραφία του Bernard Faucon · Ο Bernard Faucon γεννήθηκε σε μια μεγάλη οικογένεια κατασκευαστών φαγεντιανών αντικειμένων από την Προβηγκία. Οι γονείς του οργάνωναν καλοκαιρινές κατασκηνώσεις στη μεγάλη τους βίλα στη Vaucluse. Πριν γίνει ο φωτογράφος που οι κριτικοί εκθειάζουν, ο Bernard Faucon ήταν εκεί συνοδός. Η κατασκήνωση διήρκεσε μέχρι το 1994· ο Bernard Faucon μετέτρεψε ένα άλλο μέρος του οικογενειακού κτήματος σε προσωπική του κατοικία... απ' όπου περνούσαν πολλοί φίλοι και πολλά παιδιά, όλα αγόρια και όλα παιδιά κάτω των δεκαπέντε ετών. Πολλές από τις φωτογραφίες του Bernard Faucon μαρτυρούν αυτή την περίοδο, οι περισσότερες από αυτές συγκεντρώνονται στη σειρά Chambres d'amour (Ερωτικά δωμάτια), η οποία εκτείνεται από το 1981 έως το 1987. Αρκεί μία βόλτα από την ιστοσελίδα του φωτογράφου για να την "ανακαλύψετε". Πρόκειται για μια πολύ πυκνή, πλούσια ιστοσελίδα, η οποία εξακολουθεί να είναι online μέχρι και σήμερα.
(Η οικογενειακή αυτή κατοικία αποτελεί το σκηνικό μιας άλλης υπόθεσης: επτά άτομα έχουν καταθέσει μήνυση κατά του Claude Lévêque για γεγονότα που φέρονται να έλαβαν χώρα στο κτήμα του Faucon κατά την ίδια περίοδο· του απαγγέλθηκαν κατηγορίες στις 31 Μαρτίου 2023, αλλά παραμένει κατά τεκμήριο αθώος μέχρι τη δίκη του, η οποία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Πριν επιστρέψουμε στον Bernard Faucon, ας σημειώσουμε δύο ενδιαφέροντα πράγματα: Ο Claude Lévêque ήταν ένας από τους καλλιτέχνες που προγραμματίστηκαν για την αμφιλεγόμενη έκθεση Présumé innocent - l'art contemporain et l'enfance (Αθώος κατά τεκμήριο - η σύγχρονη τέχνη και η παιδική ηλικία ). Θα μπορούσαμε να πούμε: αυτό κι αν είναι εξωφρενικό- το μάλλινο χαλί του Soleil noir (Μαύρος ήλιος) κοσμεί το πάτωμα του γραφείου του Εμανουέλ Μακρόν στο Élysée από το 2017. Δώρο!)
Chambres d'amour", λοιπόν. Μαζί με τις Μεγάλες διακοπές (Les grandes vacances), θα είναι τα δύο σύνολα στα οποία θα επικεντρωθώ εδώ. Ακολουθεί αυτό που έγραψε ο Bernard Faucon για την πρώτη εμβληματική σειρά του:
"Η σύλληψη της Chambre d'amour προϋπήρχε εδώ και πολύ καιρό, από την εποχή της φωτογραφίας La Cène (Ο Μυστικός Δείπνος, 1981), και ήμουν ώριμος για αυτή την αλχημεία του καψίματος και του κενού. Από τη στιγμή που η πρώτη φωτογραφία ονομάστηκε Το δωμάτιο του έρωτα, συνειδητοποίησα ότι είχα "το θέμα μου", ότι όλα τα άλλα ήταν απλώς μια γραφική παρέκκλιση, ότι θα μπορούσα να σταματήσω εδώ και να επινοήσω χιλιάδες τέτοια δωμάτια... Ρομαντική απάρνηση, ηδονή της απουσίας, λαγνεία της λευκότητας, η ψυχή απελευθερωμένη από τη βαρύτητα που υπερίπταται πάνω από τα τελευταία ίχνη των σωμάτων... και ταυτόχρονα, τα ίχνη των σωμάτων που παραμένουν όταν όλα τα άλλα χάνονται".
"Ηδονή", ναι, θα μπορούσες να το πεις και έτσι. Τα παιδιά είναι ξαπλωμένα στο κρεβάτι, γυμνά τις περισσότερες φορές [εικ.3 και εικ.4]. Ή έξω, στα χωράφια [εικ.5], στην άμμο, αγκαλιασμένα, μερικές φορές σαν αιφνιδιασμένα [εικ.6]. Μερικές φορές σταυρωμένα [εικ.7]. Μερικές φορές ακρωτηριασμένα. Μάρτυρες, μοντέρνοι 'Αγιοι Σεβαστιανοί [εικ.8]. (Μοντέρνοι, αλήθεια;) 'Η στέκονται απλά κάπου, θαμπωμένα [εικ.9 και εικ.10]. Ή κοιμισμένα. Ή αναίσθητα.
Κοιτάζω ξανά όλες αυτές τις φωτογραφίες· μερικές από αυτές είχα να τις δω χρόνια, από τη στιγμή που ανακάλυψα το έργο του με ένα μείγμα ενδιαφέροντος για τη συμβολή του στο μέσο, και τρόμου για αυτό που απεικονίζεται, έχοντας ήδη την επιθυμία αυτή να γράψω σχετικά. Βλέπω ξανά αυτές τις φωτογραφίες και δεν αισθάνομαι καλά, σωματικά. Για να το πω κι αυτό: και μόνο που βλέπεις αυτές τις φωτογραφίες και γράφεις γι' αυτές, σε πονάει. Αυτές οι εικόνες εκφράζουν τόση βία κατά των παιδιών. Τις αποθηκεύω στον υπολογιστή μου με μεγάλη δυσφορία - το κάνω ούτως ή άλλως, σε περίπτωση που ο ιστότοπος τεθεί εκτός λειτουργίας, και για να εικονογραφήσω και το άρθρο μου- και το χειρότερο, έχω την εντύπωση ότι, αποθηκεύοντάς τες, γίνομαι κάτοχος εικόνων παιδικής πορνογραφίας. Γιατί μερικές φορές πρόκειται απλώς για εντελώς γυμνά παιδιά. Πού βρίσκεται το όριο; Επειδή είναι τέχνη, δεν θεωρούνται τέτοιες, έτσι δεν είναι;
Συνεχίζω λοιπόν.
Σε αυτές τις τετράγωνες φωτογραφίες, όλες τετράγωνες (φωτογραφίες που πλαισιώνουν), το φως είναι παντού. Η φωτιά που καίει. Το φως στα πρόσωπα ή στους γλουτούς των ξεγυμνωμένων παιδιών. Το φως που θαμπώνει και χαϊδεύει ταυτόχρονα. Επαναλαμβάνω τη λέξη: θαμπώνει. Είναι ένα βήμα πριν από την τύφλωση, την τύφλωση του παιδιού που το παίρνουν φωτογραφία. Όταν, στις εικόνες, δεν σκηνοθετείται σε κάποιο είδος τελετουργίας μεγάλης διαστροφής [εικ.11], τυφλώνεται, ναι.
Η αισθητικοποίηση της αρπαγής είναι ένα μόνιμο χαρακτηριστικό του έργου του Bernard Faucon. Στη φωτογραφία, άμεσα· στα πλάνα των making-of επίσης, τα οποία μπορεί κανείς να βρει πολύ εύκολα στο εκτεταμένο ρεπερτόριό του και στα οποία φαίνονται τα συστήματα που εφαρμόζονται [εικ.12 και εικ.13]. Αλλά, όπως είπαμε: να μην υπαινισσόμαστε τίποτα για ενδεχόμενα γεγονότα, να γράφουμε μόνο για ό,τι είναι ορατό. Ετσι κι αλλιώς, υπάρχουν ήδη τόσα πολλά να πούμε για ό,τι είναι ορατό.
Τα παιδιά, είτε είναι από πλαστικό είτε από σάρκα, αντιμετωπίζονται με τον ίδιο αισθητικό τρόπο. Είναι εναλλάξιμα. Είναι αντικείμενα [εικ.14]. Και ως αντικείμενα, είναι είτε: 1. σεξουαλικοποιημένα, αντικείμενα επιθυμίας- 2. χαλασμένα, αντικείμενα καταστροφής. Θα μπορούσα να αναλύσω ό, τι έχει να κάνει με την αισθητική της κυριαρχίας, την αισθητική της αρπακτικότητας, την αισθητική της σεξουαλικοποίησης ή της καταστροφής του παιδικού σώματος. Να πάρω τη μία εικόνα μετά την άλλη και να ξεδιαλύνω κάθε τι που έχει να κάνει με αυτές τις αισθητικές. Σε ποιο βαθμό το σώμα του κοιμώμενου παιδιού μοιάζει με νεκρό σώμα [εικ.15] - ή τουλάχιστον, όπως ήδη είπα, με αναίσθητο σώμα. Σε ποιο βαθμό, ενίοτε, μοιάζει να μας παρουσιάζεται αποκλειστικά ως αντικείμενο φαντασίωσης γονατιστό, με το βλέμμα αλλού, με τους μηρούς ανοιχτούς [εικ.16]. Σχεδόν εξ ολοκλήρου κάτω από το νέρο, και γυμνό, σε μια άλλη φωτογραφία, με ένα κοροϊδευτικό βλέμμα [εικ17].
Το παιδί (ένα άλλο, εναλλάξιμο) είναι κάποιες φορές μόνο του, ξαπλωμένο στο πάτωμα σε μια παράξενη στάση, σαν νεκρός [εικ.18]. Ναι, για άλλη μια φορά, θα λέγαμε ότι είναι νεκρός. Σε μια άλλη καλύβα, σε ένα άλλο "δωμάτιο", υπάρχουν δύο σε ένα κρεβάτι [εικ.19]. Αγκαλιασμένοι ανάποδα, με τα πρόσωπά τους χωμένα ανάμεσα στα πόδια. Τι σκηνή είναι αυτή; Μπορούμε να δούμε τα ρούχα, το σλιπ και το μπλουζάκι βγαλμένα δίπλα τους. Ο φωτισμός είναι ψεύτικος. Το ίδιο και η διάταξη των σωμάτων.
Άλλα δωμάτια είναι σπηλιές. Το έδαφος είναι πέτρινο ή αμμώδες. Δύο παιδιά έχουν... αποκοιμιθεί; [εικ.20] Το ένα δίπλα στο άλλο. Είναι γυμνά. Το δέρμα τους χαϊδεύεται τόσο πολύ από το φως που μοιάζει εξωπραγματικό, σχεδόν υπερβολικά τέλειο, σαν μακιγιαρισμένο. Δύο ζεύγη γλουτών, αυτό μας δείχνουν, δύο ζεύγη γυμνών παιδικών γλουτών μπλεγμένα μεταξύ τους. Και το σκηνικό, ένα σκηνικό σχεδιασμένο αποκλειστικά και μόνο για να δοξάσει αυτή τη στιγμή και αυτή τη σκηνή.
Μια άλλη σπηλιά, το παιδί γονατιστό πάνω στην πέτρα, γυμνό, με το δέρμα του να καλύπτεται μόλις με φύλλα χρυσού [εικ.21]. Τα μάτια κλειστά. Το σώμα λίγο σφιγμένο, αν και -για μια φορά- όχι αναίσθητο. Ε, λοιπόν, ναι, θα μπορούσα να συνεχίζω, μία προς μία, να λέω. Να αναλύω. Σχεδόν: διδακτικά, αν είχα αυτή την αξίωση. Αλλά θα σταματήσω εδώ προς το παρόν.
Απλώς αναρωτιέμαι: πώς μπορούμε να βλέπουμε αυτές τις εικόνες; Με ποιες λέξεις μπορούμε να αρθρώσουμε ένα συναίσθημα, μια κριτική, μια ιστορία της τέχνης αυτών των εικόνων; Οι σημερινές κατηγορίες σκέψης και οι τρόποι που βλέπουμε σήμερα δεν θα ήταν το ίδιο με πριν. Αυτό μας λένε συχνά. Σήμερα, λοιπόν, πώς; [...]
