Το περσινό καλοκαίρι ήταν μάλλον σημαδιακό για τον Ευριπίδη Λασκαρίδη. Ο ιδιοφυής καλλιτέχνης ήταν έτοιμος να παρουσιάσει ένα νέο έργο που θα περιλάμβανε πολλές πρωτιές για τον ίδιο: πρώτη του Επίδαυρος, πρώτη open air πρεμιέρα και, κυρίως, πρώτο έργο που θα περιλάμβανε τον λόγο, κάποιο είδος πρόζας, σε κάποιο συνδυασμό, πάντα, με το πολύ προσωπικό του ιδιόλεκτο.
Αυτός ο «Ευριπίδης του Ευριπίδη» δεν συνάντησε ποτέ το κοινό – έμελλε να συμπέσει με τις καταστροφικές περσινές πυρκαγιές και να ακυρωθεί. Ποιος ξέρει, μπορεί κάποτε, στο μέλλον, ο ίδιος να κρίνει ότι έχει νόημα και αξία να παρουσιάσει στο κοινό εκείνη του την ιδέα.
Το υλικό, πάντως, από το περσινό έργο μεταλλάχθηκε, κάποιοι από τους συνεργάτες άλλαξαν, και η εξέλιξή του είναι η «Τουρνέ» που ανεβαίνει επιτέλους φέτος στη Μικρή Επίδαυρο.
Οι πρωτιές κι εδώ είναι ακριβώς οι ίδιες και πραγματικά, με βάση την πρόβα που παρακολούθησα πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα, πιστεύω πως το αργολικό θέατρο θα σειστεί από τα γέλια. Γιατί το χιούμορ, αυτή η μπουφονική αίσθηση της γελοιότητας που τόσο μοναδικά, τόσο αυθεντικά φέρει ο Ευριπίδης Λασκαρίδης και μας τη σύστησε μέσα από τα προηγούμενα έργα του, εδώ λαμβάνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις, ανάλογες του χώρου στον οποίο παρουσιάζεται η παράσταση.
Καλοκαίρι ίσον Επίδαυρος και Φεστιβάλ Επιδαύρου – και μεγάλες θεατρικές περιοδείες σε όλα τα ανοιχτά θέατρα της Ελλάδας: Ποιες παραστάσεις θα συνωστιστούν φέτος στα 8-9 Παρασκευοσάββατα του Ιουλίου και του Αυγούστου, ποια θα κάνει περισσότερα εισιτήρια, ποια θα κατηγορηθεί ως βλάσφημη και «ντροπή, τέτοια πράγματα στην Επίδαυρο», ποιοι θα μαλλιοτραβηχτούν μετά στον Λεωνίδα στο Λυγουριό, ποιος θα καταφέρει να προτείνει κάτι πέρα από τους τέσσερις κλασικούς του αρχαίου δράματος, ποιον θα σφάξει η κριτική και ποιον θα αποθεώσει.
Δηλώνοντας μεγάλος θαυμαστής της δουλειάς και της αισθητικής του καλλιτέχνη, ήμουν ειλικρινά περίεργος να δω τι θα σκαρφιζόταν γι’ αυτό το επόμενο βήμα. Η εξέλιξη στα τρία προηγούμενα έργα του ήταν χειρουργικά μελετημένη, γι’ αυτό και τον έφερε μέσα σε διάστημα λίγων ετών στην κορυφή της αληθινής καλλιτεχνικής μας πρωτοπορίας – και σε διαρκείς, ασταμάτητες περιοδείες στα θέατρα όλου του κόσμου.
Οι γνήσιες ιδέες αυτού του weirdο, που συνδυάζουν στοιχεία από παραστατικές τέχνες όπως το θέατρο, ο χορός, η περφόρμανς, το τσίρκο, το μπουρλέσκ, αλλά και το animation ή το drag, σε ένα εντελώς δικό του, χειροποίητο μείγμα, εξελίχθηκαν ιδανικά από το αξέχαστο solo του «Relic» στο συγκινητικό ντουέτο των «Τιτάνων» κι έπειτα στη μεγάλη, πολυεπίπεδη κλίμακα του «Ελενίτ». Ο Λασκαρίδης είχε (από)δείξει τα δόντια και τις δυνατότητές του και είχε καταφέρει να εγκαθιδρύσει το δικό του καλλιτεχνικό στίγμα.
Και μετά, τι, όμως; Το «Ελενίτ» στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση ήταν μια μεγαλειώδης παραγωγή, όπου ο Λασκαρίδης φάνηκε να το «τερματίζει», συμπεριλαμβάνοντας σε αυτή ό,τι τον προβλημάτιζε, ό,τι τον ενέπνεε, μένοντας πιστός στο αρχικό του λεξιλόγιο. Το επόμενο βήμα περίμενε απαιτητικό στη γωνία. Κάποια στιγμή ο λόγος, αναπόφευκτα, θα έπρεπε να τρυπώσει στα χείλη των αξιαγάπητων πλασμάτων του. Και η Επίδαυρος απαιτεί, αν μη τι άλλο, λόγο.
