Η Μάνια Ακμπάρι είναι Ιρανή σκηνοθέτρια και εικαστικός που έγινε γνωστή διεθνώς από τον ρόλο της στην ταινία 10 του Αμπάς Κιαροστάμι. Στην ταινία του 2002 που προβλήθηκε στις Κάννες και διεκδίκησε τον Χρυσό Φοίνικα (γνωρίζαμε πως) ήταν πρωταγωνίστρια, ενώ στο πλευρό της έπαιζε και το δεκάχρονο τότε παιδί της, που σήμερα, στα 30, αυτοπροσδιορίζεται ως Αμίνα Μάχερ, queer artist, κινηματογραφίστρια και ποιήτρια.
Μια γυναίκα στο τιμόνι, δέκα συζητήσεις με τους παροδικούς επιβάτες της, μια ανατομία της ιρανικής κοινωνίας, μια ταινία που υμνήθηκε ως η καλύτερη ταινία της χρονιάς από το «Cahiers du Cinéma» και, όπως γράφτηκε, έδωσε επιτέλους φωνή στις γυναίκες του Ιράν.
Σήμερα, είκοσι χρόνια αργότερα, η Μάνια Ακμπάρι, η οποία εγκατέλειψε την Τεχεράνη και ζει πλέον στην Αγγλία, αποφάσισε να καταγγείλει τον πασίγνωστο Ιρανό σκηνοθέτη, ο οποίος δεν ζει πια, για οικειοποίηση της δουλειάς της και βιασμό.
Σε δύο επιστολές (μια δική της και μια της κόρης της) με τίτλο «10 by Abbas Kiarostami is about women's Issues? Broken news during Iranian #metoo», τις οποίες κοινοποίησε στη σελίδα της στο Facebook την Παρασκευή και τις οποίες απέστειλε και σε μένα προσωπικά μέσω mail, η Ακμπάρι ζητά δύο πράγματα: την απόσυρση από την παγκόσμια διανομή της ταινίας 10 και την αποκατάσταση της αλήθειας και της δικαιοσύνης.
Στις επιστολές αυτές ισχυρίζεται, όπως και η κόρη της, πως η ταινία βασίστηκε σε δικό της υλικό (tapes) στο οποίο καταγράφει ευαίσθητα προσωπικά βιώματα και εξομολογήσεις της ίδιας, του παιδιού της και των αδερφών της και το οποίο χρησιμοποιήθηκε από τον Αμπάς Κιαροστάμι στο 10 χωρίς την άδειά τους.
Ο Αμπάς Κιαροστάμι με βίασε δύο φορές. Εκείνος ήταν χωρισμένος. Εγώ ήμουν 25 χρονών τότε, παντρεμένη και είχα δύο παιδιά, το δικό μου και το παιδί του άντρα μου, είχα μια ωραία οικογένεια.
Στο προφανές ερώτημα πώς γίνεται να ακολουθούσε τον σκηνοθέτη στις διεθνείς περιοδείες της ταινίας σε Κάννες, Λονδίνο, Θεσσαλονίκη (όπου και την πρωτογνώρισα εγώ) ως πρωταγωνίστριά του, γνωρίζοντας όλα αυτά, υποστηρίζει πως ο Ιρανός auteur εκμεταλλεύτηκε τη νεανική της αφέλεια και άγνοια, τον μεγάλο θαυμασμό που έτρεφε η ίδια και η οικογένειά της στο πρόσωπό του, αλλά και την εξουσία και δύναμη που είχε στην ιρανική κοινωνία και στο διεθνές κινηματογραφικό στερέωμα, όχι μόνο για να παρουσιάσει την ταινία ως δική του αλλά και για να την πείσει να ακολουθεί τυφλά τις οδηγίες του ως προς το πώς ακριβώς το 10 θα πλασάρεται σε φεστιβάλ κ.λπ. (δηλαδή ως μυθοπλασία).
«Δεν μπορούσα να αντιταχθώ σε όλο αυτό, απλώς τον κοιτούσα άναυδη να οικειοποιείται τη δουλειά μου, μπροστά σε όλους αυτούς τους ανθρώπους και τις κάμερες», μου είπε.
Η επιστολή της Μάνια Ακμπάρι (σ.σ. ακολουθεί αυτούσια παρακάτω, όπως και της κόρης της) είναι διεξοδική ως προς την καταγγελία της περί σφετερισμού του υλικού της, όπως ισχυρίζεται, από τον Κιαροστάμι – όμως περιορίζει σε μόλις μια φράση τη δεύτερη, συγκλονιστική καταγγελία της: αυτή περί βιασμού.
