Under pressure
Το Under Pressure (Υπό Πίεση) είναι μια φωτογραφική έρευνα δημοσιογραφικού χαρακτήρα της Πηνελόπης Θωμαϊδη για την ιστορία των υδρογονανθράκων στην Αλβανία και την Ελλάδα από τις αρχές του 20ου αιώνα έως σήμερα.
Τι κληρονομιά αφήνουν 100 χρόνια εξόρυξης πετρελαίου στην Αλβανία; Ποιες είναι οι εξελίξεις στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;
Συνδυάζοντας φωτογραφία, αρχειακό υλικό και κείμενο, η έρευνα παρουσιάζεται με τη μορφή μιας τυπωμένης εφημερίδας και μας προσκαλεί να παρατηρήσουμε το παρελθόν και το παρόν των 2 χωρών, αλλά και να προσπαθήσουμε να φανταστούμε το μέλλον αυτών των υπό ανάπτυξη περιοχών στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μια εποχή που όροι όπως κλιματική αλλαγή και ενεργειακή μετάβαση καταλαμβάνουν ολοένα και μεγαλύτερο χώρο στον δημόσιο διάλογο.
Το Under Pressure παρουσιάζεται μέχρι τις 24 Ιουλίου 2022 στο πλαίσιο της κεντρικής έκθεσης του Athens Photo Festival στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, ενώ την Παρασκευή 22 Ιουλίου θα γίνει παρουσίαση της έρευνας και σχετική συζήτηση στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Βωβούσας.
Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη ερευνητική γεώτρηση, η καρδιά της Αλβανικής βιομηχανίας πετρελαίου συνεχίζει να χτυπά στο Patos-Marinza, το λεγόμενο μεγαλύτερο σε έκταση χερσαίο κοίτασμα της ηπειρωτικής Ευρώπης. Από το 1918, η έρευνα και η παραγωγή υδρογονανθράκων στην Αλβανία έχει συνδεθεί με το ενδιαφέρον πετρελαϊκών εταιριών όπως οι ιστορικές Anglo-Persian Oil Company (πρόγονος της σημερινής BP) και American Standard Oil, η ιταλική AIAPA, η Royal Dutch Shell, η πρώην καναδική και πλέον κινεζική Bankers Petroleum, αλλά και η κρατική Albpetrol. Η παραγωγή πετρελαίου στην Αλβανία έχει υπάρξει πηγή εθνικής υπερηφάνιας και θέσεων εργασίας, έχει όμως επίσης συνδεθεί με ατυχήματα και περιπτώσεις σοβαρής περιβαλλοντικής μόλυνσης που, ανάμεσα σε άλλα, προκαλούν επιπλοκές υγείας στις κοινότητες που κατοικούν κοντά στα κοιτάσματα. Κάτοικοι σχετικών περιοχών επίσης έχουν παραπονεθεί για σεισμούς που θεωρούν ότι προέρχονται από νέες μεθόδους εξόρυξης.
Στην Ελλάδα, παρά την αποσπασματικότητα των ερευνών που έχουν κατά καιρούς διεξαχθεί από διαφορετικούς εταίρους, το ενδιαφέρον για τους υδρογονάνθρακες παραμένει ζωντανό από τις αρχές του 20ου αι. Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, η Ήπειρος που ερευνήθηκε αρχικά από τον ιταλικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια εκ νέου υπό έρευνα για πιθανά κοιτάσματα πετρελαίου ή/και αερίου. Ιδιαίτερα από το 2014, οι ελπίδες και το ενδιαφέρον για την τοπική παραγωγή υδρογονανθράκων έχουν ενισχυθεί. Το 2019, το 1/3 της ελληνικής επικράτειας βρισκόταν είτε υπό έρευνα, είτε επρόκειτο να ερευνηθεί από εγχώριες και διεθνείς εταιρίες. Οι τοπικές κοινωνίες είχαν διχαστεί, ανάμεσα σ’ αυτούς που έβλεπαν προοπτικές ανάπτυξης και σ’ αυτούς που διαμαρτύρονται ενάντια σε μια επικείμενη περιβαλλοντική καταστροφή. Σήμερα αναμένουμε τα πορίσματα των ερευνών σ’ έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
Το Under Pressure εστιάζει σε μια ιστορία γεωπολιτικής σημασίας για την περιοχή των Βαλκανίων, που μπορεί να λειτουργήσει ως αντανάκλαση αποφάσεων που παίρνονται σε παγκόσμιο επίπεδο και επηρεάζουν το μέλλον της ανθρωπότητας στον πλανήτη Γη. Επιπλέον, οι πρόσφατες επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, δίνουν μια νέα διάσταση στο θέμα καθώς το ενδιαφέρον για την τοπική παραγωγή ορυκτών καυσίμων έχει αναζωπυρωθεί.
-
Με κύριο σκοπό την πληροφόρηση, και με την υποστήριξη του μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού οργανισμού iMEdD - Incubator for Media Education and Development, μέρος της έρευνας τυπώθηκε με τη μορφή δίγλωσσης εφημερίδας σε 1000 αντίτυπα στο τέλος του 2021 και διανεμήθηκε δωρεάν στους πληθυσμούς που επηρεάζονται από τις εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Αλβανία και στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 2022 τυπώθηκαν 1000 ακόμα αντίτυπα, ενώ η εφημερίδα είναι διαθέσιμη και ψηφιακά:
Δείτε και κατεβάστε την εφημερίδα σε ελληνικά-αλβανικά εδώ.
Δείτε και κατεβάστε την εφημερίδα σε ελληνικά-αγγλικά εδώ.
Όχι πολύ μακριά από τη Βωβούσα, το χωριό της Πίνδου, που φιλοξενεί το ομώνυμο "ορεινό" φεστιβάλ τα τελευταία 8 χρόνια, έμαθα για πρώτη φορά για το θέμα, ενώ μου δόθηκε εκεί και το έναυσμα για να ξεκινήσω την παρούσα έρευνα. Το φεστιβάλ εστιάζει στη "βιωσιμότητα των ορεινών κοινοτήτων και αφιερώνεται στην προστασία του περιβάλλοντος με μια σειρά εκδηλώσεις που ενισχύουν την αειφορία και τονίζουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Βόρειας Πίνδου". Στο πλαίσιο αυτό, το Under pressure θέτει στον επίλογο το ερώτημα κατά ποσό οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να συμμετέχουν στις αποφάσεις που ορίζουν το μέλλον και τη διαχείριση των πόρων τους. 'Ετσι γίνεται ξεκάθαρη η σύνδεση με την τοπική κοινωνία της Ηπείρου στην οποία επικεντρώνεται ένα μεγάλο μέρος της έρευνας. Το φεστιβάλ από την αρχή διατηρεί στενή σχέση με τη φωτογραφία και το ντοκιμαντέρ. Ο διευθυντής του φεστιβάλ, Καμίλο Νόλλας, είναι ο ίδιος φωτογράφος και θα συμμετέχει στην παρουσίαση, μαζί με τον δασολόγο και κάτοικο Ιωαννίνων Ρήγα Τσιακίρη.
Πηνελόπη Θωμαϊδη
Παλαιότερες δημοσιεύσεις της Πηνελόπης Θωμαϊδου στο Αλμανάκ:
Η μάχη για τη ZAD
Σεΐχηδες της Ηπείρου (1)
Σεϊχηδες της Ηπείρου (2)
Dancing to save the waters με τις "Βρυσούλες"
Η "άθλια εικόνα"
