Απροσδόκητες διαδρομές των ρηξικέλευθων ιδεών
Murray Bookchin
(1921 - 2006)
Ο αυμβίβαστος αμερικανός ελευθεριακός στοχαστής που ενέπνευσε τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν και το πείραμα της Ροζάβα
**
"Μία γλυκιά ανοιξιάτικη μέρα στο Vermont τον Απρίλη του 2004, ο πατέρας μου, ο ιστορικός και φιλόσοφος Murray Bookchin, κουβέντιαζε μαζί μου, όπως κάνουμε κάθε μέρα. Μιλούσαμε για όλα και για όλους - για τους φίλους, την οικογένεια και τους στοχαστές από τον Karl Marx και τον Karl Polanyi (τον οποίο θαύμαζε) μέχρι τον πρόεδρο George W. Bush (εκείνον όχι) και τον George Smiley, τον φανταστικό χαρακτήρα του John Le Carre τον οποίο λάτρευε και με τον οποίον ταυτιζόταν. 'Εκανε μία παύση και όλως ξαφνικά ανέφερε κάτι που έμοιαζε με περίεργη είδηση: "Φαίνεται, είπε, "ότι οι Κούρδοι διαβάζουν τα έργα μου και προσπαθούν να εφαρμόσουν τις ιδέες μου". Το είπε πολύ απλά και ανέμελα σαν να μην το πίστευε και πολύ ο ίδιος.
[...] Είχε λάβει απροσδόκητα την ίδια εκείνη εβδομάδα, μέσω ενός απεσταλμένου, ένα γράμμα του Κούρδου αγωνιστή Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του ηγέτη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Ως συνιδρυτής, μοναδικός θεωρητικός και αδιαμφισβήτητος ηγέτης, ο Οτσαλάν είχε μία ευρύτατη φήμη -αλλά τίποτα από την ιδεολογία του δεν έμοιαζε να συμπορεύει με εκείνη του πατέρα μου.
[...] Ο απεσταλμένος του Οτσαλάν, ένας γερμανός μεταφραστής ονόματι Reimar Heider, έγραψε στον πατέρα μου το 2004, για να του πει πως ο κούρδος ηγέτης θεωρούσε τον εαυτό του έναν "καλό μαθητή" του πατέρα μου. Και ο Heider συνέχιζε: "Αναδιαμόρφωσε την πολιτική του στρατηγική γύρω από το όραμα μιας "δημοκρατικής-οικολογικής κοινωνίας" αναπτύσσοντας ένα μοντέλο για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας των πολιτών στο Κουρδιστάν και τη Μέση Ανατολή ... Έχει συστήσει τα βιβλία του Bookchin σε όλους τους δημάρχους των κουρδικών πόλεων ζητώντας από όλους να τα διαβάσουν".
[...] Ο πατέρας μου πέθανε στις 30 Ιουλίου 2006, σε ηλικία ογδόντα πέντε ετών, περίπου δύο χρόνια μετά την επικοινωνία του με τον απεσταλμένο του Οτσαλάν. Η αρθρίτιδα τον εμπόδιζε να κάθεται μπροστά σε έναν υπολογιστή και να πληκτρολογεί, οπότε η αλληλογραφία του με τον Öcalan τελείωσε μετά την ανταλλαγή μερικών επιστολών από κάθε πλευρά. Στο τελευταίο του γράμμα, ο πατέρας μου έστελνε τις καλύτερες ευχές του στον Οτσαλάν και έγραφε:
Ελπίζω ότι ο κουρδικός λαός θα μπορέσει μια μέρα να δημιουργήσει μία ελεύθερη, ορθολογική κοινωνία που θα επιτρέψει για άλλη μια φορά να φανεί όλη η λάμψη της. Είναι πράγματι τυχερός που έχει έναν ηγέτη με το ταλέντο του κ. Οτσαλάν για να τον καθοδηγεί."
Debbie Bookchin
The New York Review of Books, 15.06.2018
Οι ρίζες του κουρδικού κοινοτισμού
Murray Bookchin, οικολογία ή βαρβαρότητα
Όταν ο Murray Bookchin πέθανε το 2006, το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK) υποσχέθηκε να ιδρύσει την πρώτη κοινωνία που θα καθιέρωνε έναν δημοκρατικό συνομοσπονδισμό εμπνευσμένο από τις ιδέες του θεωρητικού της κοινωνικής οικολογίας και του ελευθεριακού κοινοτισμού Μια καθυστερημένη αναγνώριση για τον Αμερικανό αυτόν αγωνιστή που συνέλαβε ένα ισονομικό και ανθρωπιστικό σχέδιο.
Benjamin Fernandez
Le Monde Diplomatique, Ιούλιος 2016
**
Στις 6 Ιανουαρίου 2014, δημιουργήθηκε στο συριακό Κουρδιστάν η συνομοσπονδία αυτόνομων κοινοτήτων της Ροζάβα. Υιοθετήθηκε ένα κοινωνικό συμβόλαιο που καθιερώνει την άμεση δημοκρατία και την ισότιμη διαχείριση των πόρων στη βάση λαϊκών συνελεύσεων. Η ανάγνωση του παραγωγικού έργου του Murray Bookchin και η ανταλλαγή απόψεων μαζί του από την τουρκική φυλακή όπου εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης, οδήγησε τον ιστορικό ηγέτη του κουρδικού κινήματος, κ. Abdullah Ocalan, να εισηγηθεί μία καθοριστική στροφή για Το Κόμμα των Εργατών του Κουρδιστάν (PKK) ξεπερνώντας το μαρξισμό-λενινισμό των πρώτων καιρών. Το διεθνιστικό σχέδιο που εγκρίθηκε από το PKK το 2005 και στη συνέχεια από το συριακό αδερφό Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD), έχει σαν στόχο να συγκεντρώσει τους λαούς της Μέσης Ανατολής σε μια δημοκρατική, πολυπολιτισμική και οικολογική συνομοσπονδία κοινοτήτων.
Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1921 από επαναστάτες ρωσοεβραίους γονείς, ο Bookchin μεγάλωσε στο Μπρονξ, το τότε καζάνι των αμερικανικών εργατικών αγώνων. Στρατευμένος σε πολύ νεαρή ηλικία στο κομμουνιστικό στρατόπεδο, το οποίο εγκαταλείπει το 1936, την εποχή του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, συμμετέχει ταυτόχρονα στο Συνέδριο των βιομηχανικών οργανώσεων (CIO) και στο Συνέδριο για τη φυλετική ισότητα (CORE). Δούλεψε αρχικά ως εργάτης στην αυτοκινητοβιομηχανία (κυρίως κατά τη διάρκεια της μεγάλης απεργίας της General Motors το 1945), και στη συνέχεια δίδαξε κοινωνιολογία ως αυτοδίδακτος στο Ramapo College στο New Jersey. Όταν πέθανε στις 30 Ιουλίου 2006, άφησε πίσω του πάνω από είκοσι βιβλία και αρκετές εκατοντάδες άρθρα.
Ως ριζοσπαστικός και οραματιστής οικολόγος, υποστηρίζει ότι ο παραλογισμός του καπιταλισμού και η θανατηφόρα αδυναμία του δεν ενυπάρχουν, όπως ισχυρίστηκε ο Καρλ Μαρξ, στην αναπόφευκτη τάση του για αυτοκαταστροφή, αλλά στη σύγκρουσή του με το φυσικό περιβάλλον, στη λογική ανάπτυξής του που προκαλεί την καταστροφή τόσο της φύσης όσο και της ανθρώπινης υγείας. Το 1964, το μανιφέστο του Οικολογία και επαναστατική σκέψη θέτει τη θεμελιακή ιδέα της κοινωνικής οικολογίας: η υποχρέωση στην οποία υποβάλλεται ο άνθρωπος να κυριαρχεί πάνω στη φύση πηγάζει άμεσα από την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο - η οποία συμπεριλαμβάνει την κυριαρχία του φύλου, της εθνικότητας, της φυλής όπως και της τάξης. Η πρότασή του έχει ως εκ τούτου την αξία ενός προγράμματος: μόνο η ριζοσπαστική κοινωνική οικολογία μπορεί να οδηγήσει στο ξεπέρασμα του καπιταλισμού. Και, αντιστρόφως, η κοινωνική επανάσταση είναι για τον Bookchin το κλειδί για την οικολογική αλλαγή. Ήδη από το 1965, ανησυχούσε για τον κίνδυνο της κλιματικής υπερθέρμανσης και των συνεπειών της στις φυσικές και κοινωνικές ισορροπίες.
Ενάντια σε μια επιστήμη που βασίζεται σε μια "αυστηρά αντιδραστική εικόνα" της φύσης, η οποία ευνοεί την αφήγηση του ανταγωνισμού και της εκμετάλλευσης των πόρων για την επιβίωση, ο Bookchin προτείνει μια ορθολογική κατανόηση ενός "δημιουργικού, συνεργατικού, γόνιμου" φυσικού κόσμου ως το θεμέλιο μιας ηθικής της ελευθερίας. Υπόσχεται πως το ιεραρχικό πνεύμα που "ορίζει τον άλλον με όρους ανωτερότητας ή κατωτερότητας θα αντικατασταθεί από μια οικολογική προσέγγιση της ποικιλομορφίας".
Το 1971, η κυκλοφορία της συλλογής κειμένων Πέρα από την σπανιότητα εκτοξεύει τον Bookchin στην πρώτη γραμμή της ριζοσπαστικής σκηνής της Νέας Υόρκης, όπου αποκτά ένα ακροατήριο και στους κύκλους της αμερικανικής Νέας Αριστεράς. Υποστηρίζει σ' αυτά τα κείμενα ότι η αφθονία του πλούτου που δημιουργείται από την τεχνολογία προσφέρει την ιστορική δυνατότητα μιας "εκπλήρωσης των κοινωνικών και πολιτιστικών δυνατοτήτων" της ανθρωπότητας. Οι απελευθερωτικές, αποκεντρωμένες και οικολογικές τεχνολογίες θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη μετάβαση από την καπιταλιστική αστικοποίηση στην αυθεντική δημοκρατική πόλη.
Ο Bookchin εμμένει στην ανάγκη μιας απάντησης στα οικολογικά ζητήματα αντί της οργάνωσης της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με τον ίδιο, το επαναστατικό υποκείμενο είναι ο εξουσιαζόμενος πολίτης και όχι ο εκμεταλλευόμενος εργαζόμενος. Επαναπροσδιορίζει τον αναρχισμό ως μια λύση για τους νέους που δεν επιθυμούν να καθοδηγούνται από μια πρωτοπορία, κει θέλουν να χειραφετηθούν από τις "αξίες της ιεραρχίας και της κυριαρχίας" - από τις οποίες ο μαρξισμός δεν είναι απαλλαγμένος. Ωστόσο, οι θέσεις του για την τεχνολογία τον απομακρύνουν από τα έντονα τεχνοφοβικά κινήματα της αντι-κουλτούρας.
Αντιτίθεται στον "περιβαλλοντισμό", τον "πράσινο" αυτόν καπιταλισμό, ο οποίος εξακολουθεί να βλέπει τον φυσικό κόσμο ως πηγή εκμεταλλεύσιμων πόρων. Επίσης, διατυπώνει μια κριτική της βαθιάς οικολογίας, στην οποία βλέπει "ανησυχητικά σημάδια" αυταρχισμού. Ένας από τους κύριους εκπροσώπους αυτού του ρεύματος, ο αμερικανός βιολόγος Paul R. Ehrlich, υποστηρίζει ότι αυτό που απειλεί τη βιόσφαιρα είναι ο υπερπληθυσμός (The Bomb Population, 1968) και τάσσεται υπέρ ενός "εξαναγκασμού" για τον περιορισμό των γεννήσεων.
Η οικολογική κρίση, σύμφωνα με τον Bookchin, απορρέει από κοινωνικές σχέσεις που εξουσιάζονται από την ιεραρχία και τον καπιταλισμό. Μία μειοψηφία καταφέρνει να μονοπωλεί και να εξαντλεί τους πόρους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ήταν τόσο σημαντικό γι' αυτόν να μη γίνει το περιβαλλοντικό κίνημα ο σκύλος φύλακας της επιχειρηματικής ελίτ, το οποίο θα έπρεπε και να καταπολεμάει την ηθικοποιητική ρητορική που απευθύνεται στις φτωχότερες τάξεις. Οι εργαζόμενοι και οι Μαύροι δεν θα είχαν εντελώς άδικο να καταγγέλλουν το περιβαλλοντικό κίνημα σαν μία "συνωμοσία" της ελίτ των προνομιούχων Λευκών", όταν οι υπεύθυνοι για τη σπατάλη είναι "αυτοί που διευθύνουν τους μεγάλους ομίλους".
Το 1971, ο Bookchin μετακομίζει από τη Νέα Υόρκη στο Burlington του Vermont, που ήταν τότε το κέντρο του κινήματος των Free Vermont Commons· η αμερικανική ριζοσπαστική σκέψη ζυμώνεται στην "Vermont Arcadia". Το 1976 ιδρύει το Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας, το οποίο μυεί τους φοιτητές στη βιολογική γεωργία και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και στη ριζοσπαστική κοινωνική θεωρία και την επαναστατική ιστορία - ένα κέντρο εκμάθησης από το οποίο προέκυψαν διάφορα κινήματα, όπως το οικοφεμινιστικό της Ynestra King. Μαζί με τους Burlington Greens, διεξάγει διάφορες εκστρατείες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και παρουσιάζει στις δημοτικές εκλογές ένα πρόγραμμα εκδημοκρατισμού των τοπικών θεσμών. Η ομάδα αναγκάζει τον δήμαρχο, έναν κάποιον Bernie Sanders, να λάβει υπόψη του τη φωνή των συνελεύσεων γειτονιάς και να εγκαταλείψει μερικά μεγάλα έργα, όπως την κατασκευή ενός σταθμού ηλεκτροπαραγωγής και ενός οικοδομικού έργου στις όχθες της λίμνης Champlain.
Μέσα σ' αυτόν τον αναβρασμό και την ανταλλαγή εμπειριών, ο Bookchin επεξεργάζεται ένα πολιτικό πρόγραμμα για την κοινωνική οικολογία: τον ελευθεριακό δήμο, ένα σχέδιο "άμεσης κοινοτικής δημοκρατίας που θα επεκτείνεται σταδιακά σε συνομοσπονδιακές μορφές". Οι ακτιβιστές καλούνται να εργαστούν για μια "ριζική ανασυγκρότηση" των τοπικών θεσμών από τα κάτω, να δημιουργήσουν συνελεύσεις πολιτών, "μορφές ελευθερίας" αρκετά ισχυρές ώστε να καταργηθεί ο καπιταλισμός και αρκετά νόμιμες ώστε να αποτραπεί κάθε μορφή τυραννίας. Σκοπός τους είναι επίσης να παίρνουν μέρος στις τοπικές εκλογές, να δημοτικοποιούν την οικονομία και να δημιουργούν συνομοσπονδίες μαζί με άλλες κοινότητες για να σχηματιστεί μια εναλλακτική δύναμη που θα αντιμάχεται "τη συγκεντρωτική εξουσία του 'Εθνους-κράτους". Από το 1977 και μετά, ο Bookchin διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην οργάνωση του αντι-πυρηνικού κινήματος της Clamshell Alliance και συγκροτεί, μαζί με τον ιδρυτή του Howie Hawkins, ένα δίκτυο της οικολογικής αριστεράς, το Left Green Network.
Ο Bookchin είχε την άποψη πως οι αναρχικοί κλίνουν στο να αποδεχτούν χωρίς μεγάλες αντιρρήσεις τον ελευθεριακό δήμο, την ομοσπονδία αυτόνομων κοινοτήτων σύμφωνα με την παράδοση του Pierre Joseph Proudhon, του Μιχαήλ Μπακούνιν, του Πιοτρ Κροπότκιν ή του Νέστορ Μαχνό. Το 1984, προσκλήθηκε στη διεθνή συνάντηση "Ciao anarchici" στη Βενετία. Η Janet Biehl, που ήταν η σύντροφός του για είκοσι χρόνια και που του έχει αφιερώσει μία βιογραφία, διηγείται πώς ανέβηκε στο βήμα ντυμένος με μια πράσινη στολή εργασίας, και με μια σειρά από μηχανικά μολύβια στην τσέπη του πουκάμισού του: "Τους είπε : "Τα φεμινιστικά, οικολογικά και κομμουναλιστικά κινήματα πρέπει να δημιουργήσουν αποκεντρωμένες ανθρώπινες κοινότητες προσαρμοσμένες στα οικοσυστήματά τους. Πρέπει να εκδημοκρατίσουν τα χωριά και τις πόλεις, και μέσα από συνομοσπονδίες να δημιουργήσουν μια αντι-εξουσία απέναντι στο κράτος.
Η συνάντηση απέβη καταστροφική. Του αντίτειναν ότι οι δημοτικές αρχές δεν είναι παρά 'Εθνη-κράτη σε μινιατούρα, και τα συμβούλια των πολιτών μικρά κοινοβούλια. Οι συμμετέχοντες απέρριπταν την αρχή της πλειοψηφικής ψήφους που συνδέεται με την τυραννία της πλειοψηφίας. Ο Bookchin κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο αναρχισμός είναι ασυμβίβαστος με τον σοσιαλισμό. Επειδή υποστήριζαν την κυριαρχία του ατόμου και όχι του λαού, έκρινε ότι οι αναρχικοί της εποχής του αρέσκονταν σε έναν απλό ριζοσπαστισμό του "τρόπου ζωής". Αποφασίζει να αποσυρθεί από την πολιτική.
Αφιερώνει το υπόλοιπο της ζωής του στη μελέτη επαναστατικών κινημάτων, από τις εξεγέρσεις των σκλάβων στην αρχαία Μεσόγειο έως την Κομμούνα των Παρισίων και τη συμμετοχή των αναρχικών στον ισπανικό πόλεμο του 1936· "μορφές ελευθερίας" που αμφισβητούν την ηγεμονία του 'Εθνους-κράτους. Αν η σοσιαλιστική επανάσταση δεν προήλθε ούτε από την κατάληψη της κρατικής εξουσίας ούτε από τα περιθώρια της κοινωνίας, υπάρχει ένας τρίτος δρόμος: να οδηγηθεί "σε μια αρένα όπου ο αγώνας μπορεί να κινητοποιήσει τον λαό, να τον βοηθήσει να εκπαιδεύσει τον εαυτό του και να αναπτύξει μια αντι-αυταρχική πολιτική ικανή να εφεύρει μία νέα δημόσια σφαίρα ενάντια στο κράτος και τον καπιταλισμό". Το όνομα αυτού: κοινοτισμός. Γίνεται έτσι κατανοητό πως ένας τέτοιος ορισμός του πολιτικού αγώνα μπορεί σήμερα να κινητοποιήσει τους αγωνιστές για την αυτονομία του Κουρδιστάν, που βρίσκονται σήμερα διαιρημένοι μεταξύ τεσσάρων χωρών, ενώ αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις του τουρκικού κράτους και βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά της οργάνωσης Ισλαμικό κράτος.
Ακολουθώντας τις αρχές του "δημοκρατικού συνομοσπονδισμού" που πρεσβεύει ο κ. Öcalan, οι δήμοι του Τζεζιρέ, του Κομπάνι και του Αφρίν υιοθέτησαν μια ομοσπονδιακή διοικητική δομή που συγκεντρώνει τους αντιπροσώπους των λαϊκών συμβουλίων (τα σπίτια του λαού) που έχουν εκλεγεί στις δημοτικές συνελεύσεις. Η ομοσπονδία είναι υπεύθυνη για τις επιτροπές άμυνας, υγείας, εκπαίδευσης, εργασίας και κοινωνικών υποθέσεων. Κάθε συμβούλιο διαχειρίζεται τους γεωργικούς και ενεργειακούς πόρους (η Rojava είναι πλούσια σε πετρέλαιο, αλλά δεν μπορεί να το εξάγει εξαιτίας του εμπάργκο) με αυτόνομο, συνεργατικό και οικολογικό τρόπο. Στο Κουρδιστάν του τουρκικού βορρά, το Συνέδριο για μια Δημοκρατική Κοινωνία (DTK) συγκεντρώνει από το 2010 τα συμβούλια που προέρχονται από τις πόλεις, τις περιφέρειες και τα διαμερίσματα της περιοχής. Το DTK, το οποίο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως συμβούλιο συμβουλίων, φιλοξενεί επίσης εκπροσώπους των αρμενικών, αραμαϊκών, γιαζιντιτών, αλεβιτικών και τουρκμενικών κοινοτήτων που διέφυγαν από το πεδίο των συγκρούσεων.
Το 1999, κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο Σιάτλ κατά του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), ακτιβιστές του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης κάλεσαν τον Bookchin να δώσει μια διάλεξη. Εξέφρασε ωστόσο τον σκεπτικισμό του απέναντι σε βίαιες αναρχικές ομάδες που διακηρύσσουν την επανάσταση ή σε κύκλους ομοϊδεατών στο Διαδίκτυο που απέχουν πολύ από το να οικοδομούν "μορφές ελευθερίας", μόνιμους και σταθερούς εναλλακτικούς θεσμούς. Στη δεκαετία του 1970, οι εφήμερες κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ τον είχαν πείσει ότι οι διαδηλώσεις, όσο σημαντικές κι αν ήταν, δεν μπορούσαν από μόνες τους να δημιουργήσουν μία κοινωνική χειραφέτηση, καθώς οι "επιθέσεις της άνοιξης" προσκρούουν συνήθως στις "καλοκαιρινές διακοπές".
Τα κινήματα των συνελεύσεων των πολιτών, όπου εκφράζεται το όλο και πιο επιτακτικό αίτημα για άμεση δημοκρατία, δίνουν στο πρόγραμμα του Bookchin μια νέα απήχηση. Ακολούθησαν επανεκδόσεις των βιβλίων και των άρθρων του, μεταξύ αυτών και μιας συλλογής που δημοσιεύθηκε το 2015 με τον εύγλωττο τίτλο: The Next Revolution (Η Επόμενη Επανάσταση). "Από τις συνοικίες της Κομμούνας των Παρισίων μέχρι τις Γενικές Συνελεύσεις του Occupy Wall Street και αλλού", όπως διαβάζουμε στην εισαγωγή, "τα αυτο-οργανωμένα αυτά δημοκρατικά συμβούλια διατρέχουν την ιστορία σαν ένα κόκκινο νήμα. Το βιβλίο τιμά ως πρόδρομο αυτόν τον "ειδικό της μη βίαιης επανάστασης" και βλέπει στο έργο του "μια πολιτική για τον εικοστό πρώτο αιώνα".
Θα τον χαροποιούσε η δημοκρατική κατάληψη των πλατείων; Ακούραστος αγωνιστής και ασυμβίβαστος κριτικός, είχε προβλέψει κάποια από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτά τα κινήματα: τις δυσκολίες που ενυπάρχουν στην πρακτική της συναίνεσης ή την ιδέα ότι τα αντίσκηνα μπορούν να πάρουν τη θέση της λαϊκής εξουσίας. Για να δημιουργήσουν μια πολιτική δύναμη, ο Bookchin θεωρεί ότι πρέπει να μετεξελιχθούν σε θεσμοθετημένες τοπικές συνελεύσεις σε γειτονιές και χωριά.
