Η Joyce Nashawati είναι αγαπημένη φίλη μας. Του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου, του Καρλ Σαραφίδη και δική μου. Την γνωρίζουμε πολλά χρόνια, από τότε που έμενε στη Γλυφάδα και ονειρευόταν να κάνει ταινίες. Ο Καρλ την ακολούθησε στο Παρίσι, όπου παράλληλα με τις σπουδές του στη Φιλοσοφία -κυκλοφόρησε φέτος ένα βιβλίο του για τον Bergson- προσέγγισε τον κινηματογράφο μέσω της ηθοποιίας. Συνήθως σε ρόλους "'Αραβα" λόγω της ελληνολιβανέζικης καταγωγής του και της ... ρατσιστικής εμμονής των Γάλλων. Στην τρίτη και πιο πρόσφατη ταινία μικρού μήκους της Joyce, την 'Αδεια (La Permission), του δίνεται όλος ο χώρος για να μας ξαφνιάσει !
Αυτές τις μέρες ξαναείδα την Joyce στην Αθήνα, όπου βρίσκεται για τις προετοιμασίες της πρώτης μεγάλης της ταινίας. Ο "Καύσωνας" (Canicule) είναι ένα γαλλο-ελληνικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας που θα γυριστεί τον Αύγουστο στην περιοχή της Αττικής με παραγωγό την Φένια Κοσοβίτσα (Hardcore, Βαλκανιζατέρ..). Πριμοδοτήθηκε ήδη με μια χορηγία του AFAC (Arab Fund for Arts and Culture) και ένα βραβείο από το Φεστιβάλ του Ντουμπάι του 2013. Οι προηγούμενες ταινίες της -Η Δαγκωματιά (La Morsure), Η Ομπρέλα (Le Parasol) και Η 'Αδεια (La Permission)- έχουν παρουσιαστεί σε πολλά φεστιβάλ (Clermont Ferrand, Sitges, Edinburgh, Dubai, Fantasia στον Καναδά, Bruxelles, Sofia, Belfort), ενώ το χαρακτηριστικό της στίγμα (βλ. συνένετευξη) υπάρχει έντονα και σε άλλες τρεις ταινίες (εγκαταστάσεις βίντεο) που της εμπιστεύτηκε ο Οίκος Hermès : "It' s in the bag !", "Zoetrope" και "Dawn".
Μία συνέντευξη της Joyce Nashawati στο περιοδικό Zinzolin. Συνομιλεί με τον διευθυντή του περιοδικού Arnaud Hallet :
Μπορείς να μας διηγηθείς λίγο την διαδρομή σου ;
'Εφηβη, έζησα σε ένα παραθαλάσσιο προάστειο κοντά στην Αθήνα. Νοίκιαζα πολλές ταινίες από το βίντεο-κλαμπ: ταινίες καράτε, ταινίες τρόμου, φιλμ νουάρ και κλασικές, όπως του King Vidor, του Henry Hathaway, του Jean Renoir. Σπούδασα κινηματογράφο στην Αγγλία κι' έπειτα στο Παρίσι, όπου έλαβα μία υποτροφία για το διδακτορικό μου. 'Εκανα την πρακτική μου σε διάφορα γυρίσματα, όπου έμαθα κυρίως τους συσχετισμούς δυνάμεων που διέπουν τον κόσμο της εργασίας.
Μόλις μπόρεσα, έβαλα στην άκρη κάποια χρήματα και γύρισα δύο απλές ταινίες μικρού μήκους, με δικά μου μέσα και με μεγάλη ευχαρίστηση. Η 'Αδεια είναι η τρίτη μου, με παραγωγό την Ecce Films.
