Μία ανατολίτικη εκπαίδευση
Charles Berberian, Une éducation orientale, εκδ. Casterman, 25 €
"Είτε προσπαθείς να ανασύρεις μνήμες, είτε ανεβαίνεις έναν δρόμο, πρόκειται για την ίδια κίνηση. Το δίκτυο ενός αστικού χάρτη ή ο λαβύρινθος της μνήμης, είναι το ίδιο παιχνίδι όπου όλα αλληλοσυνδέονται".
"Θέλησα να τα διηγηθώ όλα αυτά στην κόρη μου που είναι 30 χρονών και στον εγγονό μου, για να μην επαναλάβω αυτό που έκαναν οι γονείς μου που δεν μετέδωσαν την οικογενειακή μας ιστορία". Charles Berberian, Une éducation orientale
Benjamin Roure
BoDoï - 03.01.2024
Γεννημένος στη Βαγδάτη το 1959 από πατέρα Αρμένιο και μητέρα Ελληνίδα, ο Charles Berberian μεγάλωσε στο Λίβανο, κοντά στον αδελφό του Alain και τη γιαγιά του [Λούσυ Οικονομίδη -σ.σ.], πριν πετάξει στη Γαλλία όπου σπούδασε και εγκαταστάθηκε. Για πολλά χρόνια δεν επέστρεψε στη Βηρυτό. Εδώ, σε αυτή την "ανατολίτικη εκπαίδευση", ανατρέχει σε μικρές οικογενειακές ιστορίες που έχει φυλάξει στην καρδιά του, στη γεωγραφία μιας πόλης που μεταβάλλεται συνέχεια παραμένονας ίδια, σε έναν πλούσιο πολιτισμό και σε κατοίκους που έχουν μάθει να ζουν με τον πόλεμο και τις κρίσεις. Εν ολίγοις, σκιαγραφείται εδώ με μικρές πινελιές το πορτρέτο μιας οικογένειας.
Πρόκειται ίσως για ένα από τα πιο όμορφα βιβλία του Charles Berberian (Monsieur Jean. Afterz, Jukebox, Les Amants de Shamat, Charlotte Perriand ...), ή πάντως ένα από τα πιο συγκινητικά. Πιθανώς επειδή είναι ένα από τα πιο προσωπικά. Απεικονίζει τον εαυτό του ως παιδί, φαν του Blueberry, θαυμαστή του μεγαλύτερου αδερφού του, του πιο σικ νεαρού της Βηρυτού, ο οποίος έγινε κινηματογραφιστής (La Cité de la peur) και πέθανε το 2017. Θυμάται τα τρυφερά λόγια της γιαγιάς του, τα βράδια που περνούσε κλεισμένος στο διάδρομο περιμένοντας να σταματήσουν οι βομβαρδισμοί, το μεγάλο ξενοδοχείο στην παραλία, τις πολιτικές συζητήσεις... Συγκεντρώνει επίσης τις μαρτυρίες των θυμάτων της έκρηξης στο λιμάνι το 2020, αναφέρει διαδηλώσεις και σκιαγραφεί μια πόλη σε διαρκή αναβρασμό. Με την κομψότητα που χαρακτηρίζει το ύφος του, ο Charles Berberian χρησιμοποιεί χρωματιστά μελάνια, στυλό, κολάζ και επικαλύψεις για να δημιουργήσει ένα μη γραμμικό αλλά εξαιρετικά ευαίσθητο άλμπουμ σαν το ημερολόγιο μιας προσωπικής αναζήτησης, αυτής της πόλης των παιδικών του χρόνων και σαν κομμάτια μιας χαμένης ευτυχίας. Ένα βιβλίο που θα μείνει.
***
Minh Tran Huy
Madame Figaro. - Τι σας έκανε να επιχειρήσετε ένα τέτοιο ταξίδι στο παρελθόν;
Charles Berberian. - Ένιωσα ότι ήμουν επιτέλους έτοιμος να μεταφέρω σε κόμικς την ιστορία της οικογένειάς μου. Ήθελα επίσης να περάσω λίγο χρόνο μαζί τους σχεδιάζοντας στιγμές που μοιραστήκαμε. Στην αρχή σκέφτηκα να δώσω στον καθένα ένα κεφάλαιο, αλλά τελικά ο αδελφός μου, ο Αλέν, και η γιαγιά μου, πήραν λίγο περισσότερο χώρο από τους άλλους.
Τι μπορεί να ειπωθεί γι' αυτές τις μικτές καταβολές; Επηρέασαν την καλλιτεχνική σας κλίση;
Μικτές... δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι η μητέρα μου σχεδίαζε και ζωγράφιζε, και έχω συμπεριλάβει ένα πορτρέτο του πατέρα μου, του Κλοντ, που σχεδίασε η μητέρα μου, η 'Αρτεμις, στο οικογενειακό άλμπουμ που κλείνει το βιβλίο. Ο προπάππους μου, ο Καρλ Βάγκνερ, ζωγράφιζε, όπως και ο πατέρας του, ο Χέρμαν. Από αυτή την άποψη, ναι, η ζωγραφική είναι οικογενειακή δραστηριότητα. Όσο για το μείγμα ελληνικής, αρμενικής, γαλλικής και γερμανικής καταγωγής (νομίζω ότι υπάρχει ακόμη και μια μικρή δόση ισπανικής σε ένα από τα παρακλαδιά του γενεαλογικού δέντρου), μια γαστρονομική κλίση θα ήταν ίσως πιο κατάλληλη, αλλά στην οικογένεια κανείς δεν μαγείρευε πραγματικά.
Με ποιο σκοπό έχετε αναμείξει μερικές φορές φωτογραφίες και σχέδια;
Δεν ήταν προμελετημένο, ήρθε φυσικά. Για τις εικόνες του έρημου Παρισιού κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, οι φωτογραφίες που είχα τραβήξει εκείνη την εποχή ήταν τόσο εύγλωττες και μου άρεσαν τόσο πολύ που δεν δίστασα ούτε στιγμή να τις συμπεριλάβω στην αφηγηματική ροή. Ταυτόχρονα, έδωσα στον εαυτό μου την ελευθερία να μπορεί να συνδυάζει στο σχέδιο κάποιες διαφορετικές τεχνικές ανάλογα με τις περιόδους που περιέγραφα.
Τι σημαίνει η Βηρυτός για εσάς σήμερα;
Η Βηρυτός είναι μια πόλη που συμπυκνώνει και περιέχει όλες τις πόλεις του κόσμου. Πιθανώς επειδή η λιβανέζικη διασπορά είναι παρούσα σε όλες τις μεγάλες και μικρές πόλεις του εύθραυστου πλανήτη μας. Και επειδή κάθε μέλος αυτής της διασποράς έχει φέρει μικρά κομμάτια της υιοθετημένης χώρας του πίσω στη γειτονιά ή στο χωριό καταγωγής του. Η Βηρυτός είναι ένας mezze από τις αναποδιές και τις ευτυχισμένες στιγμές του υπόλοιπου κόσμου. Είναι μια πόλη από την οποία δραπετέυω και την οποία ξαναβρίσκω κάθε φορά που πηγαίνω εκεί. Τη ζωγράφισα εμπνεόμενος από το χάος και τη μνήμη της.
