1.
Το γραφείο K-Studio μιλά για την «αρχιτεκτονική της καλοπέρασης», όρο που εκείνοι έχουν κατοχυρώσει και εμπνέει αυτό το τεύχος της LiFO. Για τους Κ-Studio η καλοπέραση ξεκινά από το ξύπνημα και το πρωινό ντους και συνεχίζεται ακόμη και ως το μάζεμα του τραπεζιού ή το πλύσιμο των πιάτων, που μπροστά σε ένα παράθυρο με θέα μπορεί να γίνει μια ευχάριστη εμπειρία.
Ως γραφείο που έχει την έδρα του στην Ελλάδα, απ’ όπου η καταγωγή και οι ρίζες μας, θεωρούμε χρέος μας, μαζί με τις σχεδιαστικές υπηρεσίες, να προάγουμε το πνεύμα που ως λαό θεωρούμε πως μας κάνει ειδικούς στην καλοπέραση. Ως σχεδιαστές το εφαρμόζουμε με κάθε ευκαιρία σε κτίρια όπως οι εξοχικές κατοικίες, οι χώροι εστίασης και οι προορισμοί αναψυχής.
Μιλώντας για καλοπέραση όμως δεν αναφερόμαστε σε μια επιφανειακή, παροδική αίσθηση αλλά στην καθημερινότητά μας, 24/7. Στην ευζωία, στην αντίληψη της βαθιάς ευχαρίστησης που αντλούμε από κάθε καθημερινή τελετουργία, από το ξύπνημα και το πρωινό μπάνιο ως το μάζεμα του τραπεζιού και το πλύσιμο των πιάτων, που μπορεί να γίνει μια ευχάριστη εμπειρία μπροστά σε ένα παράθυρο με θέα. Αυτή η φιλοσοφία διατρέχει τον τρόπο με τον οποίο ολοκληρώνουμε κάθε φάση σχεδιασμού ενός έργου.
Η καλοπέραση δεν είναι παροδική αίσθηση αλλά η καθημερινότητά μας.
Για μας το form follows function αντικαθίσταται από το form follows emotion.
Με αυτή την αντίληψη, ότι δικαιωματικά κατέχουμε την τέχνη της καλοπέρασης, μας έχει επιτραπεί να ταξιδέψουμε σε άλλους τόπους, να εντοπίσουμε και εκεί ερεθίσματα που θα αναδείξουν τέτοιες εμπειρίες ευζωίας και να ανταποκριθούμε σε κάθε πρόκληση βάσει αυτής της κουλτούρας.
Κάθε έργο είναι η αρχή της διαδικασίας εύρεσης ταυτότητας και απολύτως συνειδητά προσεγγίζουμε τη σχεδιαστική διαδικασία χωρίς να έχουμε αυτοσκοπό τη μορφογένεση ενός κτιριακού προϊόντος αλλά μια εμπειρία πέραν αυτού. Η εμπειρία αυτή οφείλει να ανταποκρίνεται στις εκάστοτε παραμέτρους που εντοπίζουμε και αποδεικνύονται άρρηκτα συνδεδεμένες με κάθε τόπο. Αυτή η διαδικασία έχει στη βάση της μια ευθύνη: πέραν της αρχιτεκτονικής αρτιότητας που αναμένεται π.χ. από τα πολεοδομικά δεδομένα, επιδιώκουμε τη συναισθηματική αφύπνιση, τη βαθύτερη σύνδεση και μια πλήρη εμπειρία. Το θέλγητρο δεν αποτυπώνεται σε μια στατική εικόνα αλλά στο βίωμα, σε πιο αφηρημένα αφηγήματα που έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα και τη συνολική εμπειρία. Αυτή η ευθύνη, δηλαδή το να προτείνουμε τη σωστή ιστορία για κάθε μέρος, αποτελεί πρόκληση για μας.
Η δημιουργική διαδικασία είναι ίδια, ανεξάρτητα από την κλίμακα του έργου, είτε πρόκειται για ένα boutique hotel είτε για ένα resort, και τον τόπο που καλούμαστε να σχεδιάσουμε, από ένα απομονωμένο προορισμό έως ένα παλλόμενο αστικό περιβάλλον. Ειδικά σήμερα, που ενώ ζούμε ακόμα σε εποχή πανδημίας ταξιδεύουμε λιγότερο για δουλειά και περισσότερο για αναψυχή και καλοπέραση, βλέπουμε ότι ακόμα και ένα αστικό κέντρο μπορεί να είναι πόλος έλξης, παρόλο που ένα resort είναι συνυφασμένο με προορισμούς τουριστικούς, και συνήθως έχει εξοχικό χαρακτήρα. Γενικά, ακόμα και αν είναι επαγγελματικοί οι λόγοι που μας φέρνουν σε έναν νέο προορισμό, το γεγονός αυτό φαντάζει ως ανταμοιβή, άρα και ως ευκαιρία για μια νέα εμπειρία και, φυσικά, καλοπέραση. Έτσι, και σε αυτή την περίπτωση, μια πόλη μπορεί να αποτελέσει θελκτικό περιβάλλον για τον επισκέπτη και μια εμπειρία για βαθύτερη σύνδεση με ένα context μέχρι πρότινος άγνωστο – το αστικό ξενοδοχείο παύει να είναι το αναγκαίο κατάλυμα για την πραγματοποίηση μιας συνάντησης.