Αυτό που ξεχωρίζει στην 'Αδεια και της προσδίδει δύναμη είναι ο συσχετισμός στοιχείων προβληματικών, νοηματικά φορτισμενών με έναν τρόπο άμεσο (ο λεγεωνάριος, η μεταμφίεση, η καλυμμένη γυναίκα...), τα οποία, ενώ δεν οδηγούν σε μια ταινία με μήνυμα, τα χρησιμοποιείς σαν φιλμικό, αισθητικό υλικό. Σου φάνηκε ότι πήρες εκεί κάποιο ρίσκο ;
Ναι, ειδικά σε μια τεταμένη και γεμάτη σύγχυση ως προς τη χρήση της μαντίλας τοπική συγκυρία. Δεν ήθελα να κάνω μία ηθικολογίκη ταινία με μήνυμα, αλλά να οδηγήσω τον θεατή στο να χάσει τα σημεία αναφοράς του, τις βεβαιοτητές του, να θέσει ερωτήματα στον εαυτό του, και, μέσα από το βλέμμα του Eric, να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του απέναντι στην εμφάνιση του άλλου. Η μεταμφίεση είναι ένα καταπληκτικό μέσο για να μιλήσεις για την εμφάνιση, γιατί την υπογραμμίζει, την σκηνοθετεί. Πίσω από τη μάσκα και το ντύσιμο, κάθε άνθρωπος είναι ένα άτομο μοναδικό.
Η τελευταία -αμφίσημη- ατάκα της ταινίας σηματοδοτεί ένα ξερό τέλος. Πως τη φαντάστηκες ; Μπορεί να υποθέσει κανείς πως υπήρξε η αφετηρία του σεναρίου και όλης της ταινίας;
'Ηθελα να παίξω με τους κώδικες ενός ορισμένου ανδρισμού που έχουν να κάνουν με μια κοινωνική στολή, με μια αμφίεση. Οι άντρες είναι συγγινητικοί όταν δείχνουν την συντροφικοτητά τους στη "γυναίκα" -εκτός όταν γίνονται επιθετικοί επειδή φοβούνται. Βρήσκω περίεργο και αστείο αυτόν τον τρόπο που έχουν να συσχετίζουν το γυναικείο σώμα με όπλα : όπως όταν παρομοιάζουν ένα όμορφο κορίτσι με ένα "μαχητικό αεροσκάφος". 'Ετσι βρήκα την ιδέα της "βόμβας", και καθώς συνδέεται με τη μαντίλα, αποκτάει ένα παραπάνω νόημα και διηγείται έναν ακόμη φόβο.
Και στις τρεις ταινίες σου, τη Δαγκωματιά, την Ομπρέλα και την 'Αδεια, που απεικονίζουν τρεις διαφορετικούς κόσμους, ξαναβρίσκουμε το ίδιο άβολο συναίσθημα. Από καταστάσεις εκ προοιμίου χαρούμενες (μια κοπέλα που λιάζεται δίπλα στη θάλασσα, μια μικρή που παίζει σ' ένα πάρκο, η άδεια του λεγεωνάριου), πηγάζει ένας κίνδυνος που δεν φαίνεται από που προέρχεται. Είναι αυτό κάτι που σου κινεί το ενδιαφέρον;
Απολύτως. Δεν είναι κάτι που επέλεξα συνειδητά, αλλά κάτι που χτίστηκε σιγά σιγά. Και η επόμενη ταινία μου μεγάλου μήκους δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Μου αρέσει πολύ αυτό που ονομάζουμε "ανησυχητική παραδοξότητα". Πρόκειται για ένα ελαφρύ φαντασιακό που μπορεί να συμβεί στην καθημερινότητα όταν βλέπουμε γύρω μας σήματα που επαναλαμβάνονται, ή απρόσμενες καταστάσεις που μας μεταφέρουν σε ένα ξύπνιο όνειρο. Μας υπενθυμίζει ότι η πραγματικότητα δεν είναι απλή, κι ότι είναι ένα είδος ισορροπίας πάνω από το σκέτο χάος. Και σε μια ταινία, η αντίθεση αυτή γίνεται ακόμη πιο έντονη ανάμεσα σ' αυτό που βλέπουμε : καθησυχαστικούς χώρους (ένας κήπος, μία κοσμική βραδιά, μια παραλία) και σ' αυτό που κρύβεται από κάτω (η φτώχεια, ο πόλεμος, ο άλλος ο άγνωστος). Αυτή η κρυμμένη διάσταση μέσα στην πραγματικότητα προβάλλεται ενίοτε στον κινηματογράφο : από τα έντομα στον κήπο του Βlue Velvet ως το βουνό όπου χάνονται τα κορίτσια στο Picnic at Hanging Rock.
