Η Γαλλίδα τραγουδίστρια, τραγουδοποιός και ηθοποιός Φρανσουάζ Αρντί (Françoise Hardy), που είναι πια 76 ετών, υπήρξε και παραμένει μια σημαντική, και βασικά διαχρονική, pop icon.
Με πολύ λαμπερή πορεία στα σίξτις, η Φρανσουάζ Αρντί δεν χάθηκε όλες τις επόμενες δεκαετίες, όπως συνέβη με διάφορες άλλες συναδέλφισσές της, που ξεκίνησαν μαζί της, καταφέρνοντας να δημιουργήσει ένα «μύθο» γύρω από το όνομά της, τα τραγούδια της και βεβαίως την εικόνα της.
Αυτός ο μύθος συντηρήθηκε, βασικά, από τα πολύ ενδιαφέροντα ποπ άλμπουμ που κυκλοφορούσε κατά καιρούς, όπως για παράδειγμα εκείνο το "Décalages", που το ακούγαμε και στην Ελλάδα στα τέλη του '80, τις ιδιαίτερες συνεργασίες της, όπως αυτή με τους Blur στα μέσα του '90 και ακόμη τα πολύ προσεγμένα comeback της, όπως το προπέρσινο "Personne d'autre".
Τώρα η ταινία μπορεί να προβάλλεται (και σωστά – γιατί όχι;) ως η χαμένη, διεθνής ταινία της Τζένης Καρέζη, όταν όμως γυριζόταν στην πατρίδα μας στα μέσα του '60, το Μια Σφαίρα στην Καρδιά, τα περιοδικά και οι εφημερίδες της εποχής γράφανε σχεδόν αποκλειστικά για την Φρανσουάζ Αρντί. Τα βλέμματα όλων ήταν στραμμένα στην Γαλλίδα.
Έξτρα cool και αθόρυβη σαν τραγουδοποιός, μ' ένα πολύ σοφιστικέ, ντελικάτο στυλ ερμηνείας, να την χαρακτηρίζει και να την αναδεικνύει (πέραν από την ωραία φυσική παρουσία της), η Φρανσουάζ Αρντί απέκτησε ιδιαίτερη δημοφιλία και μέσα στην γκέι κοινότητα τα πιο πρόσφατα χρόνια, φιγουράροντας έτσι και στο βιβλίο τού Georges-Claude Guilbert Gay Icons / The (Mostly) Female Entertainers Gay Men Love [McFarland & Company, 2018] μαζί με τις Maria Callas, Dalida, Lana Del Rey, Lady Gaga, Grace Jones, Amanda Lear, Madonna κ.ά.
Είναι ήδη γνωστό και από το πολύ κατατοπιστικό κείμενο του Κώστα Φέρρη, που δημοσιεύθηκε εδώ, στο LiFO.gr, το Σάββατο 5 Σεπτεμβρίου, πως η Φρανσουάζ Αρντί υπήρξε πρωταγωνίστρια μιας σπάνιας «ελληνικής» ταινίας της δεκαετίας του '60, που είχε γυριστεί στη χώρα μας (γι' αυτό την λέμε «ελληνική»), το ταραγμένο (λόγω Ιουλιανών) καλοκαίρι του 1965.
Η ταινία είχε γαλλικό τίτλο Une Balle au Cœur, ελληνικό Μια Σφαίρα στην Καρδιά, ήταν σκηνοθετημένη από τον Jean-Daniel Pollet (1936-2004), η μουσική της ήταν του Μίκη Θεοδωράκη, συμμετείχαν σ' αυτήν πολλοί Έλληνες ηθοποιοί, ενώ στο γύρισμά της είχαν συμβάλλει επίσης πολλοί Έλληνες τεχνικοί. Ας πούμε μερικά ονόματα.