Αυτήν τη στιγμή είμαστε πολύ περήφανοι για τη συνεργασία μας με τους Tombazis Architects με σκοπό την υλοποίηση του νεότερου ξενοδοχειακού προϊόντος της ΤΕΜΕΣ, το οποίο φέρει τη σφραγίδα της Mandarin Oriental. Εκεί, αντιμέτωποι με το χρέος που συνεπάγεται ένα development τέτοιας κλίμακας σε ένα τοπίο ασύγκριτης αξίας, και προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα «τι κάνει, εν τέλει, την αρχιτεκτονική sustainable;», στραφήκαμε στις αρχές ενός «παλιού» κόσμου, οι οποίες έχουν επιβιώσει και αναδειχθεί μέσα από την αντοχή τους στην καταπόνηση του χρόνου. Καταφύγαμε σε μια αρχιτεκτονική του ελαχίστου αναφορικά με πόρους, παρεμβάσεις αλλά και συντήρηση σε βάθος χρόνου. Πέραν της οριστικής απόφασης για ένα εκτενώς υπόσκαφο κτίριο που απολαμβάνει ενεργειακά και κλιματικά οφέλη, καθώς αγκαλιάζει το τοπίο, που θα μεταμορφώνεται στο πέρασμα του χρόνου, και τα λιθόκτιστα κατά τα τοπικά παραδοσιακά πρότυπα μέτωπα από πέτρα τοπικού λατομείου, μειώσαμε περαιτέρω τις ενεργειακές απαιτήσεις σε κατασκευή και λειτουργία μέσα από μια σειρά αποφάσεων που πλάθουν μια σταδιακή μετάβαση από το τοπίο, το έξω, στον ενδιάμεσο ημι-υπαίθριο χώρο και στο αμιγές εσωτερικό του κτιρίου, και αντίστροφα. Πέραν της ιδιαίτερης θερμικής άνεσης χάρη στους παχείς πέτρινους τοίχους, της σκίασης λόγω της βαθιάς όψης που δημιουργεί κοιλότητες-αυλές απ’ όπου απολαμβάνει κανείς τη θέα προς το μεσσηνιακό τοπίο, η ιδιωτικότητα προσθέτει επιπλέον επίπεδα απόλαυσης στην εμπειρία του επισκέπτη, καθώς κάθε κλειδί θωρακίζεται από τα στοιχεία και τα αδιάκριτα βλέμματα με μια ακόμα αυλή, από τη μεριά της εισόδου στο δωμάτιο, στα πρότυπα ενός παραδοσιακού διαμπερούς σπιτιού.
Επιπλέον, όπου ήταν εφικτό, για παράδειγμα στους διαδρόμους κυκλοφορίας προς τα δωμάτια, καταργήσαμε τη μηχανική υποστήριξη για κλιματισμό με την εισαγωγή ημιυπαίθριων διαδρομών που φιλτράρουν τα στοιχεία. Το κτίριο, βαθιά ριζωμένο στον τόπο του, εναρμονισμένο με τα χρώματα του τοπίου χάρη στην πέτρα, τα φυτεμένα δώματα και τα επικλινή πρανή γύρω του, αναμένεται να αντιμετωπίσει το πέρασμα του χρόνου με χάρη, καθώς είναι φτιαγμένο με προσεκτικά διαλεγμένα υλικά. Πέτρα, μάρμαρο, μωσαϊκό, ακόμα και τα μπετονένια μέτωπα του φέροντος οργανισμού που εμφανίζονται κατά μήκος της πλαγιάς έχουν την ικανότητα να γερνούν όμορφα και να αφομοιώνουν τη φθορά χωρίς απώλειες αλλά οργανικά, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός κτιρίου-ζωντανού οργανισμού. Η συντήρηση του κτιρίου είναι η συντήρηση ενός κήπου.
2.
Στο γραφείο Aristides Dallas Architects γνωρίζουν ότι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας ενός έργου φιλοξενίας. Έχουν πετύχει την αίσθηση της οικειότητας μέσα από την απλότητα, την αυθεντικότητα και την ειλικρίνεια της συνολικής εμπειρίας του slow living.
— Παλιότερα ξέραμε μόνο το resort ως έκφραση της πολυτέλειας, τα ξενοδοχεία με λιγότερα αστέρια και τα rooms to let. Πότε μπήκε το design στον κόσμο των καλοκαιρινών μας αποδράσεων;
Από την πλευρά του αρχιτέκτονα, η διαδικασία της σύνθεσης παραμένει ίδια, από την αποκρυστάλλωση της ανθρώπινης ανάγκης και την ένταξη στο εκάστοτε τοπίο έως τη σύνθεση και την απόδοση της κεντρικής ιδέας, που είναι μοναδική για κάθε έργο. Βασικός στόχος του σχεδιασμού είναι να προσφέρει μια μοναδική εμπειρία στον χρήστη. Είναι ευχάριστο το ότι ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός αποκτά τη σημασία που του αξίζει και η αισθητική εξελίσσεται διαρκώς, ανεβάζοντας τον πήχη στον σχεδιασμό και δημιουργώντας όλο και περισσότερο αξιόλογα έργα. Τα τελευταία χρόνια αυτή η διαδικασία έχει αναγνωριστεί στον κλάδο του τουρισμού, έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας του έργου και ο ρόλος του αρχιτέκτονα κρίνεται πια αναγκαίος. Είναι γεγονός ότι αυτό το παρατηρούμε πιο έντονα στον κλάδο του τουρισμού, γιατί είναι το πεδίο όπου ενσωματώνονται άμεσα οι σύγχρονες αυτές εξελίξεις, αλλά είναι πολύ ουσιαστικό για εμάς το ότι το βλέπουμε και στην κλίμακα μικρότερων έργων, όπως η κατοικία.
