Νάνος Βαλαωρίτης
1921 - 2019
Φωτ. Σπύρος Στάβερης
'Ενα εμπνευσμένο και εμπνευστικό κείμενο του Νάνου Βαλαωρίτη:
ο πρόλογός του στη Nadja του Αντρέ Μπρετόν
[...] Η δικτύωση της καθημερινής ζωής από γεγονότα που αντηχούνε σα να συνεργάζονται είναι ακριβώς αυτή η απόπειρα πλουτισμού της εμπειρίας που επιχείρησε ο υπερρρεαλισμός στην εκστατική του φάση. Η ζωή και το έργο, η έκφραση και το περιεχόμενό της δε χωρίζονται. Είναι μια ενότητα που μόνο ο μεσαίωνας και οι πρωτόγονες κοινωνίες κατάφεραν να πλησιάσουν. Οι χωρισμοί σε λογικό και σε παράλογο, συνειδητό και ασυνείδητο, είναι προϊόντα της δικής μας νοοτροπίας, εμείς που ζούμε την αλλοτρίωση και την ειδίκευση ως πληγές και ως αποξένωση από τον πραγματικό μας εαυτό στο πλαίσιο της βιομηχανικής κοινωνίας.
Η σχέση λοιπόν του υπερρεαλισμού με ορισμένες μορφές ψυχολογικής εμπειρίας που χαρακτηρίζονται ως ψυχωτικές, παρακρούσεις, παρανοιακές ερμηνείες, οραματισμοί, ψευδαισθήσεις, ακόμα και ψυχικά φαινόμενα τηλεπάθειας, προφητείας, κλπ., ασφαλώς είναι το κύριο θέμα όλων σχεδόν των βιβλίων του Μπρετόν. 'Ολες αυτές οι εμπειρίες έχουν τούτο το κοινό, ότι ξεπερνάνε τα όρια της φτωχής πραγματικότητας μες την οποία είναι αναγκασμένοι να ζούνε οι περισσότεροι άνθρωποι, όχι λόγω των ασχολιών τους τόσο, όσο επειδή δεν φαντάστηκαν ότι υπήρχε τίποτα άλλο. Πέρα λοιπόν από τις κοινοτοπίες, ζει πάντοτε κάπου μέσα ή έξω μας μια Νάντια που αφήνεται ελεύθερη στους δρόμους της στιγμιαίας της έμπνευσης, σπάζοντας και παραβιάζοντας τους κανόνες.
Η χρήση της φωτογραφίας, ανθρώπων, αντικειμένων, και έργων τέχνης, έχει εδώ το ίδιο νόημα. Αποσκοπεί να δείξει την αλληλουχία όλων αυτών των όψεων της πραγματικότητας, την καμιά φορά κρυφή και αόρατη συνεκτικότητά τους που χρειάζεται κάποια σκέψη και κάποια προσπάθεια για να την ανακαλύψεις. [...]
Η δύναμη του ποιητή είναι το θάρρος του να είναι υποκειμενικός, όχι μόνο με την παραδεδεγμένη έννοια, αλλά διότι εισχωρεί κάτω από τα κείμενα και μάλιστα τα κακώς κείμενα, ένα θάρρος που λίγοι επιστήμονες το έχουν, με σημαντικές εξαιρέσεις των πιο μεγάλων, από το Γαλιλαίο μέχρι το Φρόυντ ή το Ράιχ, και σήμερα ως κληρονομιά του Μαρξ, με όλες τις διαφορές τους, τούς Λέβι-Στρως και Λακάν. Ο ποιητής μένει όμως πάντοτε ο φάντης μπαστούνι, ο γελωτοποιός της τράπουλας που δεν παίζει με τους κανόνες. 'Ετσι το κείμενο και το αντικείμενο πάντοτε θα βρίσκονται σε σχέσεις έντασης. Και αν θέλουμε να κατατάξουμε κάπου τη Νάντια, ασφαλώς θα τη βάλουμε από το μέρος των αντι-κειμένων, των βιβλίων που υπονομεύουν, που τολμάνε να ανασκαλέψουν στις απαγορευμένες περιοχές
Νάνος Βαλαωρίτης
Ανδρέας Μπρετόν, Νάντια, εκδ. 'Υψιλον, Αθήνα, 1981
