Κωνσταντίνος Σπέρας
Η απεργία της Σερίφου
ήτοι
Αφήγησις των αιματηρών σκηνών
της 21ης Αυγούστου 1916 εις τα μεταλλωρυχεία
του Μεγάλου Λειβαδιού της Σερίφου
Εκδ. Βιβλιοπέλαγος, Αθήνα, 2001
(...) Φθάσας εις τον τόπον της συγκεντρώσεως των εργατών, οίτινες ευρίσκοντο εις τον προ της γέφυρας της φορτώσεως χώρον, ολίγα βήματα απέχοντος της θαλάσσης, [ο υπομοίραρχος] παρέταξε τους άνδρας του εις το άκρον σχεδόν της αποβάθρας, έναντι των εργατών, διατάξας συνάμα αυτούς να θέσωσιν εφ' όπλου λόγχην και να γεμίσουν.
Η απόστασις η χωρίζουσα τους χωροφύλακας από τους εργάτας μόλις θα ήτο τρία ή τέσσερα βήματα. Αφού ετακτοποίησε τους άνδρας του, εστάθη εις το μέσον, έχων εις τα δεξιά τον ειρηνοδίκην εις τα αριστερά δε τον υπογραμματέα και εφώναξε δυνατά δια να τον ακούσουν όλοι οι εργάται: "Σας δίδω 5 λεπτά προθεσμίαν δια να διαλυθήτε -άλλως θα σας διαλύσω δια της βίας".
Οι δε εργάται του απήντησαν: "Ημείς δεν ενοχλούμε κανέναν, μένομεν εδώ δια να προστατέψωμε το ψωμί μας, δεν φεύγομε. Αν θέλετε να μας κτυπήσετε, ορίστε". Και εις απόδειξιν της αποφάσεώς των αυτής εκάθησαν χάμω. Ο υπομοίραρχος, βλέπων το αμετάτρεπτον των απεργών, εξάγει το ωρολόγιόν του και παρατηρήσας τούτο το επανέθεσε εις το θηλάκιον και αυτοστιγμεί εξάγει περίστροφον και πυροβολεί κραυγάζων: "Εν ονόματι του νόμου και του Βασιλέως", πυροβολήσας πρώτος αυτός, όστις επεκαλείτο τον νόμον, κατά αόπλων πολιτών, φονεύσας τον εργάτην Θεμιστοκλήν Κουζούπην, διατάξας ταυτοχρόνως και τους χωροφύλακας να πυροβολήσουν...
Το τι επηκολούθησε δεν περιγράφεται. Εξ άλλου οι απεργοί, προ της κακούργου στάσεως των αστυνομικών οργάνων, εφόρμησαν κατ' αυτών και δια των εν αφθονία ευρισκομένων εκεί σιδηρολίθων ελιθοβόλουν αυτούς λυσσωδώς, εν ριπή οφθαλμού δέκα εκ των χωροφυλάκων εκρημνίσθησαν κάτωθεν της αποβάθρας, οι λοιποί υποχωρούντες υφίσταντο την επίθεσιν των απεργών αμυνόμενοι.
Ο αστυνόμος Σερίφου Ιωάν Τριανραφύλλου δεχθείς ογκώδη σιδηρόλιθον επί της κεφαλής, καθ' ην στιγμήν επυροβόλει κατά τίνος απεργού, παρεφρόνησε ριφθείς εις την θάλασσαν.
Αλλ' εκείνο που είνε αδύνατον να περιγραφή είνε η λύσσα μεθ' ης οι απεργοί ελιθοβόλουν τον υπομοίραρχο, ο οποίος ήτο και ο μόνος αίτιος του κακού.
Υπάρχουν στιγμαί κατά τας οποίας ο άνθρωπος εις βρασμόν ψυχικής ορμής ευρισκόμενος, κατ' επιστημονικήν παρατήρησιν, υπερβαίνει και τας τίγρεις εις την θηριωδίαν, ο άνθρωπος ούτος είνε ανεύθυνος δια τας πράξεις του...
Εις αυτήν την ψυχολογικήν κατάστασιν ευρίσκοντο οι απεργοί την στιγμήν εκείνην.
Χιλιάδες σιδηρόλιθοι ερρίπτοντο κατά των αστυνομικών, οίτινες επυροβόλουν μετά μανίας κατά του πλήθους.
Πρέπει να σημειωθεί ότι αι γυναίκες έπαιξαν σπουδαίον ρόλον, βλέπουσι τους άνδρας των τραυματιζομένους και φονευμένους έτρεχον εις βοήθειάν των, εις αυτάς κυρίως οφείλεται η κατατρόπωσις ούτως ειπείν των αστυνομικών.