Επιπλέον, μέρος του σχεδιασμού και βασική ευθύνη του αρχιτέκτονα θεωρούμε ότι αποτελεί πλέον και η επιλογή σύγχρονων υλικών με σεβασμό προς το περιβάλλον. Ο αρχιτέκτονας έχει σημαντική ευθύνη απέναντι στην κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία, διαμορφώνοντας το τεχνητό τοπίο του μέλλοντος.
Η σύγχρονη πολυτέλεια σχετίζεται με τον τρόπο διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου.
— Τι σημαίνει για εσάς «sense of place»;
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η έκφραση αυτή παραπέμπει στην εμπειρία του τόπου. Ειδικά στην ελληνική νοοτροπία, είναι ένας συνδυασμός φυσικού και τεχνητού τοπίου, ανθρώπων και αναμνήσεων. Σχετίζεται με τα συναισθήματα που σου προκαλεί ένας τόπος, ένας χώρος, ένα κτίριο. Το να αισθανθεί κάποιος οικεία από την πρώτη στιγμή σε έναν χώρο που επισκέπτεται αποτελεί επιτυχία του αρχικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και επίτευγμα για κάθε αρχιτέκτονα.
— Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν την εικόνα της «πολυτέλειας» και του σύγχρονου ελληνικού ξενοδοχείου με κάτι λευκό και κυκλαδίτικο. Πώς αντιμετωπίζει το δικό σας γραφείο την αρχιτεκτονική κάθε τόπου, πέρα από τα προφανή;
Η πολυτέλεια και το παραδοσιακό επιδέχονται πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Για εμάς η σύγχρονη πολυτέλεια συνδέεται με τον τρόπο διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου. Προσπαθούμε μέσα από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό να προσδώσουμε στον χώρο την ποιότητα και την αισθητική αρτιότητα που θα αναζητήσει κάθε επισκέπτης εκτός της κατοικίας του, ψάχνοντας την αισθητική της απλότητας, της αυθεντικότητας και της ειλικρίνειας στη συνολική του εμπειρία του slow living.
Ως αρχιτέκτονες οφείλουμε να υπηρετούμε ταυτόχρονα το τοπίο και τον άνθρωπο και να επαναδιατυπώνουμε στο σήμερα τις αρχές του παραδοσιακού. Το ελληνικό τοπίο προσφέρει μια μοναδική ποικιλία τόσο σε επίπεδο ανάγλυφου όσο και της χρωματικής του παλέτας. Η εικόνα της εναλλαγής του λευκού με το μπλε έχει δημιουργήσει την ταυτότητα της κυκλαδίτικης παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και έχει συνδυαστεί άρρηκτα με την Ελλάδα. Η ερμηνεία του παραδοσιακού όμως μπορεί να διαβαστεί βαθύτερα, στην ίδια τη δομή του κτιρίου και όχι απλώς στον χρωματισμό της τελικής του επιφάνειας.
Στην πραγματικότητα, κάθε τοπίο δίνει ερεθίσματα για διαφορετικές μεταφράσεις και αρχιτεκτονικές εκφράσεις στις αρχικές χαράξεις της κεντρικής ιδέας. Γι’ αυτόν τον λόγο στα έργα μας που αφορούν τον τουριστικό κλάδο διακρίνεται διαφορετική αρχιτεκτονική γλώσσα ανά τοπίο (Μύκονος, Ρόδος, Σαντορίνη), η οποία ερμηνεύει και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τόπου κάθε φορά.
Θεωρούμε πολύ σημαντικό να νιώσουμε τον τόπο σε κάθε σημείο επέμβασης, η αρχιτεκτονική πρόταση σχεδιάζεται τώρα, είναι σύγχρονη, σέβεται τις αρχιτεκτονικές αξίες του παρελθόντος και διαμορφώνει την τοπιογραφία της επόμενης μέρας.
— Μιλήστε μας για το επόμενο έργο σας ή ένα που ολοκληρώσατε πρόσφατα.
Το εύρος των μελετών μας είναι αρκετά μεγάλο, διατηρώντας αμείωτο το δημιουργικό ενδιαφέρον για όλες τις κλίμακες των έργων. Ταυτόχρονα, είμαστε πολύ τυχεροί που βλέπουμε μερικές από αυτές τις μελέτες μας να πραγματοποιούνται. Είναι και για εμάς σίγουρα μια εκπαιδευτική διαδικασία και ένα πεδίο διαρκούς εξέλιξης.
Τα έργα που ολοκληρώνονται αυτό το διάστημα βρίσκονται σε ελληνικά νησιά. Το Cubic, που είναι boutique hotel στον Ορνό της Μυκόνου, και οι PNOES, το πρώτο hospitality project στην Τήνο και μέλος των design hotels, είναι από τα έργα μας που το επόμενο διάστημα θα είναι έτοιμα να υποδεχτούν τους πρώτους τους επισκέπτες.
Και τα δύο ξεκίνησαν την πορεία τους μέσα στο γραφείο και η ολοκλήρωσή τους αποτελεί το τέλος ενός δημιουργικού ταξιδιού μέσα στον χρόνο. Η αλήθεια είναι ότι περιμένουμε με αγωνία τις πρώτες εντυπώσεις των επισκεπτών, γιατί ο χώρος και η αισθητική του κρίνονται όταν πραγματικά βιωθούν.
3.
Το γραφείο KLab ArchitecturE ανακαλύπτει το μέλλον, ένα βήμα νωρίτερα. Ο Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος μαζί με την ομάδα του έφεραν, μεταξύ άλλων, το design στα φαρμακεία με το Placebo Pharmacy στη Βουλιαγμένης, άλλαξαν την τυπολογία της αστικής πολυκατοικίας με το Urban Cubes στο Παγκράτι, είναι δημιουργοί του Ολυμπιακού Μουσείου της Αθήνας και τόσων άλλων βραβευμένων έργων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Όσον αφορά τα έργα φιλοξενίας, σχεδιάζουν με στόχο τη δημιουργία έντονων συγκινήσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
— Μιλήστε μου για τις πρώτες, τολμηρές σχεδιαστικές κινήσεις σας.
