Alaa El-Aswany
“Στην Αίγυπτο, η επανάσταση δεν είπε την τελευταία της λέξη»
Ο Αλάα Αλ-Ασουάνι γεννήθηκε το 1957 στην Αίγυπτο. Σπούδασε οδοντιατρική στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο. Το πρώτο του οδοντιατρείο ήταν στο θρυλικό Μέγαρο Γιακουμπιάν, το οποίο έγινε σκηνικό για το ομώνυμο βιβλίο του που πρωτοκυκλοφόρησε το 2002, μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες και αποτελεί το πιο πολυδιαβασμένο αραβόφωνο βιβλίο του 21ου αιώνα, με πωλήσεις που ξεπερνούν τα 1.000.000 αντίτυπα. Μεταφέρθηκε με εξαιρετική επιτυχία στον κινηματογράφο από τον Marwan Hamed, σε μια από τις πιο ακριβές παραγωγές του αιγυπτιακού κινηματογράφου. Το επόμενο μυθιστόρημά του, Σικάγο (2006), συνάντησε επίσης θετική υποδοχή από την κριτική και το κοινό και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Ακολούθησαν Η αυτοκινητιστική λέσχη και η συλλογή διηγημάτων Θα ήθελα να ήμουν Αιγύπτιος".
Εκδόσεις Πατάκη
Ο διακεκριμένος Αιγύπτιος συγγραφέας Αλάα Αλ Ασουάνι, προσέφυγε στον ΟΗΕ «προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για τη λογοκρισία της οποίας είναι θύμα», σύμφωνα με ανακοίνωση. Ο Αλάα Αλ Ασουάνι, που έχει γράψει το γνωστό μυθιστόρημα Το Μέγαρο Γιακουμπιάν, απευθύνθηκε μέσω των δικηγόρων του στον ειδικό εισηγητή του ΟΗΕ για την Προώθηση και την Προστασία της Ελευθερίας της Έκφρασης. Ο Αλάα Αλ Ασουάνι κατηγορείται στη γενέτειρά του για "εξύβριση του προέδρου, των ένοπλων δυνάμεων και των αιγυπτιακών δικαστικών θεσμών". Εξάλλου εδώ και πέντε χρόνια απαγορεύεται η κυκλοφορία των βιβλίων του στην Αίγυπτο, ενώ ο ίδιος δεν μπορεί πλέον να μεταβεί στη χώρα "χωρίς να συλληφθεί και να προσαχθεί στην αιγυπτιακή στρατιωτική δικαιοσύνη επειδή άσκησε το δικαίωμά του στην ελευθερία του λόγου και έκφρασης", επισημαίνουν οι Γάλλοι δικηγόροι στην ανακοίνωση. "Επίσης φοβάται για την τύχη που θα έχουν τα μέλη της οικογένειάς του, που ζουν όλα στην Αίγυπτο", πρόσθεσαν.
Lifo
*
Η συνέντευξη του συγγραφέα στον Luis LEMA
Για το ελβετικό περιοδικό LE TEMPS - 23 Φεβρουαρίου 2021
Δέκα χρόνια μετά την Αραβική Άνοιξη, ο διάσημος Αιγύπτιος συγγραφέας εξακολουθεί να ελπίζει σε μία αλλαγή στη χώρα του, παρά την άγρια καταστολή που δέχεται η κοινωνία. ‘Εχοντας αναδειχθεί ως ένας από τους πιο δημοφιλείς σύγχρονους Άραβες συγγραφείς, ο Alaa El-Aswany αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αίγυπτο μετά την κατάκτηση της εξουσίας το 2014 από τον στρατό, στη σκιά του προέδρου Abdel Fattah Al-Sisi. Πρωτύτερα, ο El-Aswany είχε συμμετάσχει ενεργά στο κίνημα της πλατείας Ταχρίρ [2011], το οποίο έμελλε να συγκλονίσει ολόκληρη την περιοχή. Δέκα χρόνια αργότερα, από τη Νέα Υόρκη, όπου διδάσκει λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο, ο συγγραφέας αναλογίζεται τις διαψεύσεις του και τις ελπίδες του.
LE TEMPS : Η Αίγυπτος, όπως και ένα μεγάλο μέρος της περιοχής, προκαλεί σήμερα ένα αίσθημα θλίψης. Δέκα χρόνια αργότερα, πρέπει να κηρύξουμε την αποτυχία των αραβικών επαναστάσεων;
Alaa El-Aswany : Είμαι, αντίθετα, πραγματικά αισιόδοξος. Πρέπει να προσέχουμε να μην συγχέουμε την πολιτική αλλαγή με την επανάσταση, που είναι κάτι πολύ βαθύτερο. Είναι αλήθεια ότι αποτύχαμε να μετασχηματίσουμε πολιτικά την Αίγυπτο και ότι η κατάσταση, σε αυτό το επίπεδο, είναι χειρότερη από ποτέ όσον αφορά την καταπίεση και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλά η επανάσταση είναι ουσιαστικά μία πολιτιστική αλλαγή. Οι άνθρωποι βλέπουν τώρα τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο, έχουν αποκτήσει μία συνείδηση που τους έλειπε στο παρελθόν. Κι αυτό είναι κάτι μη αναστρέψιμο. Επιμένω: οι Αιγύπτιοι τώρα δεν είναι οι ίδιοι που ήταν πριν από την επανάσταση. Η πολιτική αλλαγή θα πάρει χρόνο, αλλά η επανάσταση συνεχίζει να υφίσταται, ακόμη και τώρα.
Αναφέρεστε στην καταστολή. Οι αντιφρονούντες σκοτώθηκαν ή φυλακίστηκαν. Πως να πιστέψει κανείς ότι η φλόγα παραμένει ζωντανή;
Η εξουσία προσποιείται ότι δεν υπήρξε επανάσταση και προσπαθεί με κάθε τρόπο να τη σβήσει, να τη συντρίψει. Αλλά αυτό είναι αναπόφευκτο και κάποια στιγμή θα μεταφραστεί και στο πολιτικό πεδίο· έτσι θα προκύψει και το Κράτος για το οποία επαναστατήσαμε. Η φλόγα για την οποία μιλάτε είναι η φλόγα της συνείδησης. Οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να διαδηλώσουν, γιατί κινδυνεύουν να σαπίσουν δέκα χρόνια στη φυλακή. Ευτυχώς, δεν υπάρχει νόμος που να εμποδίζει τους ανθρώπους να ονειρεύονται· δεν υπάρχει νόμος που να στερεί από τους ανθρώπους τη σκέψη. Αυτός είναι ο λόγος που κάτι συνεχίζεται, ακόμη και αν τα επαναστατικά σημάδια δεν αναδύονται πλέον στην επιφάνεια. Στην Αίγυπτο, όπως και αλλού, δεν μπορείς να σκοτώνεις τις ιδέες.
Κοιτώντας πίσω, πιστεύετε ότι το πλήθος στην πλατεία Ταχρίρ [ο τόπος της επανάστασης στο Κάιρο το 2011] έκανε κι αυτό λάθη;
Το μεγαλύτερο σφάλμα μας είναι που εμπιστευτήκαμε τον στρατό. Θα έπρεπε να παραμείνουμε στους δρόμους, παρά τις υποσχέσεις. Μεταξύ των επαναστατών, υπάρχει πάντα μία δόση ιδεαλισμού που τους κάνει να μην επιδιώκουν την εξουσία, να παραμένουν σε απόσταση. Αυτό μας εμπόδισε να δούμε ότι από την αρχή υπήρχε μια σαφής συμμαχία μεταξύ των ισλαμιστών και του στρατού. Στη Δύση, ειδικότερα, δυσκολεύονται να κατανοήσουν πραγματικά το γεγονός ότι η συμμαχία αυτή υπήρχε πραγματικά από την πρώτη μέρα. Ο στρατός έλεγε στους Ισλαμιστές "Σταματήστε την επανάσταση και θα σας δώσουμε την εξουσία". Αυτό ακριβώς συνέβη.
Ωστόσο, οι ίδιοι αυτοί στρατιωτικοί έβγαλαν στη συνέχεια από τη μέση τον ισλαμιστή πρόεδρο Mohamed Morsi [που εκλέχθηκε το 2013 και πέθανε στη φυλακή το 2019] ?
Οι επαναστάτες σφαγιάστηκαν από τον στρατό σε αρκετές περιπτώσεις, και οι Ισλαμιστές χειροκροτούσαν. Η ανταμοιβή των ισλαμιστών για την συνδιαλλαγή τους ήταν το Κοινοβούλιο, η νίκη στις προεδρικές εκλογές. Το να παρουσιάζεις τον Morsi ως τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο είναι σκέτη ανοησία. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα αγόραζε την ψήφο των φτωχών, ενώ ο στρατός σφύριζε αδιάφορα. Αυτές είναι δύο πλευρές του ίδιου φασισμού.
Δεν έπρεπε τότε να προχωρήσει το πείραμα ως το τέλος, να αφεθεί ο Morsi στη μοίρα του και να βυθιστεί μόνος του;
‘Οχι, όχι, όχι. Νομίζω ότι ένα άλλο λάθος ήταν που ταυτίστηκε η οργάνωση των νέων προεδρικών εκλογών με την υποστήριξη που δόθηκε στο πρόσωπο του Abdel Fattah Al-Sisi. Εδώ δεν μιλάμε πια πραγματικά για τον κόσμο που συμμετείχε στην επανάσταση, αλλά για αυτούς που αποκαλώ "Κόμμα του καναπέ".
Δηλαδή;
Τους αποκαλώ και "καλούς πολίτες" και αυτό ακριβώς επιθυμεί κάθε δικτάτορας. Ο καλός πολίτης πρέπει να φροντίζει τα παιδιά του, τη γυναίκα του, ενδεχομένως και τις ερωμένες του, και να μένει μακριά από την πολιτική. Το ποδόσφαιρο και η θρησκεία - που υπόσχεται στον πιστό δικαιοσύνη στον άλλο κόσμο- αρκούν. Δυστυχώς, αυτή η φιγούρα του "καλού πολίτη" είναι πολύ διαδεδομένη στον αραβικό κόσμο.
