Χρήστος Χρυσόπουλος
Αυτοβιογραφία
Την ατομική έκθεση του Χρήστου Χρυσόπουλου, με τίτλο "Αυτοβιογραφία", παρουσιάζει ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) από 12 Οκτωβρίου έως 28 Νοεμβρίου 2021 στο Πολιτιστικό Κέντρο "Μελίνα" του Δήμου Αθηναίων (Ηρακλειδών 66 και Θεσσαλονίκης - Θησείο).
Επιμέλεια έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Ιωακειμίδη
ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η Αυτοβιογραφία συγκροτεί ένα καθημερινό ημερολόγιο γεγονότων και συναισθημάτων που κρατώ τα τελευταία πέντε χρόνια με μια μηχανή mini Polaroid. Η φωτογραφία στιγμής αποτελεί πλέον η ίδια τη φυσική έκφραση ενός γεγονότος, ενός στιγμιαίου συνειρμού, που συνδέει ως εσωτερικό νήμα όλα αυτά τα χρονικά ίχνη. Τα θέματα, τα αντικείμενα, οι διαθέσεις, τα πρόσωπα, τα σπίτια, επανέρχονται ως επωδοί σε αυτές τις μικροσκοπικές εικόνες.
Η Αυτοβιογραφία εγκιβωτίζει έναν κύκλο που ξεκινά μέσα στην οικογένεια με την πρώτη απώλεια, την πρώτη τομή του δεσμού, για να οδηγηθεί, διασχίζοντας τη μεταφορική λήθη, στην αναγνώριση μιας κληροδοσίας που πραγματώνεται εκ νέου στην πρώτη γέννηση. Η Αυτοβιογραφία επιχειρεί να οριοθετήσει μια περιοχή ανάμεσα στην αντοχή και την απαντοχή του βίου, ενώ την ίδια στιγμή στοχάζεται τι μπορεί να συνιστά μια αυτοβιογραφία (δηλαδή μια διήγηση του εαυτού) για καθέναν από εμάς. Υποδεικνύει ότι ο βίος (δηλαδή η νοηματοδοτημένη ζωή) δεν είναι μόνο η διαδοχή των γεγονότων στον συρμό του χρόνου, αλλά πρωτίστως η εσωτερική διαδρομή που συνδέει με τρόπο απείθαρχο -σχεδόν πάντα ανομολόγητο- ανθρώπους, λόγια, αντικείμενα, σφάλματα, τόπους και επιθυμίες.
Χρήστος Χρυσόπουλος
Κυψέλη, Οκτώβριος 2021
Η Αυτοβιογραφία του Χρήστου Χρυσόπουλου είναι ένα προσωπικό ημερολόγιο το οποίο αποτελείται από δεκάδες φωτογραφίες Polaroid τραβηγμένες τα τελευταία πέντε χρόνια. Υιοθετώντας το μέσο της φωτογραφίας για να αυτοβιογραφηθεί, ο καταξιωμένος συγγραφέας διερευνά τη σχέση του ιδιωτικού με το δημόσιο, μια σχέση που ως γνωστόν καθορίζει το είδος της αυτοβιογραφίας.[i] Απέναντι σε αυτό το "ταυτόχρονα συμβατικό και απατηλό" είδος γραφής, όπως εύστοχα το περιγράφει ο PierreBourdieu,[ii] ο Χρυσόπουλος έρχεται να προτείνει μια αντισυμβατική και θραυσματική εικονοποίηση του εαυτού. Η Αυτοβιογραφία του είναι υποθετική, κατασκευασμένη με εικόνες χωρίς λέξεις, χωρίς τον σαρτρικό κανόνα του (πρώτα) "διαβάζω" και (μετά) "γράφω".[iii]
Το βλέμμα του Χρυσόπουλου εστιάζει σε ορφανά, μοναχικά αντικείμενα, όπως ένα μαξιλάρι πεταμένο στον δρόμο ή έναν κομμένο κορμό δέντρου. Πολλά από αυτά δεν μπορείς εύκολα να τα αναγνωρίσεις. Το σχήμα, η ταυτότητα και ο λόγος ύπαρξής τους είναι ακαθόριστα. Η εφήμερη διάστασή τους, σε συνδυασμό με την τυχαία πολλές φορές συνάντηση μαζί τους, φαίνεται πως ελκύει τον συγγραφέα ώστε να τα απαθανατίσει με τη μηχανή του.
Σε κάποιες περιπτώσεις αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής μεταξύ των εικόνων που φωτογραφίζει ο Χρυσόπουλος. Έτσι, βλέπουμε συχνά να αντιπαραθέτει και να ομαδοποιεί τις φωτογραφίες στιγμής ανάλογα με το θέμα τους (π.χ. φως, graffiti, δημόσια γλυπτική, νεκρά περιστέρια, φυτά) ή το χρώμα τους. Ενίοτε, όμως, οι ομαδοποιήσεις που δημιουργεί δεν είναι ευανάγνωστες· η σύνδεση των φωτογραφιών είναι βαθύτερη και βρίσκεται ερμητικά κλεισμένη στον νου του. Ο δρόμος και οι εσωτερικοί χώροι έχουν εδώ την τιμητική τους. Τα τοπία που καταγράφει ο Χρυσόπουλος δεν είναι μόνο αθηναϊκά. Ο ίδιος είναι από τους συγγραφείς που ταξιδεύουν πολύ -Γαλλία, Ελβετία και αλλού-, προκειμένου να ανατροφοδοτήσει την μπενγιαμινική οπτική του. Ως εκ τούτου, οι έννοιες του ταξιδιού και της περιπλάνησης υπάρχουν και σε αυτές τις Polaroids. Ο Χρυσόπουλος ταξινομεί το ταξιδιάρικο βλέμμα του οδηγώντας μας ομαλά από τον εσωτερικό στον δημόσιο χώρο, αλλά και αντίστροφα. Ένα κίτρινο τραπεζομάντιλο μπορεί να αποτελέσει τη γέφυρα ανάμεσα σε ένα φυτό εσωτερικού χώρου και στα κιτρινισμένα, μαραμένα φοινικόφυλλα. Αντίστοιχα, από τη στιλπνή επιφάνεια ενός μαρμάρινου αγάλματος οδηγείσαι στην ανθρώπινη σάρκα, στο γυμνό σώμα του ίδιου του Χρυσόπουλου, το οποίο παρεμβάλλεται συχνά, υπενθυμίζοντάς μας ότι ο βίος που περιγράφεται εδώ ανήκει σε συγκεκριμένο υποκείμενο. Το λιπόσαρκο σώμα του φωτογράφου παρουσιάζεται σχεδόν πάντα διπλωμένο, πτυχωμένο, σαν ένα ζωντανό άγαλμα.
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η Αυτοβιογραφία περιέχει όλες τις προηγούμενες φωτογραφικές δουλειές του Χρυσόπουλου. Παράλληλα, όσοι είναι εξοικειωμένοι με το λογοτεχνικό του έργο, δεν θα δυσκολευτούν να αναγνωρίσουν εδώ στιγμιότυπα από τα κείμενά του. Το σίγουρο είναι πως εικόνα και λόγος έχουν μια ισοδύναμη παρουσία: το συγγραφικό του έργο επηρεάζεται από τη φωτογραφία, με τον ίδιο τρόπο που η δεύτερη καθορίζει το πλαίσιο των αφηγήσεών του, αποκαλύπτοντας το ενδιαφέρον του για το απόσπασμα και το φλανάρισμα στην πόλη.
