Βερενίκη ή Ιζαμπέλ; Όταν το έργο υπηρετεί μόνο την πρωταγωνίστρια

Βερενίκη ή Ιζαμπέλ; Όταν το έργο υπηρετεί μόνο την πρωταγωνίστρια Facebook Twitter
Ιζαμπέλ Ιπέρ με τον Ρομέο Καστελούτσι. Φωτ.: Jean-Michel Blasco
0

Οι παραστάσεις της «Βερενίκης» του Ρακίνα με την Ιζαμπέλ Ιπέρ στο Παρίσι είναι sold out. Το ίδιο συμβαίνει σε κάθε εμφάνισή της – κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι έχουμε μπροστά μας μία από τις μεγαλύτερες Ευρωπαίες ηθοποιούς. Το όνομά της είναι μαγνήτης για κάθε παραγωγή, ειδικά αν τη σκηνοθεσία έχουν υπογράψει ονόματα σκηνοθετών που η αξία τους μετριέται σε «χρυσάφι», όπως ο Ρόμπερτ Ουίλσον ή ο Ρομέο Καστελούτσι – φιγουράρει ισότιμα δίπλα τους.

Εννοείται ότι ο συνδυασμός αυτός, που κάπως εξασφαλίζει τη μαγεία της θεατρικής εμπειρίας, γεμίζει τα θέατρα του κόσμου και κάνει τις παραστάσεις sold-out σε χρόνο-ρεκόρ. Το ζούμε και στην Ελλάδα όταν έρχονται παραστάσεις όπου παίζει η Ιπέρ, μάλιστα το περασμένο καλοκαίρι, στη μακρινή Σουηδία, μόλις ανακοινώθηκαν οι παραστάσεις του μονολόγου που έκανε με τον Ρόμπερτ Ουίλσον, το «Mary said what she said» για τη ζωή της βασίλισσας της Σκωτίας, τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν σε λίγες ώρες. Είναι η δεύτερη συνεργασία της σε μονόλογο με τον Ουίλσον μετά τη γαλλική εκδοχή του «Orlando» το 1993, για το οποίο όλοι έψαχναν εισιτήριο στη μαύρη αγορά.

Η επιλογή του Καστελούτσι σε κάνει να αναρωτιέσαι γιατί ο σκηνοθέτης αποφάσισε απ’ όλη την τραγωδία να κρατήσει μόνο το μέρος της Βερενίκης - Ιπέρ και να αφήσει εκτός τους υπόλοιπους χαρακτήρες οι οποίοι εμφανίζονται μόνο σε αφηρημένες σκηνές, χωρίς λόγο.

Με τον Ρομέο Καστελούτσι ανεβάζει τη «Βερενίκη» του Ρακίνα που θα κάνει και μια τεράστια ευρωπαϊκή περιοδεία από το Μιλάνο μέχρι την Αμβέρσα. Η Βερενίκη είναι ένα έργο απλό, σχεδόν χωρίς δράση. Τρεις άνθρωποι, παγιδευμένοι σε ένα ερωτικό τρίγωνο, βρίσκονται στα πρόθυρα μιας αλλαγής που απαιτεί να παραμερίσουν τα συναισθήματά τους, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, και να χωριστούν. Αυτή η απαίτηση προκαλεί οδυνηρές και περίπλοκες συγκρούσεις, εγκλωβίζει τους ήρωες σε μια κατάσταση αδιεξόδου. Τελικά, και τα τρία πρόσωπα υποκύπτουν στις επιταγές της ανάγκης. Το έργο μένει μετέωρο και ανοιχτό. Η πεντάπρακτη έμμετρη τραγωδία του Ρακίνα που εξύψωσε τη σχέση του Ρωμαίου αυτοκράτορα και της ερωμένης του στο επίπεδο του απόλυτου και τραγικού έρωτα, στην εκδοχή του Καστελούτσι έχει σκοντάψει ελαφρώς στα βραχάκια του κοινού και των κριτικών, που είναι ανάμεικτες και θέτουν όλες ένα κεντρικό ζήτημα: ο μόνος ρόλος που έχει διατηρηθεί είναι αυτός της πρωταγωνίστριας. 

Βερενίκη ή Ιζαμπέλ; Όταν το έργο υπηρετεί μόνο την πρωταγωνίστρια Facebook Twitter
Η «Βερενίκη» συντρίβεται υπό τη δύναμη της σταρ, που είναι η απόλυτη πρωταγωνίστρια του έργου, γράφει η κριτική της παράστασης των ΝΥΤ. Φωτ.: Jean-Michel Blasco

Η επιλογή του Καστελούτσι σε κάνει να αναρωτιέσαι γιατί ο σκηνοθέτης αποφάσισε απ’ όλη την τραγωδία να κρατήσει μόνο το μέρος της Βερενίκης - Ιπέρ και να αφήσει εκτός τους υπόλοιπους χαρακτήρες, ιδίως τον Τίτο και τον Αντίοχο, οι οποίοι εμφανίζονται μόνο σε αφηρημένες σκηνές, χωρίς λόγο.

Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί τον μονόλογο της Ιπέρ, που, πέρα από την ερωτική ιστορία, μιλάει για την αγάπη και για την πολιτική. Είναι μια γυναίκα στα πρόθυρα της κατάρρευσης, που η σιωπή της έχει την ένταση της κραυγής. Ο μάγος Καστελούτσι οργανώνει το περιβάλλον ενός βασιλείου φαντασμαγορίας που κατοικείται από φιγούρες σαν φαντάσματα οι οποίες περιβάλλουν την Ιπέρ που στέκεται ως κεντρική, επίγεια δύναμη. 

Η «Monde» γράφει ότι η αγκαλιά που ανοίγει η Ιπέρ στους θεατές μένει, δυστυχώς, άδεια. Σημειώνει κάτι που συμβαίνει πολλές φορές: ένας σταρ μπορεί να αποτελεί προϋπόθεση επιτυχίας, αλλά δεν την εγγυάται. Και ότι ήταν σαφές πώς η ώσμωση «της διαυγούς ομορφιάς του μεγαλειώδους ρασινικού θρήνου, του γεμάτου πλαστικότητα και σαγήνη σύμπαντος του Καστελούτσι και αυτού που μπορεί να προσφέρει η Ιζαμπέλ Ιπέρ από πλευράς υποκριτικής» δεν επετεύχθη ποτέ. «Σαν τρία χημικά στοιχεία που θα παρέμειναν μέχρι τέλους εντελώς χωριστά, χωρίς να καταφέρουν να δημιουργήσουν ένα καινούργιο, ομοιογενές υλικό, έναν ζωντανό θεατρικό οργανισμό».

Βερενίκη ή Ιζαμπέλ; Όταν το έργο υπηρετεί μόνο την πρωταγωνίστρια Facebook Twitter
Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί τον μονόλογο της Ιπέρ, που, πέρα από την ερωτική ιστορία, μιλάει και για την αγάπη και για την πολιτική. Φωτ.: Jean-Michel Blasco

Το μεγάλο όραμα του Καστελούτσι, του οποίου η εικονοκλαστική δύναμη ξεπερνά το κείμενο, παραδίδει στο κοινό, συνεχίζει η «Monde», «μια Βερενίκη ερμητικά κλειστή, την οποία είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς ή να δεθεί μαζί της… σαν ξεριζωμένη από τη νύχτα, προχωρά μόνη της στη σκηνή, που είναι βυθισμένη στο σκοτάδι… Γιατί βρίσκεται εκεί; Τι της συμβαίνει; Γιατί λέει αυτά τα λόγια; Μυστήριο, για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία της βασίλισσας της Ιουδαίας…».

H «Liberation» γράφει ότι η τολμηρή προσέγγιση του Καστελούτσι ήταν ένα ρίσκο που τελικά επέφερε χαοτικό αποτέλεσμα. Στέκεται στη δήλωση του Καστελούτσι ότι η Ιπέρ είναι η συνεκδοχή του παγκόσμιου θεάτρου. «Το έργο είναι η Βερενίκη», γράφει. «Η Ιπέρ είναι ηθοποιός. Πώς είναι δυνατό να αισθάνεσαι ότι είσαι η συνεκδοχή του θεάτρου όταν έχεις έναν ρόλο να υπηρετήσεις, που είναι η Βερενίκη; Και τι γίνεται με τη Βερενίκη;», και συνεχίζει ότι η Ιπέρ μιλά στον εαυτό της ή στο τίποτα, ή σε εκείνο το μικρό καλοριφέρ που σέρνει στη σκηνή, ή στο πλυντήριο ρούχων. Δεν υπάρχει ένα πρόσωπο να του απευθύνει τα σπαρακτικά της λόγια, το ίδιο και το κοινό, είναι αόρατο στα μάτια της.

Στον ίδιο ρυθμό κινείται και η κριτική των ΝΥΤ. Η «Βερενίκη» συντρίβεται υπό τη δύναμη της σταρ, που είναι η απόλυτη πρωταγωνίστρια του έργου, γράφει η κριτική της παράστασης. Θέτει τον ίδιο προβληματισμό, αν αρκεί μια θεαματική και εκθαμβωτική θεατρική πρωταγωνιστική παρουσία για να αποδοθεί ένα μεγάλο κλασικό έργο. Και εδώ σημειώνεται η δήλωση του Καστελούτσι που έχει υποκλιθεί, και δικαίως, στο μεγαλείο της Ιπέρ, περιγράφοντάς της ως «τη συνεκδοχή του θεάτρου παγκοσμίως». 

