Μεγάλοι κλασικοί. Οι εξομολογήσεις του Πλινίου του Νεότερου
desiderium, anxius, sollicitudo
Επιμέλεια των Federico Condello και Ivano Dionigi
La Repubblica, 14 Απριλίου 2020
*
«ΕΠΙΛΕΞΑΜΕ γι' αυτές τις μέρες, στην περίπλοκη αυτή εποχή μας, να προτείνουμε την ανάγνωση κάποιων κειμένων ενός "κλασικού" συγγραφέα, Έλληνα ή Λατίνου. Από τον Πλάτωνα ως τον Σενέκα θα προτείνουμε κείμενα και αναγνώσεις συγγραφέων που ασχολήθηκαν με διαχρονικά ζητήματα, όπως η σχέση με το κράτος ή με τους γονείς μας. Η επιλογή των αναγνώσεων έγινε από το Κέντρο Μελέτης για τη Διατήρηση των Κλασικών Γραμμάτων και την υπογράφουν οι Ivano Dionigi, πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου της Μπολόνια, και ο Federico Condello, φιλόλογος που διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια.
«Ανησυχία για την άρρωστη σύζυγό του, εξαντλητική αναστάτωση που φέρνει ο χωρισμός, αλλά και παρηγοριά που μπορούν να προσφέρουν –παρά την απουσία– λόγια αγάπης και στοργής που εναποτίθενται στο γράψιμο: αυτά είναι τα συναισθήματα που ζωντανεύουν οι επιστολές του Πλινίου προς τη σύζυγό του Καλπουρνία».
[Στο ίδιο αφιέρωμα της ιταλικής εφημερίδας La Repubblica δημοσιεύτηκαν και τα ακόλουθα κείμενα: «Ο Σενέκας και η αξία του χρόνου», «Ο Αριστοτέλης και το ανθρώπινο ένστικτο της κοινότητας», «Ο Αισχύλος και η κραυγή του Προμηθέα», «Ο Λουκιανός και οι άνθρωποι όπως αυτοί φαίνονται από τη Σελήνη», «Ο Σενέκας και ο ρόλος του γιατρού», «Ο Αριστοτέλης και η φιλία», «Ο Σοφοκλής και η δύναμη του ανθρώπου» κ.ά.]
*
Οι επιστολές του Πλινίου, ακόμη και οι πιο προσωπικές σαν αυτές που απηύθυνε στην γυναίκα του, προορίζονταν όλες για δημοσίευση. Ωστόσο, οι μελετητές συμφωνούν, ότι πέρα από την όποια ωραιοποίηση, τα συναισθηματά του απέναντι στην Καλπουρνία ήταν γνήσια.
Αγαπημένη μου Καλπουρνία,
Ποτέ δεν μίσησα τόσο τις εργασιακές μου δεσμεύσεις: εξαιτίας αυτών δεν μπόρεσα να σε συνοδεύσω όταν αναχώρησες για το ταξίδι σου στην Καμπανία που έκανες για λόγους υγείας. Κι ούτε μπόρεσα να σε ακολουθήσω αμέσως μετά. Τώρα περισσότερο από ποτέ θα ήθελα να είμαι μαζί σου, να διαπιστώσω ο ίδιος αν ξαναβρήκες δυνάμεις, αν το κορμάκι σου ανακάμπτει, αν πέρασες την περίοδο αυτή της απομόνωσής σου χωρίς να υποφέρεις χειρότερα.
Ακόμα κι αν είσαι καλά, η νοσταλγία μου δεν μειώνει την ανησυχία μου: το να μην έχεις νέα από το πρόσωπο που αγαπάς με όλη σου την καρδιά αρκεί για να φοβάσαι και να αγωνιάς. Αλλά τώρα, στην απόσταση προστίθεται το γεγονός της αρρώστιας σου και είναι η αβεβαιότητα των σκέψεών μου που με τρομάζει. Φοβάμαι τα πάντα, κάνω κάθε είδους υποθέσεις και θα επινοήσω τα πράγματα που με τρομάζουν περισσότερο: έτσι λειτουργεί ο φόβος.
Γι' αυτό, είναι ένας λόγος παραπάνω να συμμερίζεσαι την ανησυχία μου: να μου γράφεις, σε παρακαλώ, κάθε μέρα ή ακόμη και δύο φορές την ημέρα. Θα σε διαβάζω κι έτσι θα είμαι πιο ήσυχος και θα αρχίζω να φοβάμαι μόνο όταν θα φτάνω στο τέλος του γράμματος.
Σε χαιρετώ,
ο Πλίνιός σου
*
Αγαπημένη μου Καλπουρνία,
Νιώθω απίστευτη λαχτάρα για σένα. Ο πρώτος λόγος είναι ότι σε αγαπώ. Ο δεύτερος είναι ότι δεν έχουμε συνηθίσει να είμαστε μακριά ο ένας από τον άλλον. Γι' αυτό και μένω ξύπνιος σχεδόν όλη τη νύχτα για να σε σκέφτομαι· γι' αυτό, κατά τη διάρκεια της ημέρας, τις ώρες που συνήθως έρχομαι να σε συναντήσω, τα πόδια μου με κουβαλούν –πόσο αληθινή είναι αυτή η έκφραση!–, ναι, τα πόδια μου με οδηγούν στο δωμάτιό σου. Έτσι, λυπημένος και καταπονημένος, σαν να είχα δεχτεί απόρριψη, απομακρύνομαι από αυτό το άδειο δωμάτιο. Κρίνε μόνη σου πόσο κενή έχει γίνει η ζωή μου: βρίσκω ξεκούραση στη δουλειά, βρίσκω παρηγοριά στις άχαρες, καθημερινές έγνοιες.
Σε χαιρετώ
ο Πλίνιός σου
*
Αγαπημένη μου Καλπουρνία,
Μου γράφεις για τον μεγάλο πόνο που σου προκαλεί η απόσταση που μας χωρίζει και ότι η μόνη σου παρηγοριά είναι να κρατάς τις σελίδες μου και να τις τοποθετείς στη συνηθισμένη μου θέση κοντά σου. Το να με αναζητάς έτσι με ευχαριστεί, όπως και ο τρόπος που παρηγοριέσαι. Και εγώ, με τη σειρά μου, συνεχίζω να διαβάζω τα γράμματά σου, τα πιάνω στα χέρια μου σαν να τα βλέπω για πρώτη φορά. Αλλά αυτό μεγαλώνει ακόμα περισσότερα τη νοσταλγία μου για σένα. Επειδή η γλυκύτητα που βρίσκω στις σελίδες σου είναι τόσο μεγάλη που είναι σαν να μου μιλάς η ίδια. Αλλά να μου γράφεις, να μου γράφεις πολύ συχνά! Δεν έχει σημασία αν αυτό με κάνει να χαίρομαι και να υποφέρω μαζί.
Σε χαιρετώ
ο Πλίνιός σου
Μτφρ. Σ.Σ. (από τα ιταλικά)