Γράφει: «Δεν προτίθεμαι πλέον να αποδεχτώ την προβολή του "10" ως κομματιού της κληρονομιάς του ανθρώπου που με κακοποίησε, βίασε και παρενόχλησε σωματικά και ψυχικά («I am no longer willing to accept the screening of "10" as part of the legacy of the man who abused, raped and harassed me physically and mentally»). Και δεν επεκτείνεται άλλο πάνω σε αυτό.
Όσο για την Αμίνα, στη δική της επιστολή αποκαλύπτει το δικό της παρελθόν κακοποίησης (το οποίο δεν σχετίζεται με τον σκηνοθέτη): «Όταν μπόρεσα να σπάσω τη σιωπή μου για τις δικές μου παιδικές εμπειρίες βιασμού και να δημοσιοποιήσω την queer ταυτότητά μου, τότε μπόρεσα να βρω τη δύναμη να μιλήσω και για το "10"», γράφει.
Όμως οι κατηγορίες περί βιασμού που εξαπολύει η Μάνια Ακμπάρι, στη μια και μοναδική αυτή φράση της, είναι σοβαρές. Τι έγινε; Πότε; Υπό ποιες συνθήκες; Είναι προφανές πως το διεθνές κίνημα #Metoo και η παρατεινόμενη δραματική κατάσταση της γυναίκας στον ισλαμικό κόσμο έχουν δώσει δύναμη (και) στις γυναίκες αυτές να μιλήσουν για αδιανόητα πράγματα που συγκαλύπτονταν και αποσιωπούνταν από τον φόβο της κοινωνικής κατακραυγής και του δημόσιου εξευτελισμού.
Αλλά εδώ υπάρχει ένα θέμα: ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν βρίσκεται πλέον στη ζωή για να απαντήσει. Τι ακριβώς συνέβη; Πώς μπορούν να αποδειχθούν οι ισχυρισμοί της; Πώς θα αντιδράσουν τα δύο παιδιά του σκηνοθέτη;
Η Μάνια Ακμπάρι θέλησε να μου μιλήσει. Την άκουσα προσεκτικά, ζήτησα να ηχογραφήσω τα όσα μου είπε και τα μεταφέρω παρακάτω.
Πρωτογνώρισα τη Μάνια Ακμπάρι το 2002 στη Θεσσαλονίκη. Συνόδευε, μαζί με το μικρό μελαχρινό παιδί της τον Αμπάς Κιαροστάμι στην πρώτη προβολή του 10 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Μου είχε δώσει μάλιστα μια μικρή συνέντευξη με επίκεντρο τη θέση της γυναίκας στο Ιράν, για την «Ελευθεροτυπία».
Ήταν 27 τότε. Πανέμορφο πρόσωπο, εκφραστικά, ζεστά μάτια – έμοιαζε πολύ στο παιδί της. Ήταν λίγο αμήχανη, πολύ σοβαρή, θυμάμαι πως δεν ήθελε να βγάλει τη μαντίλα της ούτε στη χώρα μας, παρά τις πολύ προοδευτικές θέσεις της που αργότερα της κόστισαν, καθώς αντιμετώπισε πολλά προβλήματα στην προσπάθειά της να γυρίσει τις ταινίες της στο Ιράν – συλλήψεις συνεργατών της, απαγορεύσεις και λοιπά.
Θυμάμαι πως ο αείμνηστος Δημήτρης Εϊπίδης μας είχε καλέσει σε ένα κοινό δείπνο – παρών βέβαια ήταν και ο Κιαροστάμι, πάντα σοβαρός, αγέρωχος, μετρημένος, με έντονο βλέμμα, πίσω από τα χαρακτηριστικά σκούρα γυαλιά του.
Στα χρόνια που ακολούθησαν παρακολουθούσα σποραδικά την πορεία της – το 2013 διάβασα ένα άρθρο της «Guardian» για την προβολή των ταινιών της στο BFI (Βritish Film Institute), στο οποίο περιγράφονταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ως γυναίκα κινηματογραφίστρια στο Ιράν.
Νωρίτερα είχα πληροφορηθεί πως διαγνώστηκε με καρκίνο του στήθους και έχασε τα μαλλιά της, αλλά με θαυμασμό είδα πως εμφανίστηκε εντελώς καραφλή στην ταινία της 10+4. Ήταν συγκλονιστικό: οι γυναίκες στο Ιράν καλύπτουν τα μαλλιά τους. Όμως η Μάνια δεν είχε πια μαλλιά. Τι ειρωνεία: απελευθερώθηκε στην οθόνη, μέσα από την ασθένειά της.