Όταν το 2008 σχεδιάσαμε το ξενοδοχείο Andronikos στη Μύκονο, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ξενοδοχείου δεν ήταν κάτι συχνό. Για τα λίγα γραφεία που το έκαναν σήμαινε προσπάθεια καταξίωσης σε μια αγορά που τότε ήταν μικρή ακόμα. Για εμάς παρουσίαζε ενδιαφέρον, γιατί τα ξενοδοχεία αποτελούσαν πεδίο ελεύθερης έκφρασης και φαντασίας. Θεωρητικά, κάθε πελάτης θέλει να έχει μια ιδιαίτερη ταυτότητα, κι αυτό μας αφήνει περιθώριο εφαρμογής καινοτομιών στο design, τα υλικά και τον τρόπο που σκεφτόμαστε ότι οι άνθρωποι βιώνουν τον χώρο. Μετά από 14 χρόνια οι πελάτες θεωρούν αυτά τα δωμάτια εξαιρετικά σύγχρονα και φρέσκα, κι αυτό είναι κάτι που μας ικανοποιεί βαθύτατα.
Στη λογική της καινοτομίας που γεννιέται από την ανάγκη, στη Σαντορίνη μετατρέψαμε ένα καπετανόσπιτο σε ξενοδοχείο. Καθώς δεν είχαμε χώρο, βγάλαμε έξω, στην ύπαιθρο, μια ανοιχτή reception. Αντίστοιχα, σε ένα ξενοδοχείο στην Ελιά της Μυκόνου «σπάσαμε» τους πολλούς κανονισμούς, άρα την τυποποίηση, δουλεύοντας μέσα στις παραμέτρους. Επιλέξαμε να δημιουργήσουμε μια δεύτερη θέα σε ένα flat οικόπεδο, μακριά από την παραλία και χωρίς ιδιαίτερη θέα, τοποθετώντας στην καρδιά του την πισίνα. Όταν δουλεύουμε, κάνουμε σενάρια πάνω σε πιθανούς τρόπους διαβίωσης. Έτσι, η γέφυρα που δημιουργήσαμε πάνω από αυτή την πισίνα για λειτουργικούς λόγους, ώστε να συνδέει τα δωμάτια με την υποδοχή, είναι παράλληλα κατάλληλη για τη φιλοξενία πολυπληθών πάρτι.
Το μέλλον βρίσκεται στην αυθεντική εμπειρία και όχι μόνο στην πολυτέλεια και στην άνεση.
— Κάντε μια πρόβλεψη για το μέλλον.
Τα περασμένα χρόνια, ως νεότερο γραφείο, παρατηρούσαμε περισσότερη πειραματική διάθεση. Σήμερα, η «αρρώστια» του Pinterest έχει περιορίσει τη διορατικότητα και την τόλμη των επιλογών των ανθρώπων. Ας σκεφτούμε το εξής: ολοένα λιγότεροι άνθρωποι αναζητούν τη σουίτα, την πισίνα, το τζακούζι, το spa, το ευρύχωρο, πολυτελές μπάνιο. Οι ίδιοι άνθρωποι πιθανόν να επιδίδονται σε extreme sports, άλλοι, όπως o Bill Gates, θέλουν στις διακοπές τους να είναι απομονωμένοι, χωρίς ίντερνετ και τηλέφωνα. Ο κόσμος τελικά αγαπά και θυμάται τις διακοπές στις σκηνές των Βερβερίνων στην έρημο ή τα χωμάτινα casbah, τις σπηλιές της Matera, το σπίτι του ψαρά στη Μήλο, ακόμα και το ελεύθερο κάμπινγκ σε μια απόμερη παραλία, και όχι την τυπολογία της βίλας, της σουίτας, που είναι κοινή πλέον σε πάρα πολλά σημεία του κόσμου. Άποψή μου είναι ότι ένα σημαντικό κομμάτι του τουρισμού θα πάει προς τα εκεί, έξω από το comfort zone, στο πραγματικό slow, extreme experience living. Η άλλη φάση μπορεί να είναι να κοιμάσαι έξω, να βλέπεις τα αστέρια και να ακούς τους γρύλους. Σκεφτείτε το Silent Living Collection των Aires Mateus, που κάνει τις δυνατότερες δηλώσεις ψιθυριστά, κατανοώντας ουσιαστικά το περιβάλλον του εκάστοτε ξενοδοχείου. Θα με ενδιέφερε ένας πελάτης στην Ελλάδα που έχει μια αντίστοιχη, διαφορετική οπτική.
— Ποια είναι τα έργα που φτιάχνετε αυτήν τη στιγμή;
Σχεδιάζουμε ξενοδοχεία στην Πάρο, στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, στη Σαντορίνη, στην Αμοργό και στην Κρήτη. Ωστόσο θα σταθώ σε δύο προτάσεις που κάναμε και δεν θα προχωρήσουν. Mας ζητήθηκε μια πρόταση για ένα ξενοδοχείο στην Ικαρία. Η σκέψη μας γι’ αυτήν στηρίχτηκε σε τρία πράγματα που γνωρίζουμε σίγουρα για τον τόπο: τη μακροζωία, τα πανηγύρια και το ότι η ζωή εκεί κυλάει σε ρυθμούς χαλαρούς. Παράλληλα, υπάρχουν στο νησί τα χαρακτηριστικά αντιπειρατικά σπίτια, κτίσματα που αν τα δεις μια φορά, δεν τα ξεχνάς, κατασκευασμένα ανάμεσα σε βράχους, ώστε να καμουφλάρονται. Φυσικά, δεν θα μπορούσαμε ποτέ, σε τέτοιες συνθήκες, να προτείνουμε βίλες με πισίνες. Προέκυψε ένα μοντέλο πιο ασκητικό, σαν το Cabanon του Le Corbusier, προσαρμοσμένο στην πραγματικότητα του νησιού. Σε μια άλλη περίπτωση, για ένα ξενοδοχείο στην Αρκαδία, προτείναμε τη δημιουργία μιας λίμνης και πίσω της δεντρόσπιτα κρυμμένα σε δάσος.