Είναι συγκινητικός ο τρόπος με τον οποίο ψάχτηκε για την «Τουρνέ» του. Και πανέξυπνη η επιλογή του θέματος: Μια παράσταση για το ελληνικό θέατρο, ή, πιο σωστά, για το θέατρο στην Ελλάδα, που ο Ευριπίδης, μέσα από τη θητεία του ως μαθητής και ηθοποιός του Θεάτρου Τέχνης, το κατέχει καλά.
Στο χωνευτήρι αυτής της «Τουρνέ», λοιπόν, περνά όλη η αρχαία ελληνική γραμματεία, η πολιτιστική μας κληρονομιά, αυτή που φέρουμε και διδασκόμαστε και γνωρίζουμε από το σχολείο: Ο Αισχύλος και η κριτική του στην εξουσία, ο Σοφοκλής και η αρχετυπική Αντιγόνη του, ο Ευριπίδης (ο άλλος, ο αρχαίος!) και οι θεατρικοί νεωτερισμοί του, ο Αριστοφάνης και τα αδιάκοπα φαλλικά αστεία του και… fast forward, δυόμισι χιλιετίες μετά, στον 20ό μετά Χριστόν αιώνα, τότε που το αρχαίο δράμα άρχισε να εξελίσσεται σε μαζικό πολιτιστικό προϊόν μέσα από τις δουλειές των μεγάλων σκηνοθετών και ηθοποιών μας και μια ολόκληρη καλοκαιρινή κουλτούρα να πλάθεται.
Καλοκαίρι ίσον Επίδαυρος και Φεστιβάλ Επιδαύρου – και μεγάλες θεατρικές περιοδείες σε όλα τα ανοιχτά θέατρα της Ελλάδας: Ποιες παραστάσεις θα συνωστιστούν φέτος στα 8-9 Παρασκευοσάββατα του Ιουλίου και του Αυγούστου, ποια θα κάνει περισσότερα εισιτήρια, ποια θα κατηγορηθεί ως βλάσφημη και «ντροπή, τέτοια πράγματα στην Επίδαυρο», ποιοι θα μαλλιοτραβηχτούν μετά στον Λεωνίδα στο Λυγουριό, ποιος θα καταφέρει να προτείνει κάτι πέρα από τους τέσσερις κλασικούς του αρχαίου δράματος, ποιον θα σφάξει η κριτική και ποιον θα αποθεώσει, για ποιον η «πρώτη Επίδαυρος θα στεφθεί με επιτυχία», ποιος «καλό θα ήταν να πάει σπίτι του», ποια μεγάλη τραγωδός θα κάνει «συγκλονιστικό comeback», ποια άλλη μεγάλη τραγωδός «έφαγε τα ψωμιά της», ποιος ξένος σκηνοθέτης θα τολμήσει να αναμετρηθεί με το αρχαίο δράμα, το δικό μας αρχαίο δράμα, και «θα του αλλάξει τα φώτα»…
Οι ηθοποιοί, οι σκηνοθέτες (και οι πολιτιστικοί συντάκτες) της Ελλάδας τα ξέρουν όλα αυτά πολύ καλά, τα ζουν κάθε χρόνο, το τοτέμ της Επιδαύρου είναι ίσως το ιερότερο του ελληνικού πολιτισμού – μαζί με την Ακρόπολη.
Εδώ όμως ο Ευριπίδης δεν παίζει μόνο με τα inside jokes της ελληνικής θερινής θεατρικής βιομηχανίας – άλλωστε, κάτι τέτοιο ενδεχομένως να προοριζόταν μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Ούτε βεβαίως περιορίζεται μόνο σε μια ευφάνταστη παρέλαση από μεταμορφώσεις και κιτς props, ψεύτικα βυζιά, εξωφρενικές περούκες με βοστρύχους, κοθόρνους, χιτώνες, στάχυα, κίονες και ασπίδες – αυτά όλα ξέρουμε ότι τα κάνει εξαιρετικά, όπως και τις ψεύτικες φωνές και τις εκφραστικές μούτες που κατέχει στο κωμικό του οπλοστάσιο.