Δεν είναι βέβαιο ότι τα κινήματα αυτά συμφωνούν με τη ριζοσπαστική φύση των προτάσεών του. Πώς, για παράδειγμα, μπορεί να διασφαλιστεί η ασφάλεια των κοινοτήτων στην αναπόφευκτη αντιπαράθεσή τους με το κράτος και το καπιταλιστικό σύστημα; Ο Bookchin θεωρούσε ότι θα ήταν απαραίτητη μία "λαϊκή πολιτοφυλακή" για να "υπερασπιστεί με όπλα, αν χρειαζόταν, τη δημοτική οικονομία", στο πρότυπο των αθηναίων πολιτών-στρατιωτών (των οπλιτών), της Μαχνοβτσίνα -του επαναστατικού στρατού της ουκρανικής εξέγερσης (1918-1921) - ή των πολιτοφυλακών των εργατών και αγροτών της αναρχικής κυβέρνησης της Καταλονίας το 1937.
Μετά το θάνατο του Murray Bookchin, στη διάρκεια των δέκα ετών που χρειάστηκαν για να γράψει τη βιογραφία του, η Janet Biehl -κύρια μορφή πλέον της κοινωνικής οικολογίας- αποστασιοποιήθηκε από τον ασυμβίβαστο αντικρατισμό του μέντορά του. Χωρίς το πλαίσιο του εθνικού κράτους, αναρωτιέται, πώς "να διορθωθούν οι κοινωνικές αδικίες και να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των πολιτών", να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη ή ακόμα και να διατηρηθεί η κοινωνική ασφάλεια; Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι κοινότητες θα είναι ένας χώρος δημοκρατικής, ισότιμης και οικολογικής ορθολογικότητας, ενώ, όπως σημειώνει, "ορισμένες περιοχές, όπως συμβαίνει στο Νότο των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι αντιδραστικές" ή ότι άλλοι "αντιτάσσονται στην περιβαλλοντική δράση και συμβιβάζονται μ' αυτήν μόνο σε περίπτωση που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση τους αναγκάζει.
Ο Bookchin πίστευε ότι τα προβλήματα αυτά θα λύνονταν με την πρακτική. 'Εχει συχνά κριθεί ουτοπικός, υπερβολικά ριζοσπαστικός ή υπερβολικά επικριτικός από τους συγχρόνούς του, ωστόσο αφιέρωσε τη ζωή του, όπως τονίζει η Biehl, στο να "ενσαρκώνει τα ιδανικά της αριστεράς και το δημοκρατικό, ορθολογικό, κοσμικό, μη ιεραρχικό, ελευθεριακό και οικολογικό πιστεύω της. Ήταν διεθνιστής και αντι-μιλιταριστής. Είχε θεωρητική συγκρότηση. Ήταν ανθρώπινος και ηθικός. Πάνω απ 'όλα, ήταν σοσιαλιστής". Πίστευε ότι ο άνθρωπος άξιζε την ελευθερία που αγαπούσε και μια αξιοπρεπή ζωή. Ήταν επομένως πολύ έξυπνος για να μην ζει σε μια ορθολογική κοινωνία.
Benjamin Fernandez
Κοινωνιολόγος και δημοσιογράφος
Μτφ. Σ.Σ.
Βλέπε επίσης:
Ροζάβα. Mία ουτοπία στην καρδιά του χάους της Συρίας
Καθώς και το κείμενο της Debbie Bookchin, της κόρης του Murray Bookchin, στο The New York Review of Books, όπου εξηγεί την αλληλεπίδραση των θεωριών του πατέρα της με τη νέα στρατηγική του κουρδικού κινήματος:
How My Father's Ideas Helped the Kurds Create a New Democracy