Η τολμηρή δημιουργία είναι διαχρονική, ανθεκτική και πρωτότυπη στην ταυτότητά της, χωρίς να εμπεριέχει ρίσκο τελικά ως επιλογή. Κι αυτό γιατί η επανάληψη μιας πετυχημένης σήμερα τυπολογίας, ειδικά σε έναν κλάδο όπως το boutique hotel και οι βίλες, που συγκεντρώνουν τεράστιο επενδυτικό ενδιαφέρον αυτήν τη στιγμή, δεν εγγυάται τη βιωσιμότητά της ως επιχειρηματικής προσέγγισης. Η διαφοροποίηση βρίσκεται στην καρδιά των πωλήσεων αλλά και της προσωπικής έκφρασης του ιδιοκτήτη. Μας ενδιαφέρει να σχεδιάζουμε κάτι διαφορετικό και να προσφέρουμε στους πελάτες μας κάτι που δεν θα είχαν σκεφτεί ή φανταστεί, πάντα βασισμένοι στη δική τους μοναδική ταυτότητα και φιλοσοφία.
4.
Εδώ και δεκαετίες το όνομα του Βαγγέλη Στυλιανίδη έχει συνδεθεί με εντυπωσιακά ξενοδοχεία που προκαλούν την κλίμακα. Με το γραφείο του, το Vangelis Stylianidis Architects, ένα από τα πλέον παραγωγικά και κερδοφόρα στην Ελλάδα, σχεδιάζει «λειτουργικούς και οικοδομικούς μύθους» πάνω στους στόχους και το όραμα κάθε επιχειρηματία.
— Από πού εμπνέεστε;
Πάνω απ’ όλα είναι ο τόπος. Ένα κομμάτι γη με καλή θέα και σωστή πρόσβαση είναι η θεμελιώδης παράμετρος της επιτυχίας ενός ξενοδοχείου. Αν η θάλασσα είναι δίπλα, ακόμα καλύτερα. Το φυσικό τοπίο, άμεσο και ευρύτερο, είναι επίσης ουσιαστική παράμετρος. Εάν αυτά υπάρχουν, η αρχιτεκτονική καλείται να τα υπηρετήσει.
Ακολουθεί η δημιουργία ενός μύθου λειτουργικού και οικοδομικού. Δηλαδή η κατασκευή ενός δομημένου περιβάλλοντος που θα οργανώσει και θα εμπνεύσει μια εφήμερη διαβίωση διακοπών. Ένα οργανωμένο σενάριο με αρχή και τέλος, ικανό να δώσει νόημα και συνοχή στην ιδιαίτερη εμπειρία των διακοπών, στην κατασκευή μιας ψευδαίσθησης που διακόπτει την καθημερινότητα, βάζοντας στη θέση της ένα «ιδανικό» αισθητικά και ψυχολογικά περιβάλλον. Το maximum της ευχαρίστησης στον minimum χρόνο. Αν στη μονάδα ενταχθούν στοιχεία κουλτούρας του τόπου, τόσο το καλύτερο.
Τα έντονα στοιχεία ενδιαφέροντος και η κλιμάκωση ιδιωτικού και δημόσιου χώρου είναι βασικοί παράγοντες της σύνθεσης ενός ξενοδοχειακού καταλύματος. Ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα αυτής της αντιμετώπισης είναι το Blue Palace που κάναμε όσο ήμουν στην 3SK ή και το Summer Senses στην Πάρο, σε άλλη κλίμακα.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε να διαχειριστείτε;
Δυσκολία μεγάλη είναι η επανάληψη, η τυποποίηση και ο εύκολος εντυπωσιασμός. Βρισκόμαστε στην εποχή της εικόνας. Εικόνες μάς κατακλύζουν και μέσα από αυτές «πουλάμε». Αν περιορίσουμε τη δημιουργία μας σε αυτό το επίπεδο, το αποτέλεσμα θα είναι ρηχό και θα ξεπεραστεί γρήγορα. Η παρουσία ενός operator ο οποίος θα οριοθετήσει και θα προσδιορίσει τους λειτουργικούς παράγοντες είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προϊόντος.
Δημιουργώντας το maximum της ευχαρίστησης στον minimum χρόνο.
— Στην εποχή που κυριαρχεί το exclusivity, ποιο είναι το μέλλον των resorts;
Μεγάλα resorts μπορούν να έχουν χαρακτηριστικά αποκλειστικότητας. Δεν είναι θέμα κλίμακας, είναι θέμα ποιότητας σχεδίασης και οργάνωσης του προϊόντος. Είναι επίσης θέμα τόπου, πού κάνουμε τι. Σε μοναδικά τοπία και σε πολύ ιδιαίτερες περιοχές όπως η Σαντορίνη και η Μύκονος δεν υπάρχει η ανάγκη της μεγάλης κλίμακας, γιατί οι υψηλές τιμές επιτρέπουν την επικερδή δραστηριότητα και σε μικρά σχετικά ξενοδοχεία. Σε περιοχές πιο ουδέτερες, όπου δεν έχει διαμορφωθεί πελατεία υψηλών εισοδημάτων, τα μεγάλα resorts είναι απαραίτητα ώστε να δημιουργηθεί ένας σύνθετος και πολύπλοκος «κόσμος» εντός του συγκροτήματος για την εξυπηρέτηση του πελάτη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ξενοδοχεία είναι κυρίως επιχειρήσεις που πρέπει να επιβιώνουν και να έχουν κέρδη.