Βερενίκη ή Ιζαμπέλ; Όταν το έργο υπηρετεί μόνο την πρωταγωνίστρια Facebook Twitter
Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί τον μονόλογο της Ιπέρ, που, πέρα από την ερωτική ιστορία, διαπλέκει την αγάπη και την πολιτική. Φωτ.: Jean-Michel Blasco

Η Ιπέρ είναι και το μόνο πρόσωπο που μιλά σε μια παράσταση με ταμπλό αποτελούμενα από εντυπωσιακές εικόνες γεμάτες συμβολισμούς, χαρακτηριστικό των προσεγγίσεων του σκηνοθέτη: τεράστια πανιά βγαίνουν από ένα πλυντήριο και διαφανείς κουρτίνες καθορίζουν ένα περιβάλλον μαλακό και ευαίσθητο σε κάθε αλλαγή και κίνηση.

«Αν ο στόχος ήταν να επιτραπεί στην Ιπέρ να εξερευνήσει τα συναισθηματικά άκρα στο κενό, επετεύχθη. Τη μια στιγμή είναι μια επιβλητική βασίλισσα με το ένα χέρι στο μέτωπο, σε απόγνωση, που περιφέρεται στη σκηνή με πολυτελή φορέματα σχεδιασμένα από την Iris van Herpen. Την άλλη, υπό καθεστώς ανισόρροπης ενέργειας, λέει ατάκες που ενισχύονται και παραμορφώνονται σε σημείο που γίνονται ακατανόητες», γράφουν οι ΝΥΤ.

«Η Ιπέρ τα έχει ξανακάνει όλα αυτά, και μάλιστα καλύτερα, σε θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές που αξιοποίησαν τις ικανότητές της προς όφελος μιας ιστορίας. Εδώ, αυτή και ο Καστελούτσι συνθλίβουν την ιστορία της Βερενίκης υπό το βάρος της παρουσίας της πρωταγωνίστριας. Μόνο μία σκηνή, στο τέλος, τη βγάζει ξαφνικά από τη ζώνη άνεσής της με τρόπο που τράβηξε έντονα την προσοχή του κοινού. Καθώς απαγγέλλει τα τελευταία λόγια της Βερενίκης, αρχίζει να τραυλίζει. Σκοντάφτοντας στις λέξεις, πασχίζοντας να τις αρθρώσει, μοιάζει ευάλωτη, σε σημείο που όταν σταματάει και κάθεται σιωπηλή, κοιτάζοντας αριστερά και δεξιά σαν να περιμένει κάποιο σύνθημα, αναρωτιέσαι αν κάτι έχει πάει στραβά. Αποχωρεί φωνάζοντας “μη με κοιτάτε”, κρυμμένη πίσω από το μανίκι του κοστουμιού της. Η στιγμή αυτή δεν έχει καμία σχέση με τον Ρακίνα, ωστόσο είναι προσαρμοσμένη στην παράξενη, συγκλονιστική σκηνική περσόνα της Ιπέρ που τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να μοιάζει με καρικατούρα του εαυτού της, χωρίς σύνδεση με τους άλλους ηθοποιούς όταν αλληλεπιδρά μαζί τους». 

Με πληροφορίες από «Monde», ΝΥΤ, «Liberation»

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Ο Γυάλινος Κόσμος»: Η διαχρονική γοητεία του οικείου

Κριτική Θεάτρου / «Ο Γυάλινος Κόσμος»: Η διαχρονική γοητεία του οικείου

Κριτική για την παράσταση «Ο Γυάλινος Κόσμος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Ίβο Βαν Χόβε, με πρωταγωνίστρια την Ιζαμπέλ Ιπέρ, που παρουσιάστηκε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει τον εαυτό του;      

Θέατρο / Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει επιτυχημένα τον εαυτό του;      

«Αν θες να αναμετρηθείς με κάτι, αν θες να πας στην ουσία, πρέπει να πονέσεις» – Κριτική για την πολυσυζητημένη παράσταση «Merde!» των Βασίλη Μαγουλιώτη και Γιώργου Κουτλή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ο Γιάννος Περλέγκας βρίσκει τη χαρά της δημιουργίας στη φλόγα για συνύπαρξη

Θέατρο / «Έχω νιώσει ακατάλληλος και παρωχημένος δεινόσαυρος μέσα στο θεατρικό τοπίο που αλλάζει»

Με αφορμή το έργο του Μπέρνχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας», ο Γιάννος Περλέγκας μιλά με ταπεινότητα και πάθος για το θέατρο, με το οποίο συνεχίζει να παλεύει και που διαρκώς τον νικά. Αυτό, όμως, είναι που τον κρατά ζωντανό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Χριστοφέλλης

