Paul B. Preciado
***
Το φανταστικό κοινοβούλιο του Balenciaga
"Φτάνουμε στον πάτο και το ξέρουμε. Γι 'αυτό δεν υπάρχει ηθικό δίδαγμα στην επίδειξη του Balenciaga. Δεν υπάρχει κριτικό δόγμα. Παραφράζοντας τον Walter Benjamin, θα λέγαμε ότι ο καπιταλισμός και η ομορφιά μοιράζονται εξίσου το κοινοβούλιο του Balenciaga. Ο Demna Gvasalia γνωρίζει ότι η μόδα είναι μέχρι το λαιμό μέσα στα σκατά της νεκροπολιτικής και της καταστροφής του πλανήτη. Και είναι ακριβώς μέσα στα σκατά αυτά που ο Gvasalia αναζητεί την ομορφιά, ως ένας σύγχρονος Baudelaire: στην κυριολεξία, η Europa "τού δίνει τη λάσπη της κι εκείνος την κάνει χρυσό". - P. B. P.
Το φανταστικό κοινοβούλιο του Balenciaga
'Οταν η μόδα κοιτάει κατάματα τις πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του κόσμου και αναρωτιέται για την δική της σκοπιμότητα.
***
Paul B. Preciado
Φιλόσοφος
Libération, 04.10.2019
Την περασμένη Κυριακή [29 Σεπτεμβρίου -σ.σ.] ο οίκος Balenciaga παρουσίασε την κολεξιόν του άνοιξη-καλοκαίρι 2020. Η επίδειξη πραγματοποιήθηκε σε ένα υπόστεγο στο Saint-Denis όπου ο Demna Gvasalia, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του οίκου από το 2015 κατασκεύασε μία μακέτα σε φυσικό μέγεθος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καλύπτοντας το πάτωμα με ένα μπλε χαλί και τους τοίχους με μεγάλες βελούδινες κουρτίνες του ίδιου χρώματος. Το φανταστικό κοινοβούλιο του Balenciaga αποτελούνταν από 500 καρέκλες τοποθετημένες σε ομόκεντρους κυκλους, ανάμεσα στις οποίες 91 μοντέλα του οίκου, ντυμένα με τις νέες "στολές" του παγκόσμιου τεχνομπαρόκ καπιταλισμού παρέλασαν επί 20 σύντομα και ηλεκτρισμένα λεπτά.
Στο φανταστικό κοινοβούλιο του Balenciaga, ο Demna Gvasalia κάνει ορατές τις πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του σύγχρονου κόσμου: εδώ παρελαύνουν οι χρηματιστές καρχαρίες και η λεία τους, τα fashion victims και τα θύματα που δημιουργεί η βιομηχανία της μόδας, οι σεκιουριτάδες και αυτοί που περιμένουν από την άλλη πλευρά των συνόρων, οι διαχειριστές της κοινωνικής πρόνοιας και οι μικρο-ντίλερ που μένουν στις νεκρές ζώνες των προαστιακών συγκροτημάτων, οι κατασκευαστές όπλων και τα παιδιά-στρατιώτες, οι καταναλωτές Viagra και οι εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τα πολύ ψηλά κορίτσια και τα πολύ κοντά αγόρια, οι ανδρόγυνες πριγκίπισσες και οι αδερφές businessmen.
Το μακιγιάζ έχει δώσει τη θέση του σε εμφυτεύματα σιλικόνης που κολλάνε στο δέρμα σε σημείο να μην ξεχωρίζουν απ' αυτό. Τα κερωμένα μαλλιά έχουν γίνει νηματοειδείς εξτένσιον του κρανίου, ένα οργανικό πλαίσιο για το πρόσωπο. Ο Demna Gvasalia παίζει με τη μετατροπή των κλιμάκων: τα ρούχα είναι υπερμεγεθημένα ή υπομεγεθυμένα, υπενθυμίζοντάς μας ότι το ρούχο χτίζει πιο πολύ το σώμα απ' ό,τι προσαρμόζεται σε αυτό. Η μόδα είναι για το σώμα ό,τι και η αρχιτεκτονική για τον χώρο: μια τεχνολογία κατασκευής και κοινωνικού ελέγχου, ένας μηχανισμός πλαισιοποίησης και κατάτμησης, υποταγής και παραγωγής πολιτικού νοήματος. Μέσω του χειρισμού των υφασμάτων, των αξεσουάρ και των αντικειμένων που διαμορφώνουν και πλάθουν το σώμα ως ένα δεύτερο πολιτισμικό δέρμα, η μόδα κατασκευάζει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο το σώμα γίνεται ορατό ως πολιτικό σημαίνον. Η μόδα είναι μια πολιτική τεχνολογία που μετασχηματίζει το σώμα-σάρκα σε ένα σώμα-σημείο, νομιμοποιώντας το ή αποκλείοντάς του από τον κοινωνικό χώρο. Η προσαρμογή του ανατομικο-πολιτικού ελέγχου και της βιο-νεκρο-πολιτικής διαχείρισης, η σύνδεση του ελέγχου του ατομικού σώματος με την διαχείριση της ζωής και του θανάτου των πληθυσμών, πραγματοποιείται στον φαινομενικά κοινότοπο τομέα των ρούχων και των αξεσουάρ. Οι διαδρόμοι του φανταστικού κοινοβουλίου του Demna Gvasalia είναι βάθρα πάνω στα οποία εκτυλίσσεται η μάχη μεταξύ νόρμας και αντίθεσης, μεταξύ ελέγχου και χειραφέτησης. Στην κολεξιόν Balenciaga, οι ώμοι των σακακιών καθετοποιούν το σώμα ως ένα σταθερό δεδομένο, τα φουσκωμένα "pillow parkas" και τα φορέματα που στηρίζονται πάνω σε κρινολίνα λειτουργούν ως εξωσκελετοί που κρύβουν ή μεγιστοποιούν το σώμα σαν νομαδικές αρχιτεκτονικές. Τα παντελόνια είναι επεκτάσεις παπουτσιών που ανεβαίνουν ως τη γάμπα εφαρμόζοντας στο δέρμα. Το λογότυπο Balenciaga γίνεται το σήμα ενός σεκιουριτά, μία επαγγελματική κάρτα VIP ή μία πιστωτική κάρτα που φοριέται σαν σκουλαρίκι, ποιός ξέρει αν είναι ως τρόπαιο ή ως απλή ετικέτα που υποδεικνύει την τιμή εκείνου που το φοράει.
Το αντισηπτικό μπλε που καλύπτει το φανταστικό κοινοβούλιο του Balenciaga δεν είναι μόνο το επίσημο χρώμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, αλλά θυμίζει και το μπλε της Μεσογείου, με τα ναυάγια των μεταναστών που προσπαθούν να φτάσουν στις ακτές της Ευρώπης. Σε αυτό το μπλε φόντο του δικαίου και της προόδου, του ρατσισμού και του θανάτου, των πολιτικών υποσχέσεων που δεν τηρήθηκαν και των επιθυμιών για δικαιοσύνη που δεν εκπληρώθηκαν, παρελαύνουν τα σώματα του Balenciaga. Αν και σχεδόν δεν ανιχνεύονταν, οι μυρωδιές που η χημικός Sissel Tolaas σκόρπισε ως καθαρά μόρια στο χώρο κατά τη διάρκεια της επίδειξης έγιναν ένα ενεργό οσφρητικό τοπίο στο νευρωνικό επίπεδο, υπενθυμίζοντάς μας από τι είναι φτιαγμένος ο αόρατος και επίμονος νόμος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας: απολυμαντικό, αίμα, χρήμα και πετρέλαιο. Ποτέ η μάχη μεταξύ της μόδας ως εμπορική και κανονιστική βιομηχανία και της μόδας ως τέχνη και πρακτική χειραφέτηση του σώματος δεν ήταν τόσο έντονη. Φτάνουμε στον πάτο και το ξέρουμε. Γι 'αυτό δεν υπάρχει ηθικό δίδαγμα στην επίδειξη του Balenciaga. Δεν υπάρχει κριτικό δόγμα. Παραφράζοντας τον Walter Benjamin, θα λέγαμε ότι ο καπιταλισμός και η ομορφιά μοιράζονται εξίσου το κοινοβούλιο του Balenciaga. Ο Demna Gvasalia γνωρίζει ότι η μόδα είναι μέχρι το λαιμό μέσα στα σκατά της νεκροπολιτικής και της καταστροφής του πλανήτη. Και είναι ακριβώς μέσα στα σκατά αυτά που ο Gvasalia αναζητεί την ομορφιά, ως ένας σύγχρονος Baudelaire: στην κυριολεξία, η Europa "τού δίνει τη λάσπη της κι εκείνος την κάνει χρυσό".
Βαζοντάς μας να καθίσουμε στο φανταστικό του κοινοβούλιο, ο Demna Gvasalia μας φέρνει αντιμέτωπους με την δική μας ευθύνη. Ως καταναλωτές, είμαστε οι πραγματικοί βουλευτές: φοράμε πάνω στο δέρμα μας ένα σύστημα οικονομικής παραγωγής και εξουσίας, το θέλουμε, το λατρεύουμε, δουλεύουμε γι' αυτό για να μετατρέψουμε το σώμα μας σε ένα ζωντανό αντικείμενο της μάρκας. .
Οι αντιφάσεις μεταξύ της εμπορικής βιομηχανίας και της τέχνης, της οικολογικής καταστροφής και της ομορφιάς, της κριτικής και της υποταγής στη νόρμα, είναι σαφείς στο έργο του Demna Gvasalia. Στο τέλος, όταν τα μοντέλα εξαφανίζονται, παραμένουμε στις θέσεις μας στη μέση ενός μπλε τοπίου, αμήχανοι και μαγεμένοι, ως βουλευτές-καταναλωτές που αναρωτιούντια τι θα κάνουν από δω και πέρα - το ερώτημα απευθύνεται επίσης και προς την εταιρεία: τι θα κάνει ο Balenciaga τα 900 μέτρα των βελούδινων κουρτινών και τις 500 πλαστικές καρέκλες μετά την επίδειξη;
Η αυτοκινητοβιομηχανία, της οποίας η μορφή παραγωγής, κατανάλωσης και ρύπανσης έχει ορίσει τον καπιταλισμό του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, έχει, παρά το γελοίο πείσμα των μετόχων και των εργαζομένων, θανάσιμα πληγεί. Η βιομηχανία της μόδας, της οποίας η μορφή παραγωγής, κατανάλωσης και ρύπανσης ορίζει τον παγκόσμιο τεχνοκαπιταλισμό του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα, πρέπει επίσης να πεθάνει. Ο Demna Gvasalia τραγουδάει το πιο όμορφο και ύστατο requiem για την βιομηχανία αυτή. Ένα πραγματικό κοινοβούλιο της μόδας, ικανό να στοχαστεί το μετασχηματισμό αυτής της βιομηχανίας, είναι σήμερα περισσότερο από επείγον.
Paul B. Preciado
Φιλόσοφος
Μτφ. Σ.Σ.
Βλέπε επίσης από τον ίδιο αρθρογράφο:
