Τι σημαίνει χορός σήμερα; Αναζήτηση του ρυθμού του κόσμου; Ανακάλυψη μιας άλλης ταχύτητας που έρχεται από τις διαδικτυακές πίστες, από τον δρόμο, από το μυαλό μας το ίδιο; Είναι κάτι που θέλει τη χορευτική σκηνή να γίνεται μέρος του ήχου των μεγαλουπόλεων, της ζωής, της έντασης που χτυπάει κόκκινο; Χορός σήμερα είναι το μήνυμα που στέλνουν οι ολοένα πιο ανήσυχοι χορογράφοι οι οποίοι συγχρονίζονται με τον ξέφρενο ρυθμό της μουσικής που αντηχεί πέρα από τα κλαμπ, τα πάρτι, τις συναυλίες, κάθε λεπτό, δονείται στα ακουστικά μας και μοιάζει με τη ζωή μας;
Ιδρώνοντας τη φανέλα: δεν είναι καθόλου τυχαίος ο τίτλος που διάλεξαν στη Στέγη ως επικεφαλίδα των Onassis Dance Days 2024-ODD για να μπούμε στον ρυθμό του φεστιβάλ νέων χορογράφων, να αναζητήσουμε την κίνηση μέσα στον ήχο και να νιώσουμε την αδρεναλίνη και την ένταση να συνοδεύει κάθε βήμα μας.
Αυτήν τη φρενήρη, αδιάκοπη, ευρηματική και απογειωτική ανάσα φέρνουν οι Ημέρες Χορού, με χορογράφους, περφόρμερ, συνθέτες και μουσικούς με τις μπάντες τους να καταργούν κάθε παγιωμένη αντίληψη για την κίνηση και να μας συστήνουν έναν κόσμο που δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς μουσική, φέρνοντας το μήνυμα ότι κάθε χειρονομία μπορεί να είναι χορός όταν υπάρχει πάθος, αίσθημα και συγκίνηση.
Ο χορός αντιμετωπίζεται ως μια τέχνη με ημερομηνία λήξης, καθώς το σώμα μας γερνάει και αλλάζει συν τω χρόνω. Αυτή η αναμέτρηση με τη νεότητα που φεύγει και το μέλλον που έρχεται είναι εμφανής.
Οι Onassis Dance Days 2024-ODD έρχονται από τις 23 Φεβρουαρίου έως τις 3 Μαρτίου για να μας κάνουν να χορέψουμε αυστηρά και μόνο μετά μουσικής. Άνθρωποι παθιασμένοι με τον χορό ανεβάζουν την αδρεναλίνη μας και συγκροτούν δυναμικά την επόμενη γενιά σημαντικών χορογράφων. Είναι αυτοί που στην 11η χρονιά αυτού του φεστιβάλ συστήνονται λίγο πριν τους μάθει η Ευρώπη ή έρχονται από την Ευρώπη που μόλις τους γνώρισε.
Το ODD 2024 μας συστήνει ένα διεθνές όνομα, μια εικαστικό με διεθνή ακτινοβολία που παρουσιάζει μια εκστατική περφόρμανς χορού και ταυτόχρονα μια ζωντανή συναυλία, έναν μαραθώνιο, τη Βελγίδα εικαστικό Miet Warlop. Με το One Song η δημιουργός προτείνει ένα έργο μέσω του οποίου προτάσσει ένα μαγευτικό τελετουργικό αποχαιρετισμού, ζωής και θανάτου, ελπίδας και ανάστασης.
Ένας σχολιαστής και μια μαζορέτα μας προ(σ)καλούν σε έναν χώρο που μοιάζει με σκηνή συναυλίας ή το γήπεδο ενός αθλητικού αγώνα ώστε να δημιουργήσουμε μια κοινότητα εορταστική και ίσως εφήμερη, όπου τα ποικίλα στοιχεία καθενός μας αποκτούν υπερβατική δύναμη και φτιάχνουν μια γιορτή, ένα τραγούδι, που όσο διαρκέσει, θα δώσει νόημα σε ολόκληρη κοινωνία.
Είναι αυτή η μαγική στιγμή που κανένας δεν είναι πια μόνος του και όλοι μαζί συντονίζονται στην ίδια χορογραφία του ήχου και της ζωής. «Η σκηνή του “One Song” είναι σαν ένας μικρόκοσμος όπου όλες οι πράξεις και οι επιθυμίες που διέπουν τις αρχές της συλλογικίτητας μπορούν να ξορκιστούν, ακόμη και να μετατραπούν σε τελετουργία. Η ενέργεια που εκλύεται στη σκηνή θέλω να ξεπεράσει τα όρια της αίθουσας και η ξορκιστική φύση της επανάληψης μιας κίνησης ή ενός συναισθήματος να φτάσει στους θεατές», λέει η Warlop που θεωρεί αυτήν τη χορευτική πράξη παυσίπονη και παυσίλυπη και μας προτρέπει να αναπνεύσουμε συντονισμένα για να αντιμετωπίσουμε τους φόβους και τους δαίμονές μας.
Το One Song είναι ένα αναστοχασμός πάνω στο θέατρο ως καλλιτεχνικό ιδίωμα που ξεκίνησε όταν η Miet Warlop επελέγη, μετά τους Milo Rau, Faustin Linyekula και Angélica Liddell, να πει την ιστορία της. Σε ανάθεση του NTGent και υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Milo Rau, ο τίτλος της σειράς «Ιστορία του Θεάτρου» είναι εμπνευσμένος από το ντοκιμαντέρ Histoire(s) du Cinéma του Jean-Luc Godard. Η Miet Warlop θριάμβευσε με το One Song στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, μπήκε στη λίστα των «New York Times» με τις καλύτερες παραστάσεις του 2022 και έρχεται στην Αθήνα για να μας συμπαρασύρει και να μας συντονίσει στον ρυθμό του ενός και μοναδικού τραγουδιού της.
Όποιος έχει δει δουλειά της Ιωάννας Παρασκευόπουλου αισθάνεται ότι βρίσκεται μπροστά σε μια περίπτωση που με τη γλώσσα της θα μας απασχολήσει ιδιαιτέρως. Η πολυσυζητημένη και ανερχόμενη Ελληνίδα χορογράφος, που απέσπασε πέρσι τη διάκριση του διεθνούς δικτύου Aerowaves, συστήνεται ξανά στο κοινό με δύο ηχοκινητικά έργα της αυτήν τη φορά, το βραβευμένο MOS (που παρουσιάστηκε πρώτη φορά πρόπερσι στο ODD) και το νέο και άκρως προσωπικό πρότζεκτ της All of my love, μια αναφορά στο τραγούδι των Led Zeppelin που συγκινεί ακόμα εκατομμύρια ανθρώπους.
«Το σόλο που θα παρουσιάσω δεν έχει καμία σχέση με το γνωστό τραγούδι. Το φανταστικό κομμάτι των Led Zeppelin, από το οποίο έχω δανειστεί τον τίτλο, δεν ακούγεται ούτε χορεύεται επί σκηνής, όμως υπάρχει μέσα σε όλα όσα με οδήγησαν στη σύνθεση του έργου, οπότε ίσως τελικά και να χορεύεται με έναν τρόπο. Έψαχνα έναν τίτλο για το κομμάτι, όταν ακόμα δεν είχα ξεκινήσει καν τις πρόβες μου. Έτυχε να το ακούσω και μου φάνηκε ότι ταίριαζε με αυτό που είχα σκεφτεί να φτιάξω. Είναι ένα τραγούδι που με συγκινεί – ακόμα περισσότερο με συγκινεί ο λόγος για τον οποίο γράφτηκε», λέει για τον ύμνο της ροκ μπάντας.
Στο MOS βλέπουμε να δημιουργούν μπροστά στα μάτια μας εκείνη και ο Γιώργος Κοτσιφάκης ένα soundtrack, ένα σκηνικό παιχνίδι εικόνας, ήχου και κίνησης με πρωταγωνιστές δύο περφόρμερ. «Στο MOS χρησιμοποιώ πάρα πολλά αντικείμενα π.χ. ομπρέλα, μπάλα, πράσα, βεντούζες, φυσητήρι, κλαδιά, κελύφη καρύδας, πέτρες, διακοσμητικό υλικό λάβας και άλλα πολλά. Η επιλογή τους προέκυψε από πρακτικότητα, καθώς κατά τη διάρκεια του έργου μεταμορφωνόμαστε, μεταξύ άλλων, σε foley artists, δουλεύοντας πάνω στην παραγωγή ήχου στο post production στάδιο της κινηματογραφικής παραγωγής. Δηλαδή κάνουμε ήχους για να εμψυχώσουμε ηχητικά την εικόνα», λέει, και συνεχίζει.
«Στο MOS χρησιμοποιούνται επιφάνειες και αντικείμενα για να υπηρετήσουν την επαναδημιουργία του ήχου της κινηματογραφικής εικόνας. Προκειμένου να μείνουμε όσο γίνεται πιο πιστοί στο ηχητικό ζητούμενο των σκηνών, επινοήσαμε τρόπους αντιστοιχίας του οπτικού ερεθίσματος με την ακουστική περιγραφή του. Δημιουργήθηκε ένα παράδοξο γλωσσάρι, παραδείγματος χάριν οι βεντούζες ξεβουλώματος “είναι” μιμούνται τον ήχο των κουμπιών ενός γιλέκου όταν ξεκουμπώνονται. Στο All of my love, από την άλλη, το ηχητικό περιβάλλον συντίθεται από τις προσωπικές μου κυρίως μνήμες. Ηχητικά περιβάλλοντα, ήχοι από υλικά που έχουν για μένα συναισθηματική αξία ή απλώς ήχοι που έχουν χαραχτεί στο ασυνείδητο από τα παιδικά χρόνια και προσπαθώ να τους ανακαλέσω. Στη νέα δουλειά ήθελα να φέρω των ήχο και την αίσθηση των αναμνήσεων επί σκηνής», λέει.
Τα έργα, της που ανοίγουν το Φεστιβάλ, μοιάζουν με μια επιστολή αγάπης, αναπόλησης και φόρου τιμής σε όλα εκείνα που υπάρχουν ή δεν είναι πια μαζί μας.
Για 30 λεπτά μια γυναίκα επιδίδεται μανιακά σε επιτόπιο τρέξιμο, μια πρακτική άσκησης αλλά και αυτοβασανισμού. Κάποιος την παρακολουθεί, ο συνθέτης Jan Van Angelopoulos, ζωντανά, με τα πλήκτρα και τα ηλεκτροακουστικά ηχοτοπία του. Πρόκειται για τη χορογράφο και ερμηνεύτρια Χριστιάνα Κοσιάρη και το έργο της, Runway, ένα σόλο πάνω σε έναν κυλιόμενο διάδρομο γυμναστικής που δεν σταματάει ποτέ, σαν αγώνας ταχύτητας κόντρα στη φθορά του χρόνου. Όπως και σε προηγούμενα έργα της, τα Chained και Bouboulines, στο Runway εστιάζει στον χρόνο και την αλλαγή.
«Μετά την πανδημία, αισθάνομαι ότι ο χρόνος περνάει γρήγορα και ότι τα δύο τελευταία χρόνια είναι σαν να χάθηκαν. Αισθάνομαι διχασμένη: ως τρόπος σκέψης είμαι όπως ήμουν πριν από τον Covid, ταυτόχρονα όμως αλλάζω, το σώμα μου αλλάζει, τα πράγματα δεν είναι ίδια και αυτή η “χαμένη” χρονική περίοδος με τρομάζει. Ο χρόνος, πέρα από το γήρας, είναι συνδεδεμένος με τον θάνατο και αυτό μου προκαλεί φόβο. Νομίζω, λοιπόν, ότι ασχολούμαι με τον χρόνο ακριβώς γι’ αυτό, για να συνειδητοποιήσω τη φυσική κατάληξη των πραγμάτων και να την αποδεχθώ», λέει.
Ως γυναίκα επαγγελματίας του χορού που βρίσκεται σε διαρκή μάχη με τον χρόνο, της ζητάμε να μοιραστεί μαζί μας τις σκέψεις της γι’ αυτή την αναμέτρηση. «Βρίσκομαι σε μια συνεχή μάχη με τον χρόνο και τις αλλαγές που φέρνει. Ο χορός αντιμετωπίζεται ως μια τέχνη με ημερομηνία λήξης, καθώς το σώμα μας γερνάει και αλλάζει συν τω χρόνω. Αυτή η αναμέτρηση με τη νεότητα που φεύγει και το μέλλον που έρχεται είναι εμφανής. Μέσω του Runway εξερευνώ τις μεταμορφώσεις και τα πρότυπα ομορφιάς, δείχνω τη σύγχυση που προκαλεί αυτή η διαδικασία. Η παράσταση αυτή αποτυπώνει τη δική μου εσωτερική αναζήτηση και αντιμετωπίζει τον φόβο του χρόνου και της αλλαγής. Προσπαθώ να αντιμετωπίσω αυτή την αναμέτρηση με τον χρόνο και να αποκαλύψω τις σκέψεις και τις αντιφάσεις που προκύπτουν από αυτήν τη διαδικασία».
«We all need therapy», αναφωνεί ο Κύπριος ερμηνευτής Πάνος Mαλακτός που ανήκει στο μόνιμο ανσάμπλ της διεθνώς φημισμένης ομάδας χοροθεάτρου Peeping Tom από το 2020. Ο ταλαντούχος περφόρμερ, εδώ, εξομολογείται ένα προσωπικό του βίωμα, μια κρίση πανικού που παίρνει τη μορφή δημόσιας ψυχοθεραπείας και βρίσκεται στα όρια μεταξύ χορού, παράστασης, θεάτρου, rave, εξομολόγησης και ομαδικής θεραπείας. Επί σκηνής συνυπάρχει με τον Die Arkitekt για να επιβεβαιώσουν μαζί αλλά και να αμφισβητήσουν αυτή την τολμηρή δήλωση με έμπνευση από το προσωπικό του ταξίδι στο τραύμα, την αποδοχή και τη θεραπεία.
«Η ψυχική μας υγεία μάς απασχολεί έτσι κι αλλιώς καθημερινά, συνειδητά ή υποσυνείδητα. Νομίζω είναι θέμα προτεραιοτήτων. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποιώ ότι η ψυχική μου υγεία είναι προτεραιότητα, γι’ αυτό επιλέγω να δίνω περισσότερη προσοχή σε αυτήν. Βέβαια, η θεραπευτική διαδικασία με επαγγελματία είναι κάτι που δεν επιβάλλεται. Αλλά αν αρχίσουμε να μιλάμε ανοιχτά για την ψυχική υγεία και θεραπεία, θα μπορέσουμε να σπάσουμε τα κοινωνικά ταμπού γύρω από το θέμα και τότε ίσως θα βοηθήσουμε τους ανθρώπους γύρω μας να ασχοληθούν σοβαρά με αυτήν», λέει.
