Αφιέρωμα στον Πιερ Πάολο Παζολίνι στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Από τις 12 έως τις 20 Σεπτεμβρίου θα διαρκέσει το κινηματογραφικό αφιέρωμα «Pier Paolo Pasolini - Ο μεγάλος αιρετικός», που πραγματοποιείται στον θερινό κινηματογράφο «Λαΐς» της Ταινιοθήκης της Ελλάδος.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει, σχεδόν, όλες τις ταινίες του σκηνοθέτη (17 ταινίες) μέσα από νέες κόπιες σε φιλμ 35 mm.

Οι ταινίες -15 μεγάλου μήκους, 2 μικρού μήκους καθώς και παραλειπόμενα από δύο ταινίες του- θα προβληθούν με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους.

To αφιέρωμα διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος μαζί με την πρεσβεία της Ιταλίας στην Ελλάδα και το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο στην Αθήνα, και την υποστήριξη του Ιstituto Luce Cinecittà (Ρώμη) και της Cineteca di Bologna (Μπολόνια).

Συγκαταλέγεται στις δράσεις του «Θερινού προγράμματος» της πρωτοβουλίας Tempo Forte Italia-Grecia 2018, στόχος της οποίας είναι δοθεί μεγαλύτερη ώθηση στις πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

«Θα δείξουμε το σύνολο του έργου του Παζολίνι σε αποκατεστημένες κόπιες, και με αυτόν τον τρόπο εκφράζουμε τον σεβασμό και την αγάπη μας για τον κορυφαίο Ιταλό δημιουργό» είχε προαναγγείλει πριν από κάποιους μήνες η πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος Μαρία Κομνηνού. Με την ίδια ευκαιρία η διευθύντρια του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών Μόνικα Τσέκα είχε χαρακτηρίσει τον σκηνοθέτη ως «την ενοχλητική συνείδηση μιας κοινωνίας που τον έχει ακόμα ανάγκη».

Μάμα Ρόμα (Mamma Roma, 1962)

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν οι ταινίες:

Ακατόνε (Accattone, 1961)

Μάμα Ρόμα (Mamma Roma, 1962)

Η οργή του Παζολίνι (La Rabbia, 1963)

Ερωτικές συναντήσεις (Comizi d'amore, 1964)

Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Il Vangelo secondo Matteo, 1964)

Όρνια και πουλάκια (Uccellacci e uccellini, 1966)

Βασιλιάς Οιδίπους (Edipo re, 1967)

Θεώρημα (Teorema, 1968)

Χοιροστάσιο (Porcