Αλέξανδρος Κατσής
'Ενα φωτογραφικό πρότζεκτ που εξελίσσεται σε μουσικό ντοκιμαντέρ
Ο Αλέξανδρος Κατσής συμμετείχε, από κοινού με τον Αβραάμ Γκουτζελούδη, στο τμήμα Agora Docs in Progress films and Agora Boost projects (7-15 Μαρτίου) του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με το ντοκιμαντέρ Magic Whistle.
Πριν από κάποια χρόνια ξεκίνησα να φωτογραφίζω κοινότητες Ρομά. Δεν ήξερα ακριβώς τι ήθελα να κάνω, ήξερα όμως με βεβαιότητα ότι ήθελα να αποφύγω τις εξωτικοποιημένες και στερεότυπες εικόνες με τις οποίες είναι συνυφασμένη ακούσια η κοινότητα των Ρομά. Έτσι δεν έψαχνα για σκηνές, φωτιές, σίδερα και παιδάκια που τριγυρνούν ξυπόλητα – όχι επειδή κάτι τέτοιο δεν αντικατοπτρίζει τους όρους επιβίωσης ενός κομματιού της Ρομά κοινότητας αλλά επειδή όταν το απεικονίζει απομονωμένα από τις συστημικές αιτίες του αποκλεισμού και το καθολικοποιείς, γίνεται στερεότυπο. Επικεντρώθηκα λοιπόν περισσότερο στους Ρομά της Αγίας Βαρβάρας που αποτελούν έναν πληθυσμό ενταγμένο σε μεγάλο βαθμό στην τοπική κοινότητα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν υποστεί μορφές θεσμικού αντιτσιγγανισμού. Οι συναντήσεις μου μαζί τους εξελίχθηκαν σε συνομιλίες και ανταλλαγές που δημιούργησαν μια σχεσιακότητα. Φωτογράφιζα αλλά κυρίως άκουγα και παρότι στο διάστημα που μεσολαβούσε ασχολιόμουν με άλλα έργα, είχα την τάση να επιστρέφω εκεί. Η απάντηση στο γιατί επέστρεφα όχι τόσο με στόχο να ολοκληρώσω ένα φωτογραφικό project, όσο γιατί υπήρχε μέσα μου μια απροσδιόριστη γοητεία και προσδοκία για κάτι που σταδιακά έπαιρνε σχήμα, σχετίζεται με αυτό που απάντησε κάποια στιγμή ο Ζόζεφ Κουντέλκα όταν τον ρωτούσαν επίμονα γιατί ασχολήθηκε τόσο πολύ με τους Τσιγγάνους. "Μάλλον για τη μουσική" είπε. Η μουσική είναι και για μένα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξης μου που με συνοδεύει από την παιδικότητα μου, καθώς μεγάλωσα σε μουσική οικογένεια, μέχρι και σήμερα με συνταράσσει, με αποφορτίζει και με γαληνεύει με έναν τρόπο που δύσκολα μπορώ να εντάξω σε μια περιγραφικότητα, γιατί είναι κυρίως συναίσθημα και βίωμα. Οι γνωριμίες και οι κουβέντες που έκανα αυτά τα χρόνια με μέλη της Ρομά κοινότητας είχαν για μένα μια αποκαλυπτική λειτουργία, με βοήθησαν να μάθω και να κατανοήσω την σχεδόν οργανική σχέση που έχουν οι Ρομά με τη μουσική, από το βαθύ παρελθόν μέχρι σήμερα, το πόσο καταλυτική ήταν η συνεισφορά τους στη διάσωση της παραδοσιακής μουσικής, τον τρόπο που έμπλεξαν το παραδοσιακό τραγούδι με τα δικά τους πολιτισμικά στοιχεία, τη δυναμική που έχει ο πειραματισμός τους και τους όρους που σήμερα παντρεύουν τις πολιτισμικές τους αποσκευές με σύγχρονα ρεύματα παράγοντας κάτι που έχει ένα δικό τους στίγμα. Σκέφτομαι αυτή τη διάσταση πάντα σε πολιτικοκοινωνικό πρίσμα που βλέπει αφενός πως μια κοινότητα καταπιεσμένη και αποκλεισμένη επινοεί στρατηγικές επιβίωσης και βρίσκει στη μουσική διεξόδους και τελετουργίες παρηγορητικές ή λυτρωτικές για το βάρος της καθημερινότητας και αφετέρου ότι η αποσιώπηση της συμβολής των Ρομά στη λαική κουλτούρα συνιστά μια ακόμα όψη της αδικίας που υφίστανται, έναν άκομα τρόπο συμβολικού αφανισμού. Κάπως έτσι ξεκλείδωσαν διάφορα πράγματα στο μυαλό μου και κατάλαβα ότι για να προσεγγίσω αυτή τη σχέση, το πιο κατάλληλο μέσο είναι ο κινηματογράφος, και οι φωτογραφίες να δώσουν τη θέση τους σε κινούμενες εικόνες και ήχους. Γι’ αυτόν το λόγο αποφάσίσαμε με μια μικτή ομάδα που αποτελείται από Ρομά και μη Ρομά άτομα να ξεκινήσουμε το ντοκιμαντέρ Μαγική Σφυρίχτρα. Η "μαγική σφυρίχτρα" είναι βγαλμένη από ένα μεξικάνικο τσιγγάνικο παραμύθι, σύμφωνα με το οποίο ένας Ρομά συνάντησε τον θεό που του χάρισε μια μαγική σφυρίχτρα ώστε όταν είναι στεναχωρημένος να τη φυσάει και να ακούγεται μουσική μέχρι τον ουρανό. Τη συνέχεια ελπίζω να τη δούμε παρέα κάποια στιγμή στην οθόνη. Αφήνω εδώ αυτές τις φωτογραφίες που αποτέλεσαν το πρώτο θεμέλιο γι’ αυτό το ταξίδι
Αλέξανδρος Κατσής
Ο Αλέξανδρος Κατσής γεννήθηκε το 1979 στην Αθήνα. Το ενδιαφέρον του για τη φωτογραφία ξεκίνησε το 2007. Φωτογραφίες του έχουν δημοσιευτεί σε πολλά έντυπα μέσα όπως VICE, Vice news, Spiegel, Βήμα της Κυριακής και Βηmagazino, Lifo, Popaganda, Protagon, Politico, Independent, Associated Press, Agence France-Presse(AFP), The Telegraph, Buzz Feed, Lens Culture, South as a State of Mind ( issue 1), Περιοδικό "Κ".`
Τώρα δίνει διαλέξεις σε σεμινάρια φωτογραφίας. Ο Αλέξανδρος έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις εθνικού και διεθνούς επιπέδου και έχει κερδίσει βραβεία σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς.
Βραβεία
2009 - 3η θέση στον παγκόσμιο διαγωνισμό του περιοδικού Metro (περιοδικό Metro)
2011 - Βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Φωτογραφίας "Peace Is" (Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNESCO και Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού. Το θέμα ήταν "Ανθρώπινη ποικιλομορφία. Ο διαγωνισμός διοργανώνεται κάθε χρόνο από τα μέλη της ΜΚΟ "Κόσμος χωρίς πολέμους και βία στην Ελλάδα")
2011 - Νικητής του διαγωνισμού φωτογραφίας "Fight Discrimination in Europe" (Διεθνής Αμνηστία)
2014 - Τιμητική διάκριση Prix de la Photographie, Παρίσι" (Px3)
2018 - Δεύτερη θέση / Βραβεία Migration Media Awards