Για το κομμάτι του λόγου, που, όπως είπαμε πριν, είναι το καινούργιο, το στοίχημα για τον ίδιο, κοιτάει βαθύτερα στην ουσία του αρχαίου δράματος και τολμά να σχολιάσει και να παρωδήσει τα κείμενα, τη δομή τους, τα κατά ποσόν και κατά ποιόν μέρη, τις παρόδους, τα επεισόδια και τα στάσιμα, τους θρήνους, την έννοια του διονυσιασμού, τον από μηχανής θεό και την αναγνώριση-αποκάλυψη του δράματος, τις αλλεπάλληλες επερωτήσεις στις στιχομυθίες, που, όταν ήμασταν μαθητές στο σχολείο, αδυνατούσαμε να κατανοήσουμε «γιατί καθυστερούν τη δράση, με τόσο αχρείαστο μπλα-μπλα», τα αστεία της αριστοφανικής κωμωδίας που σήμερα, στους μη μυημένους, φαίνονται εντελώς «μη αστεία».
Δεν είναι ανάγκη να έχεις κάνει διατριβή στο αρχαίο δράμα για να γελάσεις με τον τρόπο που ο Λασκαρίδης το σατιρίζει στην «Τουρνέ» του – και το κάνει με σεβασμό, με τόλμη, χωρίς ίχνος σοβαροφάνειας και με εμφανή, βαθιά αγάπη για το θέατρο συνολικά. Είπαμε, αυτά τα πράγματα είναι μέσα στο DNA μας, στην ιδιοσυγκρασία μας, γι’ αυτό και η σάτιρά του είναι εντελώς «λαϊκή», σχεδόν επιθεωρησιακή, με την έννοια της απεύθυνσης σε ένα ευρύτερο κοινό, σε σχέση με την έως τώρα ιδιοσυγκρασιακή εργογραφία του.
Κι ένα ακόμα απολαυστικό στοιχείο σε αυτή την «Τουρνέ»: Οι υπέρτιτλοι! Άλλο μεγάλο στοίχημα αυτό, πώς να αποδώσεις στα αγγλικά όλη τη σατιρική παράνοια ενός τέτοιου κειμένου, πώς να μεταγράψεις την ουσία και την εσωτερικότητα των αστείων που φαινομενικά αφορούν μόνο τους Έλληνες; Ε, λοιπόν, η παρακολούθηση των υπέρτιτλων είναι από μόνη της μια fun χιουμοριστική προσθήκη – ωστόσο, προσοχή στον δύσκολο συγχρονισμό. Αν νιώσετε ότι «μαρτυρούν» νωρίτερα από ό,τι θα θέλατε το punchline των αστείων, εστιάστε ξανά στη ζωντανή δράση για να μη χαθεί η μαγεία του δύσκολου κωμικού timing που με τόση μαεστρία έχει πετύχει ο Λασκαρίδης.
«Τουρνέ» - Ένα έργο του Ευριπίδη Λασκαρίδη και της Ομάδας OSMOSIS
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Ευριπίδης Λασκαρίδης
Κείμενο - Χορογραφία: Η ομάδα
Ερμηνεία: Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ευθύμιος Μοσχόπουλος, Μαρία Μοσχούρη
Κοστούμια: Άγγελος Μέντης
Πρωτότυπη μουσική - Ηχητικός σχεδιασμός: Γιώργος Πούλιος
Σκηνογραφία: Λουκάς Μπάκας
Συνεργάτης σκηνογράφος: Φιλάνθη Μπουγάτσου
Σύμβουλος φωτισμών: Ελίζα Αλεξανδροπούλου
Συνεργάτες φωτιστές: Εβίνα Βασιλακοπούλου (2022), Βαγγέλης Μούντριχας (2021)
Σκηνικά αντικείμενα: Όλγα Βλάσση
Ειδικές κατασκευές: Κωνσταντίνος Χαλδαίος
Σύμβουλος δραματουργίας: Αλέξανδρος Μιστριώτης
Καλλιτεχνικοί συνεργάτες: Αμαλία Κοσμά, Δημήτρης Ματσούκας, Τατιάνα Μπρε
Βοηθός σκηνοθέτη: Δήμος Κλιμενώφ
Βοηθός ενδυματολόγου: Άελλα Τσιλικοπούλου
Τεχνικός διευθυντής: Κωνσταντίνος Μαργκάς
Ηχολήπτες: Γιώργος Χανός (2022), Κωστής Παυλόπουλος (2021)
Φωτογράφος: Ελίνα Γιουνανλή
Μετάφραση υπερτίτλων: Ορφέας Απέργης
Υπεύθυνος παραγωγής: Νίκος Μαυράκης - TooFarEast
Οργάνωση παραγωγής διεθνούς περιοδείας: Simona Fremder - EdM Productions
Συμπαραγωγή: Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, Ομάδα OSMOSIS
Η παράσταση περιέχει τολμηρή γλώσσα - Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους
Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου
29/7 & 30/7, 21:30