Σε καθεμιά από τις τρεις ταινίες σου, υπάρχει μεγάλη έγνοια για το κάδρο, το φως και τον ήχο. Είναι ταινίες που διαθέτουν έναν μεγάλο έλεγχο, που δείχνουν πολύ σίγουρες για τον εαυτό τους. Ταυτόχρονα όμως, υπάρχει και κάτι το θρυμματισμένο, σα να επρόκειτο οι ταινίες σου να ραγίσουν. Αυτό φαίνεται ιδίως στην Άδεια, που οδεύει προς μια κατεύθυνση πιο πειραματική.
Απέχω πολύ από το να πετύχω τον έλεχγο και τη φροντίδα που θα ήθελα. Ο κινηματογράφος είναι μία βιοτεχνία και η συγκεκριμένη του πρακτική είναι αυτή που το βελτιώνει από τη μία ταινία στην άλλη. Θαυμάζω πολύ τον πλούτο των μέσων του. Είναι ένα πολύ σύνθετο παιχνίδι. Η ρωγμή οφείλεται σίγουρα σε κάτι που μου διαφεύγει. Ευτυχώς που υπάρχει και κάτι που ξεφεύγει, ακόμη και γι' αυτούς που, όπως εγώ, θέλουν να έχουν έναν έλεγχο. Στην 'Αδεια, το πειραματικό στοιχείο προέρχεται από την επιθυμία μου να κάνω μία παιχνιδιάρικη ταινία, σαν ένα καλειδοσκόπιο, σαν ένα παιχνίδι, αλλά πιστεύω πως στη συνέχεια θα προσέξω περισσότερο τη δοσολογία για να δώσω μια προτεραιότητα στη συναισθηματική εμβύθιση παρά στην αφαίρεση.
Υπάρχουν πολύ λίγοι διάλογοι στις ταινίες σου. 'Ισως η 'Αδεια να είναι η πιο ομηλιτική, αλλά οι ηρωές σου είναι γενικά αρκετά βουβοί. Είναι τα σεναριά σου περιγραφικά;
Τα σενάρια περιγράφουν χώρους, τους χαρακτήρες, τις δράσεις τους. Ενδείξεις για το φως, το ντεκόρ, την ατμόσφαιρα, τα χρώματα. Όλα τα στοιχεία που κάνουν μια ταινία είναι γραμμένα, και όχι μόνο οι διάλογοι. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι ο αφηγηματικός φορέας που αυθόρμητα προτιμώ. Μου αρέσει να επεξεργάζονται οι διάλογοι όπως οι υπόλοιποι ήχοι, να δένουν σε ένα σύνολο. Φυσικά, αν γράφω για ένα ομιλητικό πρόσωπο, δεν θα το εμποδίσω και να είναι, αν πρόκειται για τη στάση του απέναντι στον κόσμο, ή αν αυτό τροφοδοτεί κάτι σε σχέση μ' αυτό. Γι ' αυτό, όταν κάτι δεν μπορεί να ειπωθεί παρά μόνο μέσα από το λόγο, τότε ο διάλογος αποκτάει δύναμη !
Γιατί διάλεξες ένα απόσπασμα από το Carnival of Souls όταν ο ήρωας βλέπει τηλεόραση;
'Ηθελα να δείξω την περιπλάνηση του Eric με έναν τρόπο εσωτερικό. Χρειάζεται να ξεφύγει από την πραγματικοτητά του. Τον στοιχειώνει ο παλιός θάνατος ή ο επερχόμενος, που του τον θυμίζουν διάφορα σημάδια που ανακαλύπτει σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Γι' αυτό διασταυρώνεται την επόμενη μέρα με τον μεταμφιεσμένο λεγεωνάριο που κοιμάται στον κήπο σαν να βρίσκεται σε ένα πεδίο μάχης. Μου φάνηκε πως η περιπλάνηση αυτής της γυναίκας-φάντασμα σε ένα εγκαταλελειμμένο γιορτινό χώρο απαντούσε σαν μια ωραία ηχώ στην δική του περιπλάνηση. Συν τοις άλλοις, είναι μια ταινία που λατρεύω !
________
revuezinzolin.com
Μετάφραση και φωτογραφίες : Σπύρος Στάβερης.
σχόλια