Πέρυσι ανταλλάξαμε μερικά μηνύματα και πριν από δυο μέρες επικοινώνησε μαζί μου για να μου στείλει τις δύο επιστολές που ανήρτησε στο Facebook. Το Σάββατο με ενημέρωσε πως το ΒFI στο Λονδίνο, μετά τις επιστολές της αυτές, αποφάσισε να αφαιρέσει από τη ρετροσπεκτίβα του στον Κιαροστάμι το 10.
«Δεν θέλω χρήματα, δεν θέλω τίποτε. Αλλά δεν θέλω να παίζεται πια αυτή η ταινία», μου είπε. «Έστειλα επιστολή στην εταιρεία διανομής, επικοινώνησα με την οικογένεια του Αμπάς Κιαροστάμι. Θυμάμαι πως τότε, στις Κάννες, ήμασταν στο κόκκινο χαλί και μου έλεγε "πρέπει να πούμε στον κόσμο πως η ταινία αυτή είναι φιξιόν. Βρίσκεσαι εδώ χάρη σε μένα. Απλώς ακολούθα με, θα απαντάω εγώ στις ερωτήσεις”. Η πρώτη ερώτηση που δεχτήκαμε ήταν "Πώς έπαιζε το αγόρι;". Τα πόδια μου άρχισαν να τρέμουν. Γιατί το παιδί μου δεν ήξερε πως τον κινηματογραφούσαν… Ο Αμπάς μου έλεγε: "Απλώς επαναλάμβανε τα δικά μου. Με έλεγχε εντελώς"».
— Μετά απ’ όλα αυτά, πώς και τον ακολουθήσατε ως πρωταγωνίστριά του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και αλλού;
Στη Θεσσαλονίκη ήταν που του είπα: «Μέχρις εδώ ήταν. Δεν θέλω να συνεχίσω αυτό το ψέμα», και σηκώθηκα να φύγω. Με ακολούθησε στο αεροδρόμιο. «Μη φεύγεις, έλα πίσω». «Όχι», του απάντησα, «τελείωσε αυτό».
Επιστρέφοντας στην Τεχεράνη, είπα στον γιο του τον Μπαχμάν: «Ο πατέρας σου είναι μεγάλος ψεύτης, είμαι εξαντλημένη ψυχικά μετά από όλα αυτά»... Ήξερε καλά πως ο πατέρας του δεν ήταν στο γύρισμα.
Όμως ο Αμπάς Κιαροστάμι ήταν ένας προνομιούχος, διάσημος άνδρας. Άρχισε να διαδίδει στον κόσμο πως έχω ψυχολογικά θέματα, πως ήμουν διαταραγμένη και αναξιόπιστη. Ξαφνικά βρέθηκα μόνη τότε, κανείς δεν ήθελε να με συναναστραφεί (βάζει τα κλάματα). Φοβόμουν και δεν είπα τίποτα.
Ξεκίνησα να γυρίζω την πρώτη ταινία μου, το 20 Fingers και ήταν πολύ αρνητικός, επιθετικός. Του λέω «άφησέ με, αφιέρωσα σε σένα την πρώτη ταινία μου, δεν μίλησα για το 10, τι άλλο θέλεις, άσε με τώρα».
Η ταινία επιλέχθηκε να παιχτεί στο Φεστιβάλ της Βενετίας και ο ίδιος ο Mάρκο Μίλερ, ο διευθυντής, μου είπε πως όταν έμαθε τα νέα ο Κιαροστάμι ταράχθηκε κι έφυγε από το δωμάτιο. Κι όμως, εγώ τον κάλεσα στην προβολή της ταινίας και είπα τα καλύτερα γι’ αυτόν.
— Και πώς, τόσα χρόνια μετά, αποφασίσατε να τον καταγγείλετε; Τι άλλαξε;
Όταν πέθανε έκλαιγα. Όμως στο Λονδίνο ήμουν με κάτι φίλες φεμινίστριες, ακτιβίστριες. Μιλήσαμε. Και κατάλαβα πως ακόμα και σήμερα φοβάμαι την εξουσία του.
Δεν μιλώ σήμερα για να βγάλω τον δικό μου πόνο. Είναι καιρός να επαναστατήσουν οι γυναίκες στο Ιράν. Πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε για όσα κρύβαμε εμείς οι γυναίκες που ζούμε στον ισλαμικό κόσμο. Δεν είχα καταλάβει πως βίωνα μια κακοποιητική σχέση.
— Εξηγήστε μου τι ακριβώς εννοείτε με αυτό.