— Ποιες δυνατότητες ανάπτυξης διακρίνετε στην Ελλάδα, πέρα από τις νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές;
Η ελληνική φύση, η κουλτούρα και η ιστορία είναι πανταχού παρούσες, μοναδικά στοιχεία της χώρας. Τουριστικά συγκροτήματα μπορούν να δημιουργηθούν παντού, αρκεί να έχουν προσανατολισμό και λειτουργικούς στόχους, ώστε να δημιουργηθεί ένα ουσιαστικό σενάριο εμπορικότητας.
— Τι θα δούμε προσεχώς από το γραφείο Vangelis Stylianidis Architects;
Αρχίζουμε ένα ωραίο συγκρότημα τουριστικών κατοικιών στη Μάνη σε μια πλαγιά με τρομερή θέα προς τη θάλασσα. Ένα παράδειγμα διακοπών, πέρα από το συνηθισμένο ξενοδοχείο, το οποίο στοχεύει στην εμπειρία ενός ήρεμου καλοκαιρινού σπιτιού με σκιερές αυλές, μικρές πισίνες, υπαίθριους χώρους για φαγητό και μαγείρεμα και κήπους στο άμεσο περιβάλλον κάθε κατοικίας.
Πρόκειται να ξεκινήσει και ένα άλλο συγκρότημα στην Τίρυνθα, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο, που οργανώνει την πλούσια αίσθηση της αρχαιολογικής εμπειρίας σε ένα οικοδομικό περιβάλλον γεμάτο αναφορές στην τοπική οικοδομική παράδοση του αστικού περιβάλλοντος του Ναυπλίου. Στο συγκρότημα αυτό η αρχιτεκτονική των κήπων και του περιβάλλοντος χώρου είναι κυρίαρχη, συμπληρώνοντας ουσιαστικά τη λειτουργική σύνθεση της μονάδας, προσφέροντας ταυτόχρονα ουσιαστικά χαρακτηριστικά στο κλασικό ύφος που δημιουργείται.
Ανέφερα αυτά τα δύο παραδείγματα απ’ όσα φτιάχνουμε αυτή την εποχή για να υπογραμμίσω τη θέση που διατύπωσα σχετικά με τη δυνατότητα κατασκευής ξενοδοχειακών συγκροτημάτων πέρα από την πεπατημένη, αρκεί ο επιχειρηματίας να έχει στόχο και έμπνευση.
5.
Με άποψη και ιδιαίτερη φιλοσοφία και μια εκπληκτική ισορροπία μεταξύ της «μαθηματικής» λειτουργικότητας και της φαντασίας, το γραφείο Urban Soul Project έχει υλοποιήσει ξενοδοχεία τα οποία προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία που θέλεις να βιώσεις ως επισκέπτης αλλά και ως κάτοικος της πόλης που επισκέπτεται τα μπαρ και τα εστιατόριά τους.
— Παλιότερα ξέραμε μόνο το resort ως έκφραση της πολυτέλειας, τα ξενοδοχεία με λιγότερα αστέρια και τα rooms to let. Πότε μπήκε στον κόσμο των καλοκαιρινών μας αποδράσεων το design, που τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε experiential ή storytelling;
Η έννοια του storytelling στον ξενοδοχειακό σχεδιασμό προκύπτει από τη στιγμή που η αρχιτεκτονική παύει να είναι αυτοαναφορική και μπαίνει στη διαδικασία να ανταποκριθεί σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο και στην εποχή της εικόνας. Θα λέγαμε μάλιστα ότι αυτό προκύπτει αμφίδρομα· δεν είναι μόνο η ανάγκη των αρχιτεκτόνων να εμπλακούν στην παγκόσμια συνθήκη αλλά και οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες από τον σχεδιασμό χώρων που αυξάνονται διαρκώς. Η αισθητική και η ικανοποίησή της δεν είναι πλέον το αποκλειστικό ζητούμενο. Ανεξάρτητα από την κλίμακα, τα ξενοδοχεία που σχεδιάζονται τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως δεν έχουν στόχο να παρέχουν απλώς ένα κατάλυμα στον επισκέπτη, αντίθετα σχεδιάζεται μια εμπειρία που ακολουθεί και συμπληρώνει την καθημερινότητά του. Βλέπουμε την εμφάνιση του «αργού τουρισμού» (slow tourism) που προκύπτει ως απάντηση στον επιταχυνόμενο τρόπο ζωής. Ακόμα, βλέπουμε να σχεδιάζονται ξενοδοχεία που αναβιώνουν στυλιστικές περιόδους ή επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα νοηματοδοτημένο περιβάλλον. Δηλαδή τα ξενοδοχεία δεν είναι πλέον απλώς χώροι διαμονής αλλά δημιουργούν ένα μικροκλίμα, μια ατμόσφαιρα, πράγμα που ίσως κάνει τη διαμονή πιο ενδιαφέρουσα και τις διακοπές πιο ουσιαστικές.