Στην ταινία έπαιζαν οι Sami Frey και Φρανσουάζ Αρντί (το βασικό πρωταγωνιστικό ζευγάρι) και ακόμη οι Τζένη Καρέζη, Σπύρος Φωκάς, Γιώργος Μούτσιος, Σωτήρης Μουστάκας, Φάνης Χηνάς, Νίκος Φέρμας, Γιώργος Μαρίνος, Βιβέτα Τσιούνη, Νίκος Τσαχιρίδης, Ζαννίνο, Αρτέμης Μάτσας, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Δημήτρης Μυράτ. Χρήστος Νέγκας κ.ά.
Στο δε τεχνικό team της ταινίας συναντούμε επίσης ηχηρά και γνωστά ονόματα, όπως εκείνο του Ντίμη Κρίτσα στα κοστούμια, του Κώστα Φέρρη (βοηθός σκηνοθέτης), της σκηνογράφου Μαριλένας Αραβαντινού κ.ά. (βλ. IMDb).
Η ταινία Μια Σφαίρα στην Καρδιά προβλήθηκε στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1966 (πρέπει να «βγήκε» στις αίθουσες λίγο πριν τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς), δεν έκανε ιδιαίτερη επιτυχία και σύντομα ξεχάστηκε. Στην πορεία μάλιστα χάθηκε, όπως συμβαίνει με τόσες και τόσες ταινίες, για να ανακαλυφθεί και να αποκατασταθεί μόλις το 2018 από την Γαλλική Ταινιοθήκη, δίνοντάς μας την ευκαιρία να την δούμε, και στην Ελλάδα, μετά από 54 χρόνια!
Τώρα η ταινία μπορεί να προβάλλεται (και σωστά – γιατί όχι;) ως η χαμένη, διεθνής ταινία της Τζένης Καρέζη, όταν όμως γυριζόταν στην πατρίδα μας στα μέσα του '60, το Μια Σφαίρα στην Καρδιά, τα περιοδικά και οι εφημερίδες της εποχής γράφανε σχεδόν αποκλειστικά για την Φρανσουάζ Αρντί. Τα βλέμματα όλων ήταν στραμμένα στην Γαλλίδα.
Η Αρντί είχε ήδη κάνει επιτυχία στην Ελλάδα ως τραγουδίστρια, καθώς από το 1963 κυκλοφορούσαν σε δικές μας εκτυπώσεις τα δισκάκια της (σε ετικέτα Disques Vogue κυρίως, που τότε ανήκε στην Music-Box), μα ακόμη EP και LP, τα οποία αποτύπωναν όλες τις επιτυχίες της. Να μερικές: "Tous les garçons et les filles", "J' suis d'accord", "Le premier bonheur du jour", "Le temps de l'amour", "Va pas prendre un tambour", "Maison où j'ai grandi", "Voilà" και πολλές άλλες.
Françoise Hardy - Voilà (1967)
Ήταν η εποχή της μεγάλης ακμής του γαλλικού τραγουδιού, που είχε ιδιαίτερη πέραση και στην πατρίδα μας, με πάμπολλα ονόματα, πολλά από τα οποία διατηρήθηκαν στον προσκήνιο ακόμη και όταν εμφανίστηκαν οι Beatles. Η Φρανσουάζ Αρντί ηγήθηκε θα λέγαμε της french pop στα σίξτις, συμβάλλοντας στην δημιουργία του yé-yé στυλ και κυρίως της κοριτσίστικης εκδοχής του.
Έτσι, όταν ήρθε στην Ελλάδα, στα μέσα του '60, την εποχή που μεσουρανούσε στην Γαλλία και αλλαχού, το γεγονός δεν θα περνούσε με τίποτα απαρατήρητο.
Εξώφυλλα σε περιοδικά (και πριν και μετά την άφιξή της), από το Χόμπυ και το Πάνθεον, μέχρι τους Μοντέρνους Ρυθμούς και τον Θησαυρό, συνεντεύξεις, φωτογραφήσεις και βεβαίως αισθηματικό κουτσομπολιό – που υπήρχε και τότε εννοείται, αλλά ήταν πιο αγαθό.