Ο Αμπάς Κιαροστάμι με βίασε δύο φορές. Εκείνος ήταν χωρισμένος. Εγώ ήμουν 25 χρονών τότε, παντρεμένη και είχα δύο παιδιά, το δικό μου και το παιδί του άντρα μου, είχα μια ωραία οικογένεια.
Γνώρισα τον Αμπάς σε μια έκθεσή μου στην Τεχεράνη και του είπα πως γύριζα με μια ψηφιακή κάμερα. Έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τη δουλειά μου και άρχισε να μας επισκέπτεται καθημερινά στο σπίτι μας – ο άντρας μου ένιωθε πολύ περήφανος γι' αυτό. Συζητούσαμε ώρες ολόκληρες.
Μια μέρα που ο άντρας μου και τα παιδιά έλειπαν, και το 10 δεν είχε ακόμα γίνει ταινία, ο Αμπάς ήρθε σπίτι μου με μια πλαστική τσάντα με μπίρες. Αρχίζουμε να βλέπουμε κάποιες ταινίες για την οικογένειά μου. Για μένα ήταν ο δάσκαλός μου, ήταν ο κύριος Κιαροστάμι, ανταλλάσσαμε μόνο χειραψία, δεν του μιλούσα με το μικρό του όνομα . Ήταν γύρω στα 60 τότε. Θυμάμαι πως είχε μόλις πιει το τρίτο ποτήρι κι εγώ είχα σηκωθεί να ανοίξω το παράθυρο και κάπνιζα κοιτώντας απ’ έξω – του είχα γυρισμένη την πλάτη. Και ξαφνικά, τον νοιώθω να με αρπάζει από πίσω, πολύ δυνατά, από τα στήθη μου, με θυμό, να σηκώνει το ρούχο μου, να κατεβάζει το εσώρουχό μου...
Όλα έγιναν πάρα πολύ γρήγορα. Τη στιγμή εκείνη ακούω να χτυπά ένα κουδουνάκι που είχαμε στην πόρτα για τα παιδιά και αντιλαμβάνομαι πως ο άντρας μου έχει μόλις μπει στο σπίτι, στον διάδρομο της εισόδου, χωρίς να έχει οπτική επαφή μαζί μας. Ο Κιαροστάμι τραβιέται αμέσως, βάζει την μπλούζα του στο παντελόνι, ακούω το φερμουάρ. Κι εκεί πεθαίνω.
Τρέμοντας, μπαίνω στην κουζίνα. «Είσαι καλά;» με ρωτά ο άντρας μου. Δεν μπορούσα να του πω τίποτε. Δεν μπορούσα να το πιστέψω. Ούτε ένα άγγιγμα, ούτε ένα φιλί, τόσο γρήγορα έγιναν όλα, πραγματικά ευχόμουν να με είχε αγγίξει – ήταν τόσο άσχημο. Πότε δεν μου είχε ξανασυμβεί κάτι τέτοιο στη ζωή μου.
Σας θυμίζω πως σε ισλαμική χώρα αν μια παντρεμένη γυναίκα κάνει σεξ με άλλον άντρα, ατιμάζεται, εκτελείται, λιθοβολείται βάσει νόμου. Ο Αμπάς προσποιούνταν ότι τίποτε δεν είχε συμβεί, κι εγώ προσπαθούσα να πείσω τον εαυτό μου «ξέχνα το, ήταν μεθυσμένος, έχει παιδιά. Μήπως γέλασα πολύ; Μήπως φορούσα μέικ απ; Ίσως αύριο κι αυτός να είναι ταραγμένος. Είναι άντρας, ήταν μεθυσμένος, είναι δικό μου λάθος. Ξέχνα το, συγχώρεσέ τον».
Είχα ενοχές. Δεν το είπα σε κανένα, μόνο στον ψυχοθεραπευτή μου στο Λονδίνο χρόνια μετά. Θυμάμαι πως μετά έκατσε με τον άντρα μου για φαγητό και την άλλη μέρα μας πήρε τηλέφωνο να μας ευχαριστήσει. Μπορούσε να κάνει ό, τι θέλει – ιδιαίτερα στη χώρα μας. Ήξερε πως οι γυναίκες δεν έχουν φωνή στο Ιράν.
— Λέτε πως έγινε και δεύτερη φορά. Πού; Πότε;
Έκτοτε δεν έδειξε τίποτε, καμιά οικειότητα, ποτέ. Ήταν πάντα πολύ αυστηρός. Η δεύτερη φορά ήταν στο Λονδίνο, μετά τις Κάννες. Είχα τα γενέθλιά μου και ήρθε ως φίλος, να μου προσφέρει ένα δαχτυλίδι δώρο. Ήθελε να ελέγχει την εμφάνισή μου, τα ρούχα μου, τη μαντίλα μου, τα παπούτσια μου, με ντροπιαστικό τρόπο μπροστά σε όλους – του στυλ «χωρίς εμένα είσαι ένα τίποτα».
