Μέγιστη απώλεια για το ελληνικό τραγούδι – και για το γαλλικό ακόμη. Μέγιστη απώλεια για τον ελληνικό κινηματογράφο και το θέατρο. Ο Γιάννης Σπανός δεν είναι πια μαζί μας. Ο θάνατός του μούδιασε και συγκίνησε τους πάντες. Ήταν 85 ετών.
Τι να πει κανείς για τον Γιάννη Σπανό τέτοιες ώρες... Ρίχνουμε μια ματιά στην δισκογραφία του και κοιτάμε τίτλους. Τους μεγάλους δίσκους του.
«Αποδημίες» με την Καίτη Χωματά [Lyra, 1965]. Δηλαδή: «Κι αν σ' αγαπώ δεν σ' ορίζω», «Μικρό ταξίδι στο γιαλό», «Τάχα γιατί»... Είχε προηγηθεί βεβαίως το δισκάκι «Μια αγάπη για το καλοκαίρι» (1964), που μας συστήνει το Νέο Κύμα. Ο Γιάννης Σπανός μεταφέρει το τραγούδι των μπουάτ, της αριστερής όχθης του Σηκουάνα, στα καθ' ημάς. Όπως είχε πει και ο ίδιος:
«Για μένα το Νέο Κύμα ήταν μια φυσική ανάγκη. Τότε τα πρωτεία τα είχε ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης κι ο Ξαρχάκος – είχαν ήδη χαράξει δρόμο, μεγάλες προσωπικότητες. Εγώ τους σεβόμουν, αλλά ήθελα να κάνω κάτι δικό μου, κάτι άλλο... Επηρεασμένος από τις μπουάτ έκανα αυτό το είδος τραγουδιού, χωρίς δηλαδή αναγκαστικά να περιλαμβάνει την αυστηρή δομή κουπλέ-ρεφρέν.(...)
Αυθόρμητο ήταν. Μετά τον πρώτο μου δίσκο, "Μια αγάπη για το καλοκαίρι" με τον Γιώργο Παπαστεφάνου, ακολούθησε αμέσως ο Νότης Μαυρουδής, με τον οποίον ήμασταν στην ίδια εταιρεία τη Λύρα. Οι πρώτες κριτικές έγραφαν ότι κάτι καινούριο συνέβαινε στο ελληνικό τραγούδι, ότι ερχόταν μια δροσιά, μια φρεσκάδα. Και ο Πατσιφάς που ήταν πάρα πολύ έξυπνος, από ένστικτο μου λέει: "Γιάννη πρέπει να βάλουμε έναν τίτλο σε όλο αυτό". Και τότε σκέφτηκα ότι η Νουβέλ Βαγκ ήταν τότε της μόδας στην Ευρώπη. Νουβέλ Βαγκ σημαίνει Νέο Κύμα. Και βγήκε έτσι».
[Από συνέντευξη του Γιάννη Σπανού στο περιοδικό Μετρονόμος, #54, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014, στους Μάκη Γκαρτζόπουλο και Ηρακλή Οικονόμου]
Δεν σκεφθήκανε αν είμαι γνωστός ή άγνωστος, αν ήμουν Γάλλος ή όχι. Οι Γάλλοι είναι ανοιχτοί σε όλα τα ξένα ταλέντα. Εδώ οι αγκαλιές είναι κλειστές, γιατί είμαστε λίγο βιαστικοί στην απόρριψη. Εκεί με έχουν καταγράψει στο Larousse του γαλλικού τραγουδιού σαν Γάλλο συνθέτη – συνθέτη γαλλικών τραγουδιών
«Ανθολογία» [Lyra, 1967]. Τι άλμπουμ, τι τραγούδια! «Το Χριστινάκι» (Βασίλης Ρώτας), «Τρεις νέοι» (Αιμιλία Δάφνη), «Ήρθε εψές» (Σωτήρης Σκίπης), «Παιδί μου ώρα σου καλή» (Γεώργιος Βιζυηνός), «Τ' όνειρό μου πέθανε» (Ναπολέων Λαπαθιώτης), «Έρωτας τάχα» (Μυρτιώτισσα), «Άσπρα καράβια» (Σωτήρης Σκίπης)...
Ο Γιάννης Σπανός, με όχημα την ελληνική ποίηση και βεβαίως με την ευαισθησία και τον μαγικό τρόπο του να εμπνέεται και να πλάθει μελωδίες, κάνει τη διαφορά. Καίτη Χωματά, Μιχάλης Βιολάρης, Πόπη Αστεριάδη, Γιώργος Ζωγράφος, Γιάννης Πουλόπουλος χτίζουν ή επεκτείνουν τις καριέρες τους μέσω των συνθέσεών του.
Γιάννης Πουλόπουλος - Παιδί μου ώρα σου καλή
«Ανθολογία Β» [Lyra, 1968]. Η συνέχεια του πρότζεκτ με την ελληνική ποίηση. Κι εδώ νέοι τραγουδιστές (Αλέκα Μαβίλη, Αρλέτα), μαζί με τους Χωματά, Βιολάρη και Πουλόπουλο σε νέα θαυμάσια τραγούδια. «Τίποτ' άλλο» (Ναπολέων Λαπαθιώτης), «Μόνο» (Κώστας Καρυωτάκης), «Το όνειρο» (Γεώργιος Βιζυηνός).
«Μια Κυριακή» [Columbia, 1969]. Το δωρικό άλμπουμ του Γιάννη Σπανού, με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στο φερώνυμο θαυμαστό ζεϊμπέκικο (σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου) και τον Σταμάτη Κόκοτα να τραγουδάει «Πες πως μ' αντάμωσες»...
«Σκιές στην Άμμο» [Lyra, 1969/70]. Τι μαγικά πράγματα συμβαίνουν εδώ! Σ' αυτή την ρομαντική περιπέτεια για τον σινεμά του Βασίλη Μαυρομάτη! Τι θα ήταν αυτή η ταινία, δίχως τα εκπληκτικά τραγούδια του Γιάννη Σπανού – που μέσα από την απλότητα και την γαλήνη των μελωδιών τους, σκορπούν σε όλους μας τέτοιας διάστασης νοσταλγικά ρίγη! «Μπαλλάντα της Καίτης» (με την Καίτη Χωματά σε στίχους Κώστα Κωτούλα), «Βάρκα χωρίς πανιά» και «Μαυρομαλούσα κοπελιά» (με τον Μιχάλη Βιολάρη), «Μιλάς» (με την Καίτη Χωματά) και όλα τα υπόλοιπα.
Καίτη Χωματά - Μιλάς
«Το Σαββατόβραδο» [Columbia, 1970]. Τι τραγουδάρες κι εδώ! Το φοβερό «Ξύπνησε η πόλη» με την Βίκυ Μοσχολιού, με τους σπάνιους στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου («Κίτρινο φως στη μακρινή τη συνοικία / μεσ' στη βροχή κάποιοι εργάτες προχωρούν / λάσπη πετούν τα βιαστικά λεωφορεία / και στο σταθμό δυο μετανάστες καρτερούν»), «Ο τρελλός» με τον Σταμάτη Κόκοτα, το «Μαρικάκι» με τον Μανώλη Μητσιά. Ποτέ στην ελληνική δισκογραφία πιάνο και μπουζούκι δεν συνεργάστηκαν τόσο αρμονικά, όσο στα τραγούδια του Γιάννη Σπανού.
«Όμορφες Μέρες» [Lyra, 1991, μουσική από το 1970]. Το σάουντρακ του Γιάννη Σπανού για την ταινία του Κώστα Ασημακόπουλου με την Δήμητρα Γαλάνη και τον Γιώργο Μαρίνο να τραγουδούν «Μη μου μιλάς για αγάπη». Αρκεί!