— Τι σημαίνει για εσάς «sense of place»;
Το «sense of place» είναι ένας όρος που εμφανίζεται στην αρχιτεκτονική δανεικός από τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Το πνεύμα του τόπου είναι ουσιαστικά μια ανθρωποκεντρική ανάγνωση κάθε τόπου, ο τρόπος που ο καθένας αντιλαμβάνεται το υλικό και το άυλο αποτύπωμά του. Εμπεριέχει στοιχεία ιστορικά, γεωγραφικά, κοινωνικά και οικονομικά, υλικά αλλά και άυλα, την ατμόσφαιρα, τη μυρωδιά, τον ρυθμό ή το μικροκλίμα, στοιχεία που δεν περιγράφονται με αντικειμενικό τρόπο, ούτε ποσοτικοποιούνται. Γι’ αυτό και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς αυτή η έννοια συμμετέχει στην αρχιτεκτονική σύνθεση μέσω της ματιάς και της γραφής κάθε αρχιτέκτονα. Το πνεύμα του τόπου εμφανίζεται σε κάθε νέα σύνθεση ή και όχι, αν αυτή είναι η πρόθεση του σχεδιασμού, να αγνοήσει δηλαδή το context. Σε μια εποχή σαν τη σημερινή, όπου το ζήτημα της οικολογίας, του ανήκειν αλλά και η επιθυμία της γνωριμίας και της επαφής με κάθε τόπο είναι κεντρικής σημασίας και ακολουθεί το πνεύμα της εποχής, η αρχιτεκτονική που περιλαμβάνει την ανάγνωση του εκάστοτε τόπου είναι σαφώς σύγχρονη.
Η αρχιτεκτονική που περιλαμβάνει την ανάγνωση του τόπου είναι σαφώς σύγχρονη.
— Τι πρέπει να έχει ένα ξενοδοχείο πόλης; Πώς φαντάζεστε εσείς τη μείξη επισκεπτών και locals μέσω του ξενοδοχείου;
Το ξενοδοχείο πόλης αναφέρεται σε επισκέπτες του Σαββατοκύριακου ή μερικών ημερών, στο πλαίσιο μιας επαγγελματικής επίσκεψης. Η βασική διαφορά των ξενοδοχείων πόλης από τα ξενοδοχεία σε θέρετρα είναι πως στα πρώτα η παραμονή είναι κατά κανόνα συντομότερη, οπότε η εμπειρία είναι συμπυκνωμένη. Τα ξενοδοχεία πόλης απευθύνονται, σε μεγάλο βαθμό, σε επισκέπτες που ταξιδεύουν για επαγγελματικούς σκοπούς, οπότε συχνά το ζητούμενο είναι να παρέχουν μεγάλο εύρος υπηρεσιών. Ο επισκέπτης του ξενοδοχείου πόλης είναι πρωταρχικά επισκέπτης της πόλης και δευτερευόντως του ίδιου του ξενοδοχείου, σε αντίθεση με ένα resort, που είναι το ίδιο ο προορισμός.
Παράλληλα, όμως, ο επισκέπτης ενός ξενοδοχείου πόλης συνήθως επιζητά την εμπλοκή του με την πόλη, δεν επιθυμεί την απομόνωση. Σχεδιαστικά, αυτό επιτυγχάνεται με τη δημιουργία ενδιάμεσων χώρων, όπως ένα εστιατόριο ή ένα μπαρ, οι οποίοι λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο για τους ενοίκους και τους επισκέπτες του ξενοδοχείου. Πέρα από τους ενοίκους, αυτό λειτουργεί καλά και για το σώμα της πόλης, καθώς δεν προκύπτουν ασυνέχειες. Για παράδειγμα, αυτή την περίοδο σχεδιάζονται δεκάδες ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας, τα οποία έχουν την πρόθεση να αλληλεπιδράσουν με τη ζωή της πόλης.
— Ποια είναι τα πρόσφατα ολοκληρωμένα έργα σας;
Αυτό το καλοκαίρι βρίσκει την USP σε μια πάρα πολύ παραγωγική περίοδο σχεδιαστικά. Δουλεύουμε σε 16 ξενοδοχειακά πρότζεκτ, σε διαφορετικά σημεία, πολύ διαφορετικού χαρακτήρα και κλίμακας. Για παράδειγμα, το πιο πρόσφατα ολοκληρωμένο έργο μας είναι ένα μικρό συγκρότημα από υπόσκαφες σουίτες στη Ζάκυνθο. Είναι ένα έργο που αναλάβαμε εξ ολοκλήρου και το αποτέλεσμα μάς έχει ενθουσιάσει. Παράλληλα, πρόσφατα ολοκληρώθηκε το Brown Beach στη Χαλκίδα, στo πλαίσιo της ευρύτερης συνεργασίας μας με τον όμιλο Brown. Είναι ένα παραθαλάσσιο resort 120 δωματίων που συνδυάζει στοιχεία εξωτισμού και ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η αντιπαραβολή των δύο αυτών έργων αποτυπώνει ακριβώς αυτό που είπαμε παραπάνω για το πνεύμα του τόπου και τον σχεδιασμό μιας συνολικής εμπειρίας. Και στις δύο περιπτώσεις το θέμα ήταν ο σχεδιασμός χώρων που θα συμπυκνώνουν και θα φιλοξενούν το ελληνικό καλοκαίρι, η αφήγηση όμως γίνεται με τελείως διαφορετικά μέσα σε κάθε περίπτωση.
6.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο block722, στα έργα φιλοξενίας του, επανερμηνεύει και ξαναγράφει τις ιστορίες που μοιραζόμαστε για να γνωριστούμε και να χτίσουμε μια σχέση. Έτσι ενορχηστρώνει την αίσθηση της συχνής επιστροφής και σύνδεσης με τον χώρο για εκείνους που τα βιώνουν. Στον σχεδιασμό τους λαμβάνουν υπόψη το sense of place και επιπλέον ενσωματώνουν διαπολιτισμικά στοιχεία που προσθέτουν σοφία.