Θυμάμαι πως το όνομα του ξενοδοχείου στο Τσέλσι ήταν «10». Τα δωμάτια μας ήταν δίπλα. Είχε πιει πάλι 4-5 ποτήρια μπίρας, μου είχε ζητήσει να συναντήσουμε κάτι φίλους σε 2-3 παμπ. Φτάνουμε στο ξενοδοχείο, παίρνουμε το ασανσέρ, βάζω το δικό μου κλειδί στην πόρτα –έχω τραύμα από τότε– και ξαφνικά, πριν μπω στο δωμάτιο, κάνει ακριβώς το ίδιο που σας περιέγραψα νωρίτερα, πολύ γρήγορα. Με τον ίδιο τρόπο, κολλώντας με στην πόρτα. Ούτε με κάλεσε στο δωμάτιό του, ούτε με άγγιξε πριν. Ήταν 2 η ώρα το πρωί.
Μπήκα κλαίγοντας στο δωμάτιο. «Θα του μιλήσω αύριο», είπα. Ένιωθα ένοχη, ένιωθα να με ελέγχει. Ήμουν μπερδεμένη: «Θέλει σεξ;», «Θέλει να κάνουμε σχέση;». Αν ναι, πες το μου, είμαι άνθρωπος, μητέρα, όχι μια κούκλα. «Μήπως με αγαπούσε;», δεν ήξερα τι να σκεφτώ.
Αποφάσισα να του μιλήσω στο πρωινό. Κάθισα δίπλα του, είπα «καλημέρα», αλλά αυτός μου είπε «Δεν θέλω να πιω καφέ μαζί σου», και μου ζήτησε να κάτσω αλλού. Σήμερα θεωρώ πως μισούσε τις γυναίκες, το γυναικείο σώμα.
— Γιατί μιλήσατε μετά τον θάνατό του;
Εάν δεν πέθαινε, δεν θα μιλούσα. Τον φοβόμουν πολύ, ψυχικά. Δεν σε άφηνε να τον πλησιάσεις. Στο Ιράν μπορούσε να σε καταστρέψει. Πριν πεθάνει μου είπε στο τηλέφωνο με σπασμένη φωνή: «Εγώ σε αγαπoύσα μια ζωή αλλά εσύ δεν μπορούσες να το καταλάβεις, και είπες για μένα πως είμαι ψεύτης».
Έκλαιγα για τρεις εβδομάδες. Νόμιζα πως ήμουν χαζή, ένιωθα ένοχη, με αγάπησε, σκεφτόμουν. Όμως προσπαθούσε και τότε να ελέγξει το μυαλό μου.
Μετά το 10 νόσησα με καρκίνο, σε προχωρημένο στάδιο (4). Κυκλοφορούσα με ξυρισμένο το κρανίο μου, στην ταινία μου 10+4 εμφανίζομαι έτσι. Ήμουν στο στούντιο τότε κι ερχόταν και μου έλεγε «έλα να ξανασυνεργαστούμε».
Όταν αρρώστησα σταμάτησε να με διαβάλλει. Είχε έρθει να με δει και στο νοσοκομείο. Του έστειλα ένα φαξ, λέγοντας του «αν πεθάνω, μόνταρε το φιλμ, αν επιβιώσω όμως θα κάνω εγώ την ταινία μου.
— Στη χώρα σας τα αποκαλύψατε όλα αυτά;
Στο Ιράν θα ήταν αδιανόητο να τα πω, η λογική είναι «fuck off, σου συνέβη; Σώπασε, καταστρέφεις την οικογένειά σου».
Σας θυμίζω πως το 1980 οι γυναίκες δεν είχαν καν δικαίωμα ψήφου. Όταν η κόρη μου ήταν 19 χρονών, μου αποκάλυψε πως την ίδια περίπου περίοδο που έγιναν όλα αυτά, στα δέκα της χρόνια δηλαδή, ο άντρας της μεγάλης αδερφής μου τη βίασε.
Ως προς τον δικό μου βιασμό, κάποια στιγμή αποφάσισα να πάω στην αστυνομία, αλλά αυτό έγινε στο Λονδίνο. Δεν ανέφερα όνομα, τους είπα πως έγινε χρόνια πριν, αλλά μου είπαν πως δεν μπορούν να κάνουν κάτι, ο άνθρωπος πέθανε, όλα αυτά συνέβησαν στο Ιράν, παλιά.