«Εκείνο το Καλοκαίρι»[His Master's Voice, 1971]. Έλενα Ναθαναήλ, Λάκης Κομνηνός σκηνοθετημένοι από τον μάστορα Βασίλη Γεωργιάδη. Και ο Σπανός στα πολύ επάνω του, να φτιάχνει μοναδικές μελωδίες. «Ένα καλοκαίρι» με την Αφροδίτη Μάνου, σε στίχους Αλέξη Αλεξόπουλου και «Σαν με κυττάς» (με Γιάννη Φέρτη και Αφροδίτη Μάνου).
«Αναζήτησις...» [Lyra, 1992, μουσική από το 1972]. Από την cult ερωτική περιπέτεια του Ερρίκου Ανδρέου, με την Έλενα Ναθαναήλ και τον Άγγελο Αντωνόπουλο. Ο Γιάννης Σπανός στα euro-breaks του λυκόφωτος... «Σ' αναζητώ», «Κωλ γκερλς» (με την Μαρία Δημητριάδη).
«Δεν έχω γράψει μουσική για πολλές ταινίες, και δυστυχώς καμία που να κάνει το γύρω του κόσμου. Εκείνο το Καλοκαίρι, Ερωτική Συμφωνία, Σκιές στην Άμμο, Αναζήτηση, Παύλος Μελάς και άλλες. Προσυπογράφω όλες τις μουσικές μου, αλλά σαν έργα δεν έκαναν δική τους καριέρα. Και για το θέατρο έκανα πολλά. Το Μπεντ ήταν μια πολύ επιτυχημένη παράσταση με τον Φέρτη και τον Φυσσούν, και το τραγούδι Δρόμοι του Βερολίνου, που από κει το είπε μετά καταπληκτικά η Τσανακλίδου. Είχα την τύχη ό,τι έκανα να μείνει. Δεν συνδέθηκα με τον Φίνο, δεν γνώρισα κινηματογραφικούς κύκλους, αλλά έκανα πράγματα με τον Σακελλάριο, όπως το Καλώς Ήλθε το Δολλάριο. Ήμασταν πολύ φίλοι. Γενικά, έχω στιγμές που δεν επαναλαμβάνονται. Είναι, ξέρεις, στιγμιαίοι καταιγισμοί. Δεν έχω μια συνεχή πορεία ούτε στο θέατρο, ούτε στον κινηματογράφο, ούτε καν στους δίσκους».
[Από συνέντευξη του Γιάννη Σπανού στο περιοδικό Μετρονόμος, #54, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014, στους Μάκη Γκαρτζόπουλο και Ηρακλή Οικονόμου]
«Οδός Αριστοτέλους» [ΜΙΝΟS, 1974]. Θρυλικό άλμπουμ με απίστευτες επιτυχίες, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Ο Σπανός ζωγραφίζει μελωδίες! «Είπα να φύγω» (Γιάννης Πάριος), «Γύριζαν τα τραίνα» (Χάρις Αλεξίου), «Ήταν μια φορά» (Γιάννης Πάριος), «Οδός Αριστοτέλους» (Χάρις Αλεξίου).
Γιάννης Πάριος - Ήταν μια φορά
«Τρίτη Ανθολογία» [Lyra, 1975]. Συγκλονιστικός δίσκος! Κανείς δεν προσέγγισε την ελληνική ποίηση με τη χάρη και την ευαισθησία του Γιάννη Σπανού. Υπάρχουν και άλλου τύπου προσεγγίσεις φυσικά, αλλά εκείνες του Γιάννη Σπανού έχουν κάτι το μοναδικό – και αξεπέραστο. «Σπασμένο καράβι» (Κώστας Καράλης, Γιάννης Σκαρίμπας), «Ιδανικός κι ανάξιος εραστής» (Κώστας Καράλης, Νίκος Καββαδίας), «Το λέει και το τραγούδι» (Αρλέτα, Λιλή Ιακωβίδου), «Η ομίχλη μπαίνει από παντού στο σπίτι» (Αρλέτα, Βύρων Λεοντάρης), «Στρατιώτης ποιητής» (Κώστας Καράλης, Μίλτος Σαχτούρης), «Ο θρήνος της μάνας» (Αρλέτα, Ηλίας Σιμόπουλος)... Είπαμε συγκλονιστικός δίσκος!
«Η Αλέκα Κανελλίδου τραγουδά Γιάννη Σπανό» [Columbia, 1976]. Ίσως το ωραιότερο άλμπουμ στην καριέρα της Κανελλίδου. Το «Ήρθε ένας φίλος» ακούστηκε περισσότερο (στίχοι Πυθαγόρας), αλλά εδώ υπάρχουν και «Οι νόμοι» (πάλι σε στίχους Πυθαγόρα), ένα από τα ωραιότερα και όχι πολύ γνωστά τραγούδια του Γιάννη Σπανού.
«Η Βίκυ Μοσχολιού Τραγουδά Σπανό» [Lyra, 1977]. Άλλο διαμάντι! «Άνθρωποι μονάχοι» (στίχοι Γιάννης Καλαμίτσης), «Σ' ένα εξπρές» (στίχοι Κυριάκος Ντούμος), «Κάτω απ' τη μαρκίζα» (στίχοι Μάνος Ελευθερίου). Τα λόγια περιττεύουν...
«Φίλε...» [Polydor, 1982]. Και στη δεκαετία του '80 ο Γιάννης Σπανός έχει να επιδείξει σπουδαίες μελωδίες – κάτι όχι σύνηθες και αυτονόητο για τους συνοδοιπόρους του από τα σίξτις. Με την Τάνια Τσανακλίδου δίνει το «Φίλε...» (λόγια του Τάκη Καρνάτσου) και ακόμη το «Δρόμοι του Βερολίνου» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου.
«Έξοδος Κινδύνου» [Polydor, 1984]. Η συνεργασία του με την Λίνα Νικολακοπούλoυ, την Άλκηστη Πρωτοψάλτη (και τον Διονύση Θεοδόση). Μία πολύ μεγάλη επιτυχία και από εδώ, και άλλα επίσης τραγούδια που ακούστηκαν πολύ.
«Προσωπικά» [CBS, 1988]. Το φερώνυμο τραγούδι με την Ελένη Δήμου (σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου) ακούστηκε και αυτό πολύ – και δικαίως. Από τα ωραιότερα έιτις του Γιάννη Σπανού.
Ελένη Δήμου - Προσωπικά
«Να 'χα Δυο Καρδιές Να Σ' Αγαπώ» [EMI, 1992]. Ο μοιρασμένος δίσκος του Γιάννη Σπανού με τον Χρήστο Νικολόπουλο, που ανέδειξε την Κατερίνα Κούκα. Δικό του ήταν το «Ρίξε στο κορμί μου σπίρτο (να πυρποληθώ)» (σε στίχους Τασούλας Θωμαΐδου).
«Μας Πήραν τα Αισθήματα» [ΕΜΙ, 1997]. Κι άλλο άλμπουμ, CD πια, με την Κατερίνα Κούκα (σε στίχους Θωμαΐδου).
«...Πλησιάζοντας τον Καβάφη...» [Μusic Links Knowledge, 2013]. Η τελευταία ολοκληρωμένη δουλειά του Γιάννη Σπανού, πάνω στην ποίηση του Κ. Καβάφη, με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά, που, δυστυχώς, δεν ακούστηκε ιδιαιτέρως.
Και αν όλα αυτά αφορούσαν τους μεγάλους δίσκους (κάποιους απ' αυτούς), που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα ο Γιάννης Σπανός, υπάρχουν ακόμη τα σκόρπια τραγούδια του από τον κινηματογράφο, το θέατρο και τις 45 στροφές και βεβαίως η σπουδαία γαλλική περίοδός του, που αποτελεί από μόνη της ένα ξεχωριστό κεφάλαιο.
