Οι μπιγκόνιες
Ποίημα του Su Tung-p’o
Ο Πούτιν και ο Σου Τουνγκ-πο
André Markowicz
Fb - 01.10.2022
Χθες, δεν συνέβη τίποτα. Υπήρξε απλώς ένα είδος αποθέωσης (που όμως δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό που θα ακολουθήσει) αυτού που αποκάλεσα, στο περιοδικό της Licra, μετατροπή της γλώσσας σε τοίχο. Δεν πρόκειται για διαστρέβλωση του νοήματος, για ένα νέο νόημα που δίνεται στις λέξεις, όπως έκαναν οι Ναζί για να επιβάλλουν το δικό τους αποτύπωμα στη γλώσσα, δηλαδή στις συνειδήσεις, είναι μια χρήση της γλώσσας που την κάνει να λέει το ακριβώς αντίθετο από την πραγματικότητα. Ακούγοντας τις ομιλίες των Ρώσων αξιωματούχων (και του Πούτιν χθες), μερικές φορές δεν μπορούσε κανείς παρά να συμφωνήσει, μόνο που αυτό για το οποίο κατηγορούσε ο Πούτιν τους "Ουκρανούς ναζί" και την "παγκόσμια Δύση" ήταν ακριβώς αυτό που έκανε. Και αυτό συμβαίνει τις περισσότερες φορές με τον επίσημο ρωσικό και φιλορωσικό λόγο: παίρνουν την πραγματικότητα και την αναποδογυρίζουν. Την πετάνε πίσω, σαν μπαλόνι. Η γλώσσα γίνεται ένας τοίχος, πάνω στον οποίο ό,τι μπορείς να πεις ως απάντηση αναπηδά πίσω, σαν μπαλόνι, και τίποτα δεν έχει πια νόημα, γιατί ο σκοπός είναι να δείξουν ότι, ναι, η Ρωσία είναι ένας τοίχος, ακλόνητος, και ένας κόσμος από μόνος του, που δεν χρειάζεται κανέναν, που είναι στην πραγματικότητα ο δικός της κόσμος. Ότι είναι, από μόνη της, η ολότητά της. Αυτή είναι εξάλλου και η παιδαριώδης αρχή του "είσαι και φαίνεσαι". - Μόνο που, στην πραγματικότητα, δεν έχει συμβεί τίποτα, την ώρα που ο ρωσικός στρατός έχει πρακτικά κατατροπωθεί σε δύο τουλάχιστον βασικά μέτωπα - στο Λιμάν και στη Χερσώνα- και οι τέσσερις νέες ρωσικές επαρχίες έχουν πολλές πιθανότητες να ανακαταληφθούν μέσα στους επόμενους δύο-τρεις μήνες (για να μην αναφέρουμε ότι, για τρεις από αυτές, δεν έχουν ποτέ καταληφθεί πλήρως από τους Ρώσους).
*
Να όμως που καθώς άκουγα - όχι όλα - αυτή τη ζοφερή παρωδία, αυτή τη μπετονοποίηση της γλώσσας, άνοιγα την ίδια στιγμή ένα βιβλίο του Αμερικανού ποιητή και μεταφραστή Κένεθ Ρέξροθ (1905-1982) Εκατό ποιήματα από τα κινέζικα το οποίο είχα χρησιμοποιήσει για να δουλέψω πάνω στις δικές μου Σκιές της Κίνας. Και το βιβλίο άνοιξε στη σελίδα 86, σε ένα ποίημα του Su Tung-p'o (1037-1101), ενός ποιητή που δεν τον είχα ιδιαίτερα διαβάσει, επειδή δεν είναι Τανγκ, αλλά Βόρειος Σονγκ [κινεζικές δυναστείες -σ.σ.]. Διάβασα το ποίημα και αμέσως άρχισα να ψάχνω στο διαδίκτυο για άλλες εκδοχές του ίδιου κειμένου. Μέσα σε δέκα λεπτά, είχα βρει άλλες τρεις: μία στα αγγλικά και δύο στα ισπανικά. Έτσι είπα στον εαυτό μου ότι θα έγραφα μια σκιά, δηλαδή δεν θα το μετέφραζα, αλλά θα το ερμήνευα, για να προσπαθήσω να δω τι έλεγε, αυτό το ποίημα, γιατί με επηρέασε τόσο πολύ.