— Είστε έτοιμη να αντιμετωπίσετε τον απόηχο της καταγγελίας σας σήμερα;
Ξέρω πως μπορεί να με μηνύσει ο γιος του. Ας γίνει ο, τι γίνει. Η χώρα μου υποφέρει ακόμα από τη σιωπή. Οι γυναίκες παλεύουν ακόμα. Ξέρω ότι θα πουν «είναι ψεύτρα», σίγουρα θα με κόψουν ως σκηνοθέτρια γιατί τον αγαπούν παντού.
Όμως ναι, είμαι έτοιμη να τα αντιμετωπίσω όλα αυτά. Θέλω να αποκατασταθεί η αλήθεια. Έχω μια ευθύνη απέναντι στη νεότερη γενιά. Δεν ήμουν αρκετά δυνατή να του πω όχι. Αρκετά! Έπρεπε πια να αποδεχτώ ότι δεν ήταν λάθος μου. Ότι δεν έφταιγα εγώ.
Δεν μπορώ πια να κουβαλάω αυτό το βάρος, αυτό το τεράστιο ψέμα. Δεν θέλω πια να διανέμεται αυτή η ταινία. Ας καταγραφεί στην ιστορία ότι ο Αμπάς Κιαροστάμι με βίασε δύο φορές. Ας αποφασίσει η κοινωνία.
Αυτή είναι η συνέντευξη που μου παραχώρησε η Μάνια Ακμπάρι. Η αποκαθήλωση ενός τόσο σημαντικού δημιουργού όπως ο Αμπάς Κιαροστάμι από την καταγγέλλουσα είναι μια άσχημη υπόθεση για όλους: για τη μνήμη του σκηνοθέτη, για την οικογένειά του, αλλά και για τις χιλιάδες των σινεφίλ σ’ ολόκληρο τον κόσμο που αγάπησαν τις ταινίες του. Πρωτίστως όμως, για την ίδια την Ακμπάρι. Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Ακολουθούν αυτούσιες οι δύο δημόσιες επιστολές
ΜΑΝΙΑ ΑΚΜΠΑΡΙ
Εδώ και πολλά χρόνια αντιμετωπίζω το συναισθηματικό τραύμα της παρενόχλησης, που προκλήθηκε από τις εμπειρίες μου με τον Αμπάς Κιαροστάμι τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά τη δημιουργία του 10. Με την υποστήριξη της θεραπεύτριάς μου και φεμινιστριών και ακτιβιστριών φίλων, βρίσκομαι πλέον στη θέση να μιλήσω ανοιχτά για την αλήθεια του τι μου συνέβη τη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής μου, και πιο συγκεκριμένα για τα ψέματα που έχουν ειπωθεί στον κόσμο γύρω από τη δημιουργία αυτής της ταινίας και της πίεσης που δέχτηκα για να αποσιωπήσω αυτά τα ψέματα.
Σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς του, ο Κιαροστάμι δεν σκηνοθέτησε αυτή την ταινία, ούτε έγραψε αυτή την ταινία. Όλο το οπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην ταινία ήταν δικό μου, το οποίο άρχισα να καταγράφω στο πλαίσιο ενός ιδιωτικού πρότζεκτ μετά από συζήτηση με τον θεραπευτή μου. Ο Kιαροστάμι είδε αυτό το υλικό και το ερωτεύτηκε. Ζήτησε να το δανειστεί για να γράψει ένα σενάριο. Κανένα σενάριο δεν δημιουργήθηκε ποτέ. Αντ' αυτού, το υλικό μου αυτό μονταρίστηκε από τον Κιαροστάμι και παρουσιάστηκε ως ταινία με τον τίτλο «10». Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις Κάννες, όπου προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα.
Ανέβηκα στη σκηνή για το Q&A μαζί με τον Κιαροστάμι και μπροστά σε εκατοντάδες ανθρώπους ο Kιαροστάμι ισχυρίστηκε ότι έγραψε και σκηνοθέτησε την ταινία. Τους είπε ότι με καθοδηγούσε μέσω ακουστικού κάτω από τη μαντίλα μου. Ήμουν μια νεαρή, άγνωστη Ιρανή, καθισμένη δίπλα σε έναν ισχυρό και διεθνούς φήμης σκηνοθέτη, παρακολουθώντας τον με τρόμο και δυσπιστία καθώς έλεγε ψέματα στον κόσμο και έκλεβε τη δουλειά μου μπροστά μου.