Ας επιστρέψουμε στους ισλαμιστές. Δεν υπήρχε δυνατότητα για μία συμφωνία μαζί τους;
Το πρόβλημα με τους ισλαμιστές είναι ότι χρησιμοποιούν τη δημοκρατία για να καταλάβουν ένα κράτος που δεν θα είναι δημοκρατικό. Μπορούν, σε μια δεδομένη στιγμή, να έχουν τις ίδιες πολιτικές θέσεις με εμάς, αλλά οι στόχοι τους παραμένουν διαφορετικοί. Αφήνουν ύστερα τον δικτάτορα να τους χρησιμοποιεί για να έρθουν στην εξουσία. Πιστεύουν πραγματικά ότι έχουν λάβει ένα μήνυμα από τον Θεό. Ωστόσο, όταν λαμβάνεις το μήνυμα απευθείας από τον Θεό, αναπόφευκτα αισθάνεσαι ανώτερος. Στην πραγματικότητα, ως Αιγύπτιοι, παραμένουμε εγκλωβισμένοι ανάμεσα στους ισλαμιστές και τον στρατό από τη δεκαετία του 1950. Η επανάσταση του 2011 αντιπροσώπευε έναν τρίτο δρόμο, αν θέλετε. ‘Ηδη από τη δεύτερη μέρα, το σύνθημα ήταν "επανάσταση για ένα κοσμικό κράτος, ούτε ισλαμικό ούτε στρατιωτικό".
Πέρα από την Αίγυπτο, είναι συγκρίσιμη η κατάσταση στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο;
Μία επανάσταση απαιτεί χρόνο! Πάντα θεωρούσαμε τη Γαλλική Επανάσταση ως πρότυπο. Ωστόσο, μετά από δέκα χρόνια, η Γαλλία βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση. Αλλά η επανάσταση δεν σταμάτησε ποτέ, και μπόρεσε κάποια στιγμή να εδραιώσει το κράτος για το οποίο εξεγέρθηκαν οι Γάλλοι.
Σε αυτό προστίθεται το γεγονός ότι οι αραβικές χώρες δεν είναι όλες ίδιες. Σε μερικές από αυτές υπάρχει ακόμα μια φυλετική κουλτούρα, ενώ άλλες έχουν εκσυγχρονιστεί περισσότερο. Η Αίγυπτος δεν είναι η Σαουδική Αραβία, όπως και η Τυνησία δεν είναι το Κουβέιτ. Είναι δύσκολο να εφαρμόσουμε τον ίδιο κανόνα παντού και νομίζω ότι είναι πιο σωστό να αντιμετωπίζουμε κάθε χώρα ξεχωριστά. Το γεγονός παραμένει ότι έχουμε ένα μοντέλο, καθώς η Τυνησία, παρά τα δικά της προβλήματα, εξακολουθεί να βρίσκεται στο σωστό δρόμο. ‘Εστω και μόνο για τον ρόλο που διαδραματίζει εκεί η κοινωνία των πολιτών, ο οποίος είναι πολύ πιο σπουδαίος από ό, τι στην Αίγυπτο. Το πρόβλημα της Αιγύπτου είναι πολύ σημαντικό για να αγνοηθεί. Η επιρροή της χώρας αυτής στον αραβικό κόσμο, το κανάλι του Σουέζ, το ζήτημα του Ισραήλ την καθιστούν μία πολύ στρατηγική χώρα.
'Εχουν οι άραβες διανοούμενοι ένα ρόλο να παίξουν;
Ο Λένιν έλεγε ότι οι διανοούμενοι είναι οι πρώτοι που προδίδουν την επανάσταση. Γιατί; Επειδή διαθέτουν καταλληλότερα εφόδια από άλλους για να υπερασπιστούν την προδοσία. Μερικοί από αυτούς τους διανοούμενους πιστεύουν ότι δεν τους αξίζει να χάσουν τη ζωή τους στη φυλακή, ότι δικαιούνται προνόμια. Είναι μία δραματική αλλά πολύ κοινή επιλογή που έχω μερικές φορές περιγράψει στα μυθιστορήματά μου.
‘Εχετε πάνω από τρία εκατομμύρια followers στο Twitter, μεταξύ των οποίων πολύ πιθανόν και πολλούς Αιγυπτίους. Τι τους λέτε;
Τους ζητώ για παράδειγμα να κάνουν στους ιμάμηδές τους την εξής ερώτηση: "Πώς κερδίζει τη ζωή του ο ιμάμης;" Αυτό είναι ένα καίριο ερώτημα. Εγώ, που υπήρξα οδοντίατρος για τριάντα χρόνια, μπορώ να απαντήσω χωρίς πρόβλημα. Αλλά οι ιμάμηδες δεν μπορούν να εξηγήσουν ποιος τους δίνει χρήματα και για ποιο λόγο. Στην Αίγυπτο, βλέπουμε ότι ζουν συχνά σαν βασιλιάδες. Πιστέψτε με, η επανάσταση είναι αυτή που μας κάνει να θέτουμε σήμερα τέτοια ερωτήματα και με αυτόν τον τρόπο.