Άρθρα ξεφύτρωναν από παντού. Και στα πιο ειδικά έντυπα, όπως ήταν οι Μοντέρνοι Ρυθμοί και το παλιό περιοδικό Σινεμά, που κυκλοφορούσε ανάμεσα στα χρόνια 1965-1967 (διεύθυνση Έλλη Κιούση-Θεοδωράκη), μα και στα οικογενειακά, όπως ήταν οι Εικόνες της Ελένης Βλάχου. Το ίδιο συνέβαινε φυσικά και με τις εφημερίδες.
Στις 2 Μαΐου 1965 διαβάζουμε στην Ελευθερία:
«Ο Σάμυ Φρέϋ και η Φρανσουάζ Αρντύ θα λάβουν μέρος στο γύρισμα ελληνογαλλικής παραγωγής που θα γυριστή στην Ελλάδα τις προσεχείς εβδομάδες και στην οποία θα παίξουν, επίσης, η Τζένη Καρέζη και ο Σπύρος Φωκάς. Ο τίτλος της ταινίας είναι Σφαίρα στην Καρδιά. Παραγωγός και σεναριογράφος είναι, αντιστοίχως, ο Αντρέ Λαπράν και ο Πιέρ Καστ, σκηνοθέτης των ταινιών Γκρεν ντε Σαμπλ και Μορτ Σαιζόν (σ.σ. πρόκειται για τις ταινίες La Μorte-Saison des Amours του 1961 και Le Grain de Sable του 1964). Τη μουσική της ταινίας θα γράψη ο Μίκης Θεοδωράκης. Ήδη έφθασαν στην Αθήνα και κατέλυσαν στο ξενοδοχείο Βασιλέων Μέλαθρον οι Γάλλοι επιτελείς της ταινίας Ζαν-Ντανιέλ Πολλέ (σκηνοθέτης) και Αλαίν Λεβέν (διευθυντής φωτογραφίας), για να προετοιμάσουν το γύρισμα του φιλμ. Ο Σάμυ Φρέυ διάσημος στον κινηματογραφικό κόσμο μεταξύ άλλων για τον ρόλο του ως παρτεναίρ της Μπριζίτ Μπαρντώ στο φιλμ Αλήθεια (σ.σ. La Vérité του 1961 σε σκηνοθεσία Henri-Georges Clouzot) θα φθάση αργότερα. Το αυτό ισχύει για την τραγουδίστρια-ηθοποιό Φρανσουάζ Αρντύ που θεωρείται, σήμερα, το πρώτο όνομα του γαλλικού ελαφρού τραγουδιού και που έπαιζε στην ταινία Πύργος της Σουηδίας του Ροζέ Βαντίμ (σ.σ. Château en Suède του 1963)».
Προς τα τέλη Μαΐου 1965 η Φρανσουάζ Αρντί είναι στην Ελλάδα.
Στο τεύχος #503 των Εικόνων (11 Ιουνίου 1965) διαβάζουμε άρθρο της Κίτσας Καράμπελα, διανθισμένο με πολλές ασπρόμαυρες φωτογραφίες, το οποίο τιτλοφορείται «Η Φρανσουάζ τον περίμενε...».
Η δημοσιογράφος έχει μεταβεί στην Σκύρο όπου γίνονταν τα πρώτα γυρίσματα της ταινίας (θα συνεχίζονταν αργότερα στην Τρούμπα και αλλού), συναντώντας εκεί μια... μελαγχολική Φρανσουάζ Αρντί. Ποιον περίμενε η Γαλλίδα ηθοποιός; Τον αρραβωνιαστικό της, φωτογράφο και σκηνοθέτη, Jean-Marie Périer. Όταν θα έλθει στην Σκύρο ο Perier, θα αλλάξει προς το καλύτερο και η ψυχολογία τής Αρντί. Τέτοια πάνω-κάτω γράφανε (και) τότε τα περιοδικά.