Το ποίημα ονομάζεται "Οι Μπιγκόνιες". Και, στη δική μου εκδοχή (η οποία, επομένως, δεν έχει ιδέα τι θα μπορούσε να είναι στα κινέζικα), έχει ως εξής:
Οι μπιγκόνιες
Ο ανατολικός άνεμος τις χαϊδεύει απαλά
Ακτίνες σχηματίζονται πάνω στην ομίχλη
Την αδιαπέραστη και φορτωμένη αρώματα
Ξάφνου στην άκρη του μπαλκονιού το φεγγάρι
Ο μόνος φόβος σε αυτή την άβυσσο της νύχτας
Μήπως τα λουλούδια με τη σειρά τους αποκοιμηθούν
Το χέρι κρατά σφιχτά το χρυσό κερί
Για να φωτίσει την κατακόκκινη λάμψη τους
*
Και, δουλεύοντας πάνω σ' αυτό, καθώς ολοκληρώνουμε τα πέντε βιβλία της Saison IV των Mesures - τώρα ετοιμάζουμε τη σελιδοποίηση για τον τυπογράφο (αλλά θα επανέλθω σύντομα σ' αυτό), ξαφνικά με κατέλαβε, μπορώ να το πω, ένα είδος πολύ δυνατής συγκίνησης. Επειδή, κοιτάξτε τι λέει, αυτό το ποίημα που γράφτηκε στα τέλη, πιθανώς, του ενδεκάτου αιώνα. Κοιτάξτε αυτή τη νύχτα που έρχεται, σιωπηλή, αδιαπέραστη, βαριά (αλλά αρωματική, μεταφέροντας, χωρίς αμφιβολία, όλα τα αρώματα της ημέρας, - της ζωής), αυτή τη γλυκύτητα της νύχτας που έρχεται, και τη βία, ξαφνικά, εκεί, μπροστά σας, στο μπαλκόνι, η εμφάνιση του λευκού φεγγαριού. Και ο φόβος ότι τα λουλούδια θα αποκοιμηθούν, ότι θα σταματήσουν να σκορπούν το άρωμά τους, - ότι οι άνθρωποι, οι ψυχές, οι συνειδήσεις, θα αποκοιμηθούν, "με τη σειρά τους", τη νύχτα, ότι θα βυθιστούν κι αυτοί, όπως ο κόσμος, στη νύχτα, κι αυτό που κάνει ο άνθρωπος, με αυτή την παράξενη, αστεία χειρονομία, που περνάει όλη τη νύχτα, ίσως, με ένα κερί - ένα κίτρινο φως, τόσο αδύναμο, τόσο ανίσχυρο, αλλά ανθρώπινο και ανίσχυρο, μόνο που είναι εκεί αυτό το φως, - για να συνεχίσει να τους φωτίζει, να τους φυλάει το κόκκινο.
Αυτό ακριβώς κάνει η ποίηση, μια μέγιστη συμπύκνωση της ανθρώπινης εμπειρίας μέσω της συμπύκνωσης της γλώσσας. Μην αποκοιμηθείτε "με τη σειρά σας". Αλλά είναι νύχτα, πρέπει αναγκαστικά να κλειστείτε στον εαυτό σας.
Δεν ξέρω καθόλου αν είναι έτσι στα κινέζικα. 'Επιασα μόλις μια σκιά, προσπάθησα να της δώσω μια αρμονία. 'Ετσι ώστε όταν διαβάσεις αυτές τις γραμμές, να αισθανθείς ότι οι λέξεις ζουν. Ότι, ναι, σε αυτή τη μαύρη άβυσσο στην οποία βυθιζόμαστε, υπάρχει αυτό το χέρι που κρατά σφιχτά ένα χρυσό κερί. Και τα χρώματα, και η ζωντανή ευθραυστότητα, και τα αρώματα.
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ παλαιότερα κείμενα του André Markowicz:
Η Κασσάνδρα της 'Αννα Αχμάτοβα,1959.
Τριάντα χρόνια μετά. Η Μασκαράτα του Λέρμοντοφ.
"Στους απογόνους μας". Η άρνηση του Μαξιμίλιαν Βολόσιν.
Από την Πράγα στην Ουκρανία. Οι άντρες με τα μαύρα και η γλώσσα της μητέρας μου.
Η Ουκρανία θα απελευθερώσει τη Ρωσία.