Ο υπομοίραρχος εξηκολούθει πυροβολών, κενώσας δε το περίστροφόν του και μη έχων σφαίρας εξιφούλκισε και μετά μανίας εκτύπα δεξιά και αριστερά. Εκτύπα απεγνωσμένως, ραγδαίοι λιθοβολισμοί ριπτόμενοι από ομάδα εργατών που είχαν ανέλθη εις τι ύψωμα τον απέκαμον.
Εις λίθος πλήξας αυτόν εις τα στήθη τον εκρήμνισεν εις την θάλασσαν από του άκρου της γέφυρας.
Οι χωροφύλακες, βλέποντες τον αρχηγόν των πίπτοντα και καταληφθέντες υπό πανικού, επέτων τα όπλα και ετρέποντο εις φυγήν, καταδιωκόμενοι υπό των απεργών.
Εις χωροφύλαξ σοβαρώς τραυματισμένος, χωρίς να γίνη αντιληπτός από τους απεργούς, κρυπτόμενος όπισθεν των οικίσκων και των δένδρων, κατώρθωσε να πλησιάση εις τον αστυνομικόν σταθμόν, όπου είμεθα ημείς υπό κράτησιν και υπό την επίβλεψιν της εκ δέκα ανδρών δυνάμεως των χωροφυλάκων των μη λαβόντων μέρος εις την συμπλοκήν.
Πάραυτα ο χωροφύλαξ προσήχθη ενώπιον του Ανθυπασπιστού, υποβληθείς δε εις ανάκρισιν είπεν ότι εφονεύθη ο υπομοίραρχος και ο αστυνόμος και τινες πολίται.
Οι εν τω σταθμώ μετ' εμού κρατούμενοι εις το άκουσμα των φόνων εξηγριώθησαν, ορμήσαντες δε εις την έξοδον προσεπάθουν να θραύσουν την θήραν του σταθμού.
Οι χωροφύλακες ημπόδιζον την έξοδον. Βλέπων ότι αφεύκτως θα ήρχοντο εις χείρας, ετέθην μεταξύ των εργατών και των χωροφυλάκων και συνεκράτησα αμφοτέρους, προλαβών ούτω αιματοχυσίαν και εις άλλο σημείον της κωμοπόλεως, εζήτησα δε από τον υπενωματάρχη να με αφίση να εξέλθω διότι μόνον εγώ θα ήμιν εις θέσιν να επιβληθώ, εξασκών κάποιαν επιρροήν επί των απεργών λόγω της ιδιότητός μου, εις την κρίσημον εκείνην στιγμήν.
Οι απεργοί αφοπλίσαντες εν τω μεταξύ τους παραδοθέντας εις αυτούς χωροφύλακας οπλίσθησαν αυτοί και διαιρεθέντες εις δύο ομάδας επήρχοντο δρομαίως κατά των γραφείων και του αστυνομικού σταθμού, αφ' ενός μεν δια να απελευθερώσουν τους εν τω σταθμώ κρατουμένους, αφ' ετέρου δε δια να επιτεθούν κατά των γραφείων, διότι οι υπάλληλοι της εταιρείας επυροβόλουν κατά των απεργών εκ των παραθύρων των γραφείων(...)
Οι απεργοί, αφοπλίσαντες ως είπομεν τους χωροφύλακας και οπλισθέντες αυτοί προχείρως, διηρέθησαν εις δύο ομάδας και επήρχοντο δρομαίως. Την στιγμήν ακριβώς εκείνην απελύθην εκ του σταθμού και έτρεχον προς το μέρος της άμμου όπου ήσαν οι περισσότεροι. Μόλις απείχον του γραφείου περί τα εκατό βήματα. Οι υπάλληλοι επυροβόλουν διαρκώς εκ των παραθύρων, εις τους πυροβολισμούς των δε απήντων οι εργάται, οι μεν φέροντες όπλα δια πυροβολισμών οι δε μη φέροντες με λίθους.
Είνε αδύνατον να περιγράψω επακριβώς το τραγικόν εκείνον θέαμα...
Αι άγριαι φυσιογνωμίαι των εργατών εγένοντο ακόμη αγριώτεραι με τα αίματα και την ώχραν του μεταλλείου.
Εστάθη εις την άκραν της πλατείας έμπροσθεν του μεγάρου και ήρχισα να φωνάζω:
"Παιδιά για όνομα του Θεού παύσατε πλέον τους σκοτωμούς". Αλλά ποίος ημπορούσε να με ακούση; Πολλάκις επανέλαβα την κραυγήν αυτήν αλλά ματαίως... Εις εκ των απεργών ύψωσε το όπλον του δια να με κτυπήση... 'Αλλος ψυχραιμότερος τον εκράτησε λέγων: "Βρε, στραβός είσαι, θα σκοτώσεις τον πρόεδρον..." Οι προπορευόμενοι ακούσαντες ότι ευρίσκομαι μεταξύ των με εκύκλωσαν φωνάζοντες "θα τους φάμε τους κακούργους μας εσκότωσαν τα παιδιά μας" (...)