Αυτή ήταν η πρώτη αλλά σε καμία περίπτωση η πιο επώδυνη ή τραυματική πράξη σε μια εκστρατεία ψεμάτων, χειραγώγησης και εκφοβισμού που συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια. Πολλά άλλαξαν στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν, τόσο στη δική μου ζωή όσο και στον κόσμο γενικότερα. Τέτοιου είδους συμπεριφορές από ισχυρούς άνδρες της κινηματογραφικής βιομηχανίας μας αξιολογούνται όπως πραγματικά ήταν, και εγώ δεν είμαι πλέον η νέα, αφελής γυναίκα που ήμουν τότε. Είμαι μια αξιοσέβαστη σκηνοθέτρια με τη δική μου φωνή και τη δική μου δύναμη. Ζω στο Λονδίνο όπου απολαμβάνω την ελευθερία να μιλάω ανοιχτά για την αλήθεια, και αυτή η αλήθεια είναι το πιο σημαντικό πράγμα για μένα.
Στην ταινία παρουσιάζονται επίσης η κόρη μου Αμίνα (πρώην γιος μου Αμίν), η αδερφή μου Ρόγια και η αδερφή μου Mαντάνα. Όλες μας νιώθουμε το ίδιο. Δεν αισθανόμαστε πλέον άνετα με την προβολή αυτής της ταινίας. Κανένα συμβόλαιο δεν προσφέρθηκε ούτε υπογράφηκε ποτέ από καμία μας. Οι πιο ανησυχητικές από αυτή την άποψη είναι οι σκηνές της Αμίνα, η οποία ως παιδί είδε εκτεθειμένες σε δημόσια θέα τις ιδιωτικές της οπτικές καταγραφές. Μέσα από ψέματα και χειραγώγηση, o Kιαροστάμι ιδιοποιήθηκε τη δική μου τέχνη. Εν ολίγοις δεν προτίθεμαι πλέον να αποδεχτώ τη προβολή του 10 ως κομματιού της κληρονομιάς του ανθρώπου που με κακοποίησε, βίασε και παρενόχλησε σωματικά και ψυχικά.
Αυτό είναι για να σας ενημερώσω ότι όσον αφορά την ταινία 10, εφόσον χρησιμοποιείται χωρίς την πρότερη συγκατάθεσή μας οποιοδήποτε περιεχόμενο, ονόματα, φωτογραφίες και εικόνες της οικογένειάς μου, συμπεριλαμβανομένων του παιδιού μου, Αμίνα Μάχερ, και των αδελφών μου, Ρόγια και Μαντάνα Ακμπάρι (χωρίς αυτό να περιορίζεται σε αυτές), θα προχωρήσουμε σε νομική δίωξη. Εν τω μεταξύ, πρέπει να ευχαριστήσω τους τρεις αξιόπιστους εκδότες που ενημέρωσαν τον συγγραφέα του βιβλίου που σχετίζεται με την ταινία 10 για την αδυναμία τους να εκδώσουν ξανά το βιβλίο χωρίς τη συγκατάθεση και την επίσημη υπογραφή της Μάνια Ακμπάρι, καθώς κάτι τέτοιο θα αντέβαινε τους εκδοτικούς κανονισμούς.
Ο αγώνας μου είναι ένας αγώνας ενάντια στην ηγεμονία, την κατάχρηση, την επιβολή και τις απειλές που πηγάζουν από την εξουσία. Είναι ένας αγώνας για την αποκάλυψη της σχέσης των ανωτέρων με τους κατώτερους, και πώς αναγκάζουν τους υποτακτικούς να υπακούνε και να ακολουθούν χρησιμοποιώντας διάφορες μοχλεύσεις. Είναι ένας αγώνας για να αποκαλυφθεί τo πώς οι φορείς εξουσίας απαλλοτριώνουν τη δημιουργικότητα, τις ιδέες, τις σκέψεις ακόμα και την ύπαρξη εκείνων που στερούνται της δύναμης. Ελέγχουν το σώμα και την ψυχή τους και τους οδηγούν προς τις δικές τους επιθυμίες.
Δεν είναι ποτέ αργά για να μιλήσεις και να πεις την αλήθεια και κάποιος πρέπει να αμφισβητήσει την ιστορία εκφράζοντας και ξαναδιαβάζοντας τις σκέψεις. Η δύναμη της αλήθειας είναι πάνω από κάθε άλλη δύναμη και ρίχνοντας φως σε αυτήν, θα αμφισβητηθεί η ιστορία και η ιδεολογία του συστήματος εξουσίας. Παλεύω ώστε η επόμενη γενιά να μη ζήσει εμπειρίες σαν κι αυτές που βίωσα εγώ και η κόρη μου.