Όπερα / «Ακόμα και όσοι θαυμάζουν σχεδόν ειδωλολατρικά την Κάλλας, λίγα γνωρίζουν για την τέχνη της»

Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, επιστημονικός σύμβουλος του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η θρυλική σοπράνο παραμένει μια ανυπέρβλητη καλλιτέχνιδα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Θέατρο / Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Ποια είναι τα προσωπικά της στοιχήματα και ποιες είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού - η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτή τη θέση από το 1994.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Κληρονομιά μας, ένα πανόραμα της και της ιστορίας των γκέι ανδρών

Θέατρο / «Η κληρονομιά μας»: Η ιστορία της gay κοινότητας γίνεται ένα συγκινητικό θεατρικό έργο

Ο Γιάννης Μόσχος σκηνοθετεί το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Μάθιου Λόπεζ, ένα έργο με αφετηρία την γκέι ζωή που αφορά την αγάπη και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων, είτε ομόφυλες είτε ετερόφυλες, τα όνειρα, τους φόβους και τα ματαιωμένα σχέδια. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια απρόβλεπτη συζήτηση για τη σεξουαλικότητα με τη Γαλήνη Χατζηπασχάλη

Θέατρο / Γαλήνη Χατζηπασχάλη: «Δεν μιλάμε για τα σεξουαλικά βοηθήματα κι ας πουλιούνται εκατομμύρια δονητές»

Πρωταγωνιστεί στο «Στο διπλανό δωμάτιο ή το έργο του δονητή», μια παράσταση που φωτίζει το πώς, ακόμη και σήμερα, δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε ανοιχτά για το σεξ. Με αφορμή το έργο, κάναμε μια απρόβλεπτη συζήτηση με την αγαπημένη ηθοποιό για τα ταμπού, την εμμηνόπαυση και τη γυναικεία σεξουαλική χειραφέτηση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Θέατρο / Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Mια επιμελής εικονογράφηση του μπρεχτικού αριστουργήματος εκτυλίσσεται ενώπιόν μας, χωρίς να δονείται από καμία εσωτερική αναγκαιότητα - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση που σκηνοθετεί ο Στάθης Λιβαθινός.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Βαρόνος “Φ”»: Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Θέατρο / Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Πιάνοντας το νήμα από την ιδέα μιας καυστικής κωμωδίας ηθών του 1870 που μιλά για την απάτη, η ιστορία ενός ψευτοευγενούς στην παράσταση «Βαρόνος “Φ”» φτάνει στη σύγχρονη υποκρισία και στον εαυτό που θέλουμε να δείχνουμε στην κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το ΜΑΜΙ είναι ένα ποίημα για τις ζωές των γυναικών

Θέατρο / «ΜΑΜΙ»: Εικόνες από τη ζωή μιας μητέρας

Το ποιητικό σύμπαν του 26χρονου σκηνοθέτη που μας μάγεψε με το «Goodbye Linditta», εστιάζει αυτήν τη φορά στην ιστορία μιας γυναίκας μέσα από τα μάτια ενός αγοριού που δεν θέλει να τη θεοποιήσει αλλά να την παρατηρήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Θέατρο / O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Ο πολυσυζητημένος σκηνοθέτης της τελετής έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, που έγινε διάσημος για τις φιλόδοξες, μεγαλειώδεις παραστάσεις του, πιστεύει απόλυτα στη μαγική δύναμη του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Αντικείμενα»: Μια παράσταση για τη υπόθεση των αδερφών Παπέν

Θέατρο / Μια παράσταση για τις εξουσιαστικές σχέσεις και ένα φρικτό έγκλημα

Στην παράσταση «Αντικείμενα», ο Γιάννης Αποσκίτης, ο Γιώργος Κατσής και ο Πάνος Παπαδόπουλος αφηγούνται με ένα δικό τους πρωτότυπο έργο μια ιστορία που κρύβεται στην υπόθεση των αδερφών Παπέν, αλλά δεν έχει ακόμα γραφτεί.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή

Πέθανε Σαν Σήμερα / Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή στο ελληνικό θέατρο

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Merde!»: Μια παράσταση για τα κωμικοτραγικά παρασκήνια του θεάτρου

Θέατρο / «Merde!»: Μια παράσταση για τα κωμικοτραγικά παρασκήνια του θεάτρου

Ο Βασίλης Μαγουλιώτης και ο Γιώργος Κουτλής συνσκηνοθετούν τον Νίκο Καραθάνο και την ομάδα των «Παιχτών» σε ένα νέο έργο με έναν αδηφάγο παραγωγό, έναν «ποιοτικό» σκηνοθέτη, έναν «εμπορικό» ηθοποιό, και τον γολγοθά της προετοιμασίας μιας παράστασης που πρέπει να αφορά τους πάντες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