Ο ίδιος πίστευε ότι δεν υπάρχουν κρίσεις πανικού, μέχρι που του συνέβη. Ξεκινάει, λοιπόν, με την παραδοχή και συνεχίζει με τη διάδραση, αυτή στην οποία εμπλέκεται το κοινό ως σύνολο αλλά και κάθε θεατής προσωπικά μέχρι να νιώσει ελεύθερος να μοιραστεί, αν το θελήσει, τη δική του ιστορία. «Αν εγώ και ο Die Arkitekt σταθούμε στη σκηνή με απόλυτη ειλικρίνεια ως προς αυτό που κάνουμε, κι αν είμαστε ανοιχτοί στο να το μοιραστούμε με το κοινό, πιστεύω ότι όλοι μαζί θα κάνουμε ένα ταξίδι χωρίς προσδοκίες, απλώς θα βιώσουμε τη στιγμή», λέει ο Πάνος Μαλακτός που επιχειρεί ενώπιόν μας, με πολύ θάρρος, μια πολυδιάστατη, επιτελεστική, απρόβλεπτη εμπειρία που εξερευνά τα τρίσβαθα των ανθρώπινων συναισθημάτων και τα βάσανα του Δυτικού ανθρώπου κόντρα στην ωμότητα της σύγχρονης ζωής, αναζητώντας γαλήνη και εκτόνωση μέσα στα πιο σκοτεινά χρώματα του κόσμου και της ύπαρξης.
«Όταν είσαι σε μια συναυλία τι είναι αυτό που παρατηρείς στον κόσμο;» ρωτώ την Ξένια Κογχυλάκη, χορογράφο και χορεύτρια, δημιουργό του Slamming, μιας παράστασης χορού πάνω στην άναρχη και βουτηγμένη στην αδρεναλίνη συμπεριφορά του πλήθους μιας ροκ/πανκ συναυλίας. «Tο “παρατηρώ” θα το αντικαθιστούσα με το “κιν-αισθάνομαι” για να διερευνήσω τους τρόπους και τις συλλογικές διαδικασίες που ενεργοποιούνται από τα σώματα για να πραγματευτούν τον κοινό χώρο, την προσμονή, την κοινή μουσική προτίμηση», λέει. «Τον τρόπο που δημιουργείται η αίσθηση του επείγοντος στα σώματα από μια φαινομενικά απλή συνθήκη συνεύρεσης».
Ιδού, λοιπόν, μπροστά μας μια «ιδρωμένη» ιεροτελεστία όπως παρουσιάζονται από τρεις περφόρμερ που συμφωνούν σε κάτι από κοινού, σε έναν τελετουργικό χορό με αφετηρία το slamming. Μεταμορφώνουν στη σκηνή πρακτικές του mosh pit, του χώρου μιας συναυλίας ακριβώς μπροστά από τη σκηνή, και ταλαντεύονται μεταξύ οργής και απαλότητας, ωμότητας και εμπιστοσύνης, πόνου και ευχαρίστησης, βίας και τρυφερότητας, εξερευνώντας αυτές τις ποιότητες όχι ως δίπολα αλλά ως αλληλένδετα στοιχεία μιας ιδιότυπης μορφής χορού. Το κοινό «βλέπει» τον ιδρώτα να στάζει, τις αναπνοές να εντείνονται, τις καρδιές να χτυπούν δυνατά, ενώ οι τρεις περφόρμερ είναι ολοκληρωτικά δοσμένοι στην «παγίδα» του pit.
Tο χορογραφικό αυτό τρίο αναζητά τις συναισθηματικές αποχρώσεις στο επιθετικό πλήθος, ανασυγκροτώντας ένα συλλογικό τελετουργικό που κρύβεται πίσω από μια φαινομενική οργή. «Ιδανικά, θα ήθελα να αισθανθεί το κοινό ότι κινείται μαζί μας, νιώθοντας τον ρυθμό, τη ροή και την ένταση στο δικό του σώμα, δηλαδή να αφεθεί στην εμπειρία της παράστασης. Δεν επιδιώκω μια συγκεκριμένη νοηματοδότηση αλλά τη σύνδεση με τη σωματικότητα που εκφράζεται μέσω της κίνησης και της ενέργειας της», λέει η Ξένια Κογχυλάκη που προσεγγίζει τους χορούς του πλήθους όχι ως κάτι που πρέπει να αποκρυπτογραφηθεί αλλά ως τόπους εμπειρίας, ερευνώντας τη σημασία της συλλογικής κίνησης ως πρακτική αντίστασης.
To Ιδρώνοντας τη φανέλα: Onassis Dance Days 2024 θα πραγματοποιηθεί μεταξύ 23.02 και 03.03 στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