Να θυμηθούμε: την Δούκισσα να τραγουδά «Θέλω τα ώπα μου» (1966) σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου, τον Κώστα Καρρά στο υπέροχο «Θυμήσου τον Σεπτέμβρη» (1967) σε στίχους Γιώργου Παπαστεφάνου, τον Γιάννη Πουλόπουλο να τραγουδά «Γειτονάκι μου» (1969) σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, τη μουσική για την «Γλυκιά Ίρμα» (1972) με την Έλλη Λαμπέτη, τις μουσικές για τις ταινίες «Καλώς Ήλθε το Δολλάριο» (1967) του Αλέκου Σακελλάριου, «Ερωτική Συμφωνία» (1972) του Κώστα Καζάκου (με την Τζένη Καρέζη), «Το Συμπόσιο» (1972) του Δημήτρη Κολλάτου, «Ταγκό 2001» (1973) του Κώστα Καραγιάννη, «Οι Απάνθρωποι» (1973) του Παύλου Φιλίππου και τόσα άλλα.
Και από την γαλλική περίοδο του Γιάννη Σπανού, που προηγήθηκε της ελληνικής, ή καλύτερα από την γαλλική φάση του να πούμε, γιατί και μετά το 1964 ο Σπανός έχει να παρουσιάσει γαλλικές συνεργασίες, αξίζει να αναφέρουμε πως δικά του τραγούδια είπαν η Brigitte Bardot ("Sidonie", 1962), o Marcel Rothel, η Béatrice Arnac, η Marie Laforêt, η Pia Colombo, η Christiane Legrand, και ανάμεσα σε πολλούς άλλους και άλλες και η μούσα τού Σαιν-Ζερμαίν-ντε-Πρε, η Juliette Gréco.
«Στη Γαλλία άρχισα να κάνω οντισιόν σαν πιανίστας. Είχα νιώσει το μεγάλο γαλλικό τραγούδι, και στην αριστερή όχθη ήταν όλη η κουλτούρα. Η αριστερή όχθη του Σηκουάνα ήταν το ποιοτικό και η δεξιά το εμπορικό. Το Παρίσι με επέλεξε – δεν το επέλεξα. Τα κτήρια, η ατμόσφαιρα του Παρισιού, δεν μπορώ ακριβώς να το προσδιορίσω. Ήξερα και γαλλικά, αλλά πάνω απ' όλα ήταν η γαλλική μουσική που βρισκόταν στις δόξες της. Τότε το αμερικάνικο τραγούδι δεν ήταν πολύ γνωστό. Δεν υπήρχε άλλη χώρα να έχει την Εντίθ Πιάφ, τον Ζακ Μπρελ –τον είχα δει στη σκηνή και είχα πάθει την πλάκα μου– την Μπαρμπαρά. Είχε και σπουδαίους ποιητές όπως ο Αραγκόν, τον οποίο είχα μελοποιήσει, και ο ίδιος με δέχθηκε με ανοιχτά τα χέρια. Και είδα πως όλοι αυτοί οι σπουδαίοι με δεχθήκανε άνετα, χωρίς να με ξέρουν, ακούγοντας μόνο τις μουσικές που έκανα για τα ποιήματά τους. Δεν σκεφθήκανε αν είμαι γνωστός ή άγνωστος, αν ήμουν Γάλλος ή όχι. Οι Γάλλοι είναι ανοιχτοί σε όλα τα ξένα ταλέντα. Εδώ οι αγκαλιές είναι κλειστές, γιατί είμαστε λίγο βιαστικοί στην απόρριψη. Εκεί με έχουν καταγράψει στο Larousse του γαλλικού τραγουδιού σαν Γάλλο συνθέτη – συνθέτη γαλλικών τραγουδιών».
[Από συνέντευξη του Γιάννη Σπανού στο περιοδικό Μετρονόμος, #54, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2014, στους Μάκη Γκαρτζόπουλο και Ηρακλή Οικονόμου]
Ο Γιάννης Σπανός υπήρξε μέγας μελωδός. Άφησε δεκάδες σπουδαία τραγούδια και υπέροχες μουσικές, που θα ακούγονται δια παντός. Και αυτό τον καθιστά ΑΘΑΝΑΤΟ!
Brigitte Bardot - Sidonie
σχόλια