Προς το "τέλος" της Αυτοβιογραφίας (αν υπάρχει αρχή και τέλος σε αυτή την ανοιχτή αφήγηση) συναντάμε την Κυψέλη. Από το διαμέρισμά του στην καρδιά της Αθήνας ο Χρυσόπουλος εξορμά στους δρόμους της πόλης - συχνά κατά τη διάρκεια της νύχτας - για να διηγηθεί τον εαυτό του και να συλλέξει τα σπαράγματα αυτής της αφήγησης. Η αυτοβιογραφία του δεν είναι στατική. Αντιθέτως, εμπεριέχει την κίνηση του βλέμματος και του σώματος. Ο συγγραφέας αυτοβιογραφείται εν κινήσει και μάλιστα με τρόπο άμεσο, όπως επιβάλλει μια μηχανή Polaroid.
Συνομιλώντας με συγγραφείς όπως ο Roland Barthes και ο W.G. Sebald, που επαναπροσδιόρισαν το αυτοβιογραφικό είδος μέσω της φωτογραφίας, ο Χρυσόπουλος εξετάζει τα όρια του αυτοβιογραφικού λόγου και της μνημονικής λειτουργίας. Θέτει, επίσης, ένα καίριο ερώτημα: "Τι μπορεί να συνιστά μια αυτοβιογραφία για καθέναν από εμάς;" Οι Polaroidsτου δεν προτείνουν κλισέ θεωρήσεις ("μια αυτοβιογραφία σαν μυθιστόρημα"). Και η δύναμή τους δεν περιορίζεται μόνο σε αποδεδειγμένες θέσεις, όπως το ότι "η αυτοβιογραφία θα ήταν ένα καλό πρελούδιο στην ψυχανάλυση".[iv] Η Αυτοβιογραφία του Χρυσόπουλου περιλαμβάνει εικόνες-συμβάντα με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί καθένας από εμάς. Είναι εικόνες μικρής κλίμακας αλλά μέγιστης επίδρασης, και εκεί μάλλον έγκειται η πραγματική δύναμή τους.
Χριστόφορος Μαρίνος
Ιστορικός τέχνης
Επιμελητής εκθέσεων και δράσεων ΟΠΑΝΔΑ
[i] Joan Gibbons, “Autobiography: The Externalisation of Personal Memory”,στοContemporary Art and Memory: Images of Recollection and Remembrance,I.B. Tauris, ΛονδίνοκαιΝέαΥόρκη2007, σ. 9.
[ii] PierreBourdieu, Σχεδίασμα για μια αυτοανάλυση, μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007.
[iii] Βλ. Jean-PaulSartre, Οι λέξεις, μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, εκδ. Άγρα, Αθήνα 2003.
[iv] ItaloSvevo, Η συνείδηση του Ζήνωνα, μτφρ. Έφη Καλλιφατίδου, εκδ. Αντίποδες, Αθήνα 2018.
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος (Αθήνα, 1968) ασχολείται με ποικίλα λογοτεχνικά είδη (πεζογραφία, δοκίμιο, χρονικό), με τη θεωρία λογοτεχνίας και τη φωτογραφία. Κυκλοφορούν δεκαέξι βιβλία του. Έχει βραβευτεί με το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (2008), το διεθνές βραβείο Balkanika (2015) και τα γαλλικά βραβεία Prix Ravachol (2013) και Prix Laure Bataillon (2014). Το 2015 η Γαλλική Δημοκρατία του απένειμε τον τίτλο του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών. Συγγραφέας της πόλης της Ζυρίχης (2020), μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Πολιτισμού (ECP) και Iowa Fellow του Διεθνούς Προγράμματος Συγγραφέων IWP (2007). Ίδρυσε και διηύθυνε το διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ DaseinFest στην Αθήνα (2006–2011). Διετέλεσε βοηθός Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά τη διετία 2019-2020. Έχει δώσει διαλέξεις και συμμετάσχει σε δεκάδες φεστιβάλ στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, και έχει επιμεληθεί συλλογικές εκδόσεις και εκδοτικές σειρές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα βιβλία του κυκλοφορούν μεταφρασμένα σε πολλές γλώσσες. Η φωτογραφική του εργασία έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στη Γαλλία.