Για τι είδους ειλικρίνεια πρόκειται εδώ; Φωτογραφικά, αισθητικά, τι είναι πραγματικά ειλικρινές στο έργο του Bernard Faucon; Όταν όλα είναι τόσο διευθετημένα. Ψεύτικα και ταυτόχρονα υπερβολικά αληθινά. Δεν υπάρχει καμία αίσθηση μιας ανησυχητικής παραδοξότητας που θα μπορούσε δυνητικά να μας καταλάβει όταν κοιτάμε τις φωτογραφίες του. Δεν υπάρχει χώρος για το ονειρικό εδώ. Υπάρχει μόνο χώρος για το διφορούμενο, για το φλου μεταξύ του αληθινού και του ψεύτικου, η οποία φέρνει τον θεατή σε λεπτή θέση [εικ. 33 και εικ. 34].
Ως εκ τούτου, ναι, πρόκειται πραγματικά για φωτογραφία, για υπερβολική φωτογραφία μάλιστα. Πράγμα που καθιστά την αισθητικοποίηση του παιδικού σώματος ακόμη πιο προβληματική, κατά τη γνώμη μου. Μια φανταχτερή μορφή αστικού ερωτισμού, μια σκηνοθεσία φαντασιώσεων που επιτρέπεται επειδή θεωρείται καλλιτεχνική. Χωρίς το φολκλόρ; [εικ. 35, εικ. 36, εικ. 37 και εικ. 38] Τι ακριβώς βλέπουμε; Έκπληκτοι. Ναι, εκπλησσόμαστε, και τα συναισθήματά μας καταστέλλονται αυτομάτως. Μας στερείται η δυνατότητα ερμηνείας, λόγω της έκπληξης. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα θέαμα, σε κάθε περίπτωση, σε μια αδράνεια, και πρέπει να το αποδεχτούμε ή όχι [εικ39, εικ40]. Αυτό είναι όλο. Ειλικρίνεια: όχι. Αμφισημία; [εικ.41 και εικ.42] Η λέξη μοιάζει σχεδόν πολύ αδύναμη, μπροστά σ' αυτό που τόσο ξεκάθαρα συμβαίνει στην εικόνα.
Αφήνω το ερώτημα ανοιχτό.
Παρελθόν, παρόν, μέλλον· Ναι, η αισθητικοποίηση του παιδικού και εφηβικού σώματος είναι μέρος της ιστορίας μας. Είτε μας αρέσει είτε όχι. Θα μπορούσα σχεδόν να πω: είναι η κληρονομιά μας. Αλλά δεν είναι πλέον το παρόν μας. Όταν γνωρίζουμε τη λογική και το σύστημα στο οποίο εντάσσεται αυτή η αισθητικοποίηση, δεν θα πρέπει πλέον να μπορούμε να την κάνουμε παρόν μας. Θα πρέπει να τα αφήσουμε αυτά στην ιστορία. Να γνωρίζουμε, να κατανοούμε, αλλά να τα εναποθέτουμε στο παρελθόν. Να κατανοούμε, ναι. Να μην απορρίπτουμε απλά. Αλλά όχι να προσποιούμαστε. Όχι να σβήνουμε. Να αποδεχτούμε την ιστορία μας, να είμαστε όσο πιο κοντά της γίνεται.
Και πάνω απ' όλα, να μην επικαιροποιούμε, να μην διαιωνίζουμε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά. Να μην συνεχίζουμε. Τότε μόνο θα μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά. Ας περάσουμε σε κάτι άλλο. Ας προχωρήσουμε.
fig1 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/01/095-10a-bernard-faucon-colline.jpg
fig2 - Guibert et Faucon avec deux enfants - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/050-Template8b.jpg
fig3 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/001-Template3.jpg
fig4 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/024-Template3.jpg
fig5 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/037-Template8b.jpg
fig6 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/047-Template2.jpg
fig7 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/116-Template1.jpg
fig8 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/033-Template1.jpg
fig9 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/026-Template3.jpg
fig10 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/025-Template3.jpg
fig11 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/044-Template1.jpg
fig12 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/02/075-11d-bernard-faucon-arthur-dreyfus.jpg
fig13 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/024-Template12a.jpg
fig14 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/099-Template1.jpg
fig15 - https://www.bernardfaucon.fr/wp-content/uploads/2019/03/044-