Υπάρχει όμως εδώ κάτι σχετικά ενδιαφέρον, που αναφέρεται στο πώς περνούσαν τις ώρες τους, εκτός γυρισμάτων, οι ηθοποιοί και το συνεργείο στην Σκύρο:
«Τα βράδυα η συντροφιά, από τους Γάλλους, τον Σπύρο Φωκά, τον Μούτσιο, τον Νέγκα και πολλούς άλλους φίλους, προτιμούσε να μαζεύεται στην ταβερνούλα του κυρ-Θανάση. Εκεί εύρισκε πάντα αστακό, φρέσκα ψάρια, σαλάτα χωριάτικη και κοκκινέλι. Έμεναν όλοι τους ως πολύ αργά, συζητώντας και ακούγοντας μουσική του Θεοδωράκη, γραμμένη για το φιλμ, και μπουζούκια από το πικάπ του κυρ-Θανάση – ένα είδος μουσικής που το αγάπησαν από την πρώτη στιγμή που ήρθαν στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό είναι πως μαζί με τις λίγες ελληνικές λέξεις που έμαθαν πρώτη ήταν τα "μπουζούκια". Ακόμη "ούζο", "κοκκινέλι", "καλημέρα". Μ' αυτές τις λίγες λέξεις μπορούσαν πολλές φορές να συνεννοούνται με τους ανθρώπους του νησιού. "Ακόμη και αν δεν ξέρουν να μιλήσουν είναι τόσο ευγενείς και συμπαθητικοί" έλεγαν πάντα όσοι τους γνώρισαν από κοντά. Γι' αυτή την απλότητα και την ευγένεια, οι κάτοικοι της Σκύρου, που παρακολουθούσαν τα πάντα διακριτικά και αθόρυβα, αγάπησαν όλους τους ξένους επισκέπτες τους. Όσο για τις ιδιοτροπίες της Αρντύ, της τις συγχώρεσαν επειδή ήταν ερωτευμένη».
Στο περιοδικό Μοντέρνοι Ρυθμοί (#34, 21 Ιουλίου 1965) τα πράγματα ήταν ελαφρώς πιο σοβαρά καθώς υπάρχουν μικροσυνεντεύξεις της Φρανσουάζ Αρντί, του Sami Frey, της Τζένης Καρέζη, του Σπύρου Φωκά και του σκηνοθέτη Jean-Daniel Pollet.
Η Φρανσουάζ Αρντί ερωτάται γιατί επιστρέφει ξανά στον κινηματογράφο, ενώ είχε δηλώσει πως δεν επρόκειτο να ξαναπαίξει σε ταινία, μετά τον Πύργο της Σουηδίας του Roger Vadim. Λέει, ανάμεσα σε άλλα, πως αυτό συνέβη επειδή την είχε εντυπωσιάσει ο ρόλος της στην ταινία, πείθοντάς την με την στάση του και ο σκηνοθέτης.
Ο Sami Frey λέει πως η Ελλάδα τον έχει γοητεύσει, πως περνάει στην χώρα μας τις καλύτερες διακοπές της ζωής του, πως ο ρόλος του είναι δύσκολος αλλά ενδιαφέρων και τέλος πως τον έχει εντυπωσιάσει η Τζένη Καρέζη, με την μόρφωσή της, και με την ευχέρειά της να μιλάει τρεις γλώσσες.
Η Τζένη Καρέζη αναφέρεται με τα καλύτερα λόγια στον σκηνοθέτη Jean-Daniel Pollet, επίσης λέει ότι είναι πολύ ευχαριστημένη με τον ρόλο της, πως συνεργάζεται άψογα με τους ξένους συναδέλφους της και τεχνικούς και πως είναι υπερήφανη επειδή τους κάνει την ξεναγό, πληροφορώντας τους για όλα όσα ζητούν να μάθουν για την Ελλάδα.