— Πότε μπήκε το design, που τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε experiential Ή storytelling, στον κόσμο των καλοκαιρινών μας αποδράσεων;
Tο storytelling είναι από τους πιο παλιούς τρόπους επικοινωνίας και σύνδεσής μας με την κοινότητα. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι κάθε δραστηριότητάς μας. Πλέον στις συναντήσεις μας με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε συχνά μοιραζόμαστε σύντομες και απλές ιστορίες. Με βάση αυτές τις ιστορίες χτίζουμε μια σχέση, μια αίσθηση κοινότητας. Εμείς, ως αρχιτέκτονες, καλούμαστε να τις ερμηνεύσουμε και να τις ξαναγράψουμε. Κάθε φορά εστιάζουμε σε διαφορετικές ιστορίες που προκύπτουν από τον τόπο, τις επιθυμίες και το όραμα του πελάτη μας, όπως και από τις ανάγκες και τις προσδοκίες των επισκεπτών.
Οπότε πρόκειται για ιστορίες που δημιουργούνται κατόπιν συνεργασίας και έχουν αξία τόσο για εκείνους που τις φτιάχνουν όσο και για εκείνους που καλούνται να τις βιώσουν. Εμείς συνεισφέρουμε στο λειτουργικό, αισθητικό και πολυαισθητηριακό κομμάτι, προσθέτοντας το προσωπικό στοιχείο, το οποίο χτίζει την αυθεντική και μοναδική πλευρά αυτών των ιστοριών.
Με τη χρήση των μορφών, των υλικών, της κλίμακας, του φωτός, της θερμότητας και του ήχου ενεργοποιούμε τον χώρο και συνδέουμε τη μορφή με τη λειτουργία και την εμπειρία. Παίρνοντας στοιχεία από το φυσικό τοπίο, δημιουργούμε αφηγήσεις που καταργούν τα όρια μεταξύ του φυσικού και του κατασκευασμένου περιβάλλοντος, μεταξύ του μέσα και του έξω. Ερευνούμε το ιστορικό πλαίσιο του χώρου και με τον άνθρωπο ως επίκεντρο σχεδιάζουμε ένα μοναδικό ταξίδι, φιλόξενο και ευχάριστο.
Θέλουμε αφηγήσεις που καταργούν τα όρια μεταξύ του φυσικού και του κατασκευασμένου περιβάλλοντος.
— Τι σημαίνει για εσάς «sense of place»;
Όταν επισκεπτόμαστε ένα μέρος για πρώτη φορά υπάρχει πάντα ο ενθουσιασμός της εξερεύνησης αλλά και ένα άβολο αίσθημα εξαιτίας του ότι το περιβάλλον είναι άγνωστο. Εάν το κυρίαρχο συναίσθημα είναι στο τέλος θετικό, επιστρέφουμε στο μέρος αυτό. Αυτή την αίσθηση της συχνής επιστροφής και σύνδεσης με τον χώρο επιδιώκουμε ως δημιουργική ομάδα. Σχεδιάζουμε ένα περιβάλλον που θα κάνει τον επισκέπτη να επιστρέφει σε αυτό ξανά και ξανά, εφόσον έχει την αίσθηση ότι «ανήκει» σε αυτό.
— Όταν οι περισσότεροι άνθρωποι καλούνται να φανταστούν την εικόνα της «πολυτέλειας» και του σύγχρονου ελληνικού ξενοδοχείου σκέφτονται κάτι λευκό και κυκλαδίτικο. Πώς αντιμετωπίζει το δικό σας γραφείο την εκάστοτε τοπική αρχιτεκτονική, πέρα από τα προφανή;
Η απλότητα και η καθαρότητα της κυκλαδικής αρχιτεκτονικής είναι στοιχεία που υιοθετούμε σε όλα μας τα έργα. Επίσης, μελετάμε τον βιοκλιματικό σχεδιασμό των κυκλαδίτικων σπιτιών και τη σοφία που κρύβουν μέσα τους με τα πιο απλά και φυσικά μέσα. Όμως σε ένα περιβάλλον που διαφέρει από το κλίμα και τη γεωμορφία των Κυκλάδων, όπου πιθανόν κυριαρχούν το πράσινο και οι φυσικές υδάτινες πηγές, δεν μπορούμε παρά να σχεδιάσουμε χώρους που προκύπτουν από τη μελέτη του τόπου, της φύσης και του ανθρώπου που κατοικεί εκεί. Επιπλέον, ενσωματώνουμε διαπολιτισμικά στοιχεία που προσθέτουν γνώση στον σχεδιασμό και κατ’ επέκταση στην ποιότητα του βιώματος. Δεν μας αρκεί μόνο το τοπικό στοιχείο και η αυθεντικότητά του αλλά αναζητούμε νέους τρόπους προσέγγισης και σοφίας από άλλους πολιτισμούς.
— Ποιο είναι το επόμενο ή ένα πρόσφατα ολοκληρωμένο έργο σας;
Το επόμενο σημαντικό μας έργο είναι στο Ομάν, ένα sales center με εστιατόριο, sunset bar και οκτώ κάψουλες-σουίτες. Βρίσκεται σε ένα μοναδικό μέρος με έντονο φυσικό ανάγλυφο και θέα στον Ινδικό Ωκεανό που χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα και δροσερά νερά. Εμπνεόμαστε από τον ιδιαίτερο τοπικό χαρακτήρα, όπου παράδοση και σύγχρονος τρόπος ζωής συνυπάρχουν αρμονικά.