Είμαι σίγουρη ότι νοιάζεστε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα των γυναικών και τα δικαιώματα των παιδιών και θα ακούσετε τις φωνές μας.
Με ευγενικούς χαιρετισμούς,
Μάνια Ακμπάρι
• • •
ΑΜΙΝΑ ΜΑΧΕΡ
Το όνομά μου είναι Aμίνα Μάχερ. Είμαι μια ανεξάρτητη trans queer δημιουργός ταινιών και ζω στο Βερολίνο. Ίσως με θυμάστε από την ταινία 10. Η MK2 είναι η εταιρεία παραγωγής και διανομής αυτής της ταινίας. Ήμουν το παιδί που πρωταγωνιστούσε σε αυτή την ταινία.
Εκτός από το γεγονός ότι δεν έχετε συμβόλαιο από εμένα, ούτε από τους γονείς μου για να διανείμετε αυτή την ταινία, δυστυχώς δεν ήρθατε ποτέ σε μένα για να λάβετε τη δική μου συγκατάθεση για τη διανομή αυτής της ταινίας.
Εκτός αυτού, αυτή η ταινία είναι ένα παράδειγμα κατάχρησης εξουσίας στο βαθύτερο επίπεδο. Ένας σκηνοθέτης τιμημένος με Χρυσό Φοίνικα, ο οποίος ήταν εκείνη την εποχή ο πιο καθιερωμένος Ιρανός σκηνοθέτης στον κόσμο, και μια πολύ καλά εδραιωμένη εταιρεία παραγωγής, όπως η MK2, χρησιμοποίησαν το ιδιωτικό υλικό ενός παιδιού, χωρίς το παιδί να γνωρίζει ότι καταγραφόταν για κινηματογραφικούς σκοπούς.
Στη συνέχεια το διανέμουν και το πουλάνε παγκοσμίως. Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που ο Αμπάς Κιαροστάμι λέει ψέματα με εκατό διαφορετικούς τρόπους για το πώς έχει δημιουργηθεί η ταινία. Για παράδειγμα, είπε επανειλημμένα ότι για την ταινία γράφτηκε σενάριο και εγώ εκπαιδεύτηκα ως μη ηθοποιός.
Οι σκηνές στις οποίες εμφανίστηκα σε αυτή την ταινία έχουν διάρκεια γύρω στα τριάντα τέσσερα λεπτά, και μόνο σε περίπου δύο λεπτά από αυτήν ήξερα ότι η κάμερα ήταν ανοιχτή, καταγράφοντάς με. Και μόνο σε αυτά τα δύο λεπτά, ο Αμπάς Κιαροστάμι και ο Καμράν Αντλ, που είχε έναν μικρό ρόλο ως πατέρας μου, ήταν εκεί για γύρισμα και γνώριζα ότι η κάμερα τραβούσε. Στα άλλα τριάντα δύο λεπτά των σκηνών στις οποίες εμφανίζομαι, δεν είχα ιδέα ότι με καταγράφουν και ότι ήταν η απόλυτη ιδιωτική μου ζωή.
Τα τραύματα της ζωής ενός παιδιού έγιναν προϊόν για την εταιρεία σας δίνοντας στον Αμπάς Κιαροστάμι την ευκαιρία να πλαστογραφήσει τις σκηνοθετικές του δεξιότητες.
Αφού μπόρεσα να σπάσω τη σιωπή μου σχετικά με τις δικές μου παιδικές εμπειρίες βιασμού και να δημοσιοποιήσω την queer ταυτότητά μου σε μια συνεχιζόμενη διαδικασία, τότε μπόρεσα να βρω τη δύναμη να μιλήσω και για το 10. Έχω δοκιμάσει διαφορετικούς τρόπους να αγωνιστώ για την αλήθεια και για τα δικαιώματα των παιδιών, τα δικαιώματα των τρανς ατόμων, τα δικαιώματα των γυναικών και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, ωστόσο, δυστυχώς, με τραυμάτισαν ακόμα περισσότερο κάποιοι άνθρωποι που προσπάθησαν να με φιμώσουν.
Κουβαλάω την πίεση αυτής της ταινίας από τα παιδικά μου χρόνια, και εδώ σας ζητώ να αποκαλύψετε εσείς οι ίδιοι τις αλήθειες της ταινίας σχετικά με το πώς δημιουργήθηκε και να σταματήσετε τη διανομή της – με άμεση ειδοποίηση. Δεν συναινώ που η ιδιωτική ζωή μου ως παιδιού εκτίθεται στον κόσμο με τέτοιο τρόπο. Έχει καταστροφικό αντίκτυπο σε μένα.
Με τους χαιρετισμούς μου,
Αμίνα Μάχερ