Ο Σπύρος Φωκάς λέει πως η ταινία είναι από τις ωραιότερες στις οποίες είχε συμμετάσχει έως τότε και, παρά το γεγονός πως δεν ήταν πρωταγωνιστής, ήταν ευχαριστημένος, επειδή ο ρόλος του «του πήγαινε γάντι».
Τέλος, ο σκηνοθέτης Jean-Daniel Pollet υμνεί την Ελλάδα, καθώς οι ομορφιές τής χώρας μας ήταν εκείνες που τον ώθησαν να κάνει την ταινία εδώ.
Το άρθρο κλείνει με λίγα λόγια για το στόρι:
«Η Άννα (Φρανσουάζ Αρντί), ένα μοναχικό κορίτσι, κλεισμένο σφιχτά στον εαυτό του, γνωρίζει κάποτε τον έρωτα. Τον μυθικό θεό, με τον οποίο τόσο πολύ ασχολούνται τα βιβλία που διαβάζει και που τόσο πολύ αγαπά. Ο αγαπημένος της είναι ο Φραντζέσκο (Sami Frey), ένας Σικελός τον οποίο κυνηγά η Μαφία. Χάρι του Φραντζέσκο λοιπόν, του αγαπημένου της, η Άννα δέχεται μια σφαίρα στην καρδιά...».
Στο αμέσως επόμενο τεύχος των Μοντέρνων Ρυθμών (#35, 4 Αυγούστου 1965) υπάρχει δισέλιδη συνέντευξη της Φρανσουάζ Αρντί και ωραία ασπρόμαυρη φωτογραφία της από την Σκύρο.
Ας αφήσουμε όμως την Φρανσουάζ Αρντί και ας πούμε λίγα λόγια και για την μουσική της ταινίας Μια Σφαίρα στην Καρδιά, που είχε γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης.
Όπως διαβάσαμε στο κείμενο του Κώστα Φέρρη («ο Θεοδωράκης του έδωσε όλη την ορχηστρική σουίτα από τον Όμηρο του Brendan Behan κι ένα τραγούδι για την Καρέζη») και όπως επίσης ακούμε και στο τρέιλερ, ο Μίκης Θεοδωράκης πρότεινε κατά μίαν έννοια έτοιμη μουσική, την οποία διασκεύασε για τις ανάγκες της ταινίας ο συνθέτης και ενορχηστρωτής Derry Hall.
Το 1965, όταν γυριζόταν η ταινία, η συνολική μουσική από το «Ένας Όμηρος» (σουίτα για φωνή και ορχήστρα από το δραματικό έργο του Brendan Behan, σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα) είχε ήδη κυκλοφορήσει σε δίσκο. Αυτό είχε συμβεί στο τέλος του 1964, όταν είχε τυπωθεί το συγκεκριμένο LP από την Lyra.
Στο οπισθόφυλλο εκείνου του δίσκου διαβάζουμε:
«Το θεατρικό έργο Ένας Όμηρος (The Hostage) του Brendan Behan πρωτοπαίχθηκε σε ελληνική μετάφραση του Βασίλη Ρώτα από το Κυκλικό Θέατρο του Λεωνίδα Τριβιζά, τον Απρίλιο του 1962. Ο Γιάννης Τσαρούχης είχε επιμεληθεί τα κοστούμια και τον σκηνικό διάκοσμο και ο Μίκης Θεοδωράκης είχε γράψει τη μουσική που γεμίζει όλο το έργο. Η σκηνοθεσία ήταν του Λ. Τριβιζά. Ο Θεοδωράκης αποδίδει σ' αυτή τη μουσική του σύνθεση, που αποτελεί τελικά μια σουίτα για φωνή και ορχήστρα, ιδιαίτερη σημασία. Ακριβώς επειδή θέλει να τονώση την εσωτερική μουσική ενότητα της σύνθεσης αυτής, ο Θεοδωράκης αποφάσισε στην ηχογράφηση αυτή να τραγουδήδη ο ίδιος όλα τα τραγούδια του έργου, που στην παράσταση αποδίδουν οι ηθοποιοί. Ο χαράκτης Τάσσος εχάραξε μια θαυμάσια ξυλογραφία ειδικά για το εξώφυλλο του δίσκου αυτού».
Πριν όμως από το LP της Lyra είχε κυκλοφορήσει ένα EP, από την His Master's Voice (ίσως το 1963), με τέσσερα tracks από το «Ένας Όμηρος», με τη φωνή της Ντόρας Γιαννακοπούλου και την κιθαριστική συνοδεία του Δημήτρη Φάμπα. Αυτά ήταν τα: «Το γελαστό παιδί», «Το παράθυρο», «Τον Σεπτέμβριο θυμάμαι», «Η Λαμπρή». Τo 1964 αυτά τα τέσσερα κομμάτια τυπώθηκαν και σε δύο ξεχωριστά 45άρια (πάντα από την His Master's Voice).
Επίσης το 1965, σ' ένα δισκάκι της Lyra, η Σούλα Μπιρμπίλη τραγουδά τα «Το γελαστό παιδί / Άνοιξε λίγο το παράθυρο» (τραγούδια που είχε πρωτοπεί στην δισκογραφία η Ντόρα Γιαννακοπούλου).
Την ίδιαν εποχή (1965) μουσική από το «Ένας Όμηρος» θα ακουγόταν και στην ταινία που μας απασχολεί εδώ, στην Une Balle au Cœur του Jean-Daniel Pollet. Μάλιστα τέσσερα tracks από 'κει, τα "Générique", "La balle au cœur", "Kaïmos" και "Naha dio kheria dio spathia", θα έμπαιναν σ' ένα σπανιότατο γαλλικό EP, σε ετικέτα Barclay, που θα κυκλοφορούσε το 1966.
Το "Générique" ήταν η «Εισαγωγή» από το «Ένας Όμηρος», το "La balle au cœur" ήταν το «Ήταν 18 Νοέμβρη» επίσης από το «Ένας Όμηρος», ενώ το "Naha dio kheria dio spathia", με την φωνή της Τζένης Καρέζη, ήταν το «Πήρα τους δρόμους τ' ουρανού» σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη, που είχε πει το 1965, αλλά αργότερα από την Καρέζη, η Μαρία Φαραντούρη σ' ένα 45άρι της His Master's Voice. Τέλος, το "Kaïmos" είναι άγνωστο προς εμάς αν έχει σχέση με το κλασικό τραγούδι «Καημός» (μουσική Μίκης Θεοδωράκης, στίχοι Δημήτρης Χριστοδούλου) ή αν πρόκειται για το «Κουράστηκα να σε κρατώ» (στίχοι Δημήτρης Χριστοδούλου), το οποίο λέει η Τζένη Καρέζη στην ταινία τού Pollet, επίσης πριν από την Μαρία Φαραντούρη (το δισκάκι με την Φαραντούρη στην His Master's Voice κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1965, όταν η ταινία είχε ήδη γυριστεί).
Τι άλλο; Διαβάσαμε σε έντυπο της εποχής πως tracks από το σάουντρακ του Μια Σφαίρα στην Καρδιά (με την Τζένη Καρέζη) θα κυκλοφορούσαν, τότε, από την εταιρεία Lyra. Όσο κι αν ψάξαμε δεν βρήκαμε κάτι...
Μια Σφαίρα στην Καρδιά - Ελληνικό τρέιλερ
Το «Μια Σφαίρα στην Καρδιά» του Jean-Daniel Pollet προβάλλεται από τις 10 Σεπτεμβρίου στον κινηματογράφο Ριβιέρα (Βαλτετσίου 46, Εξάρχεια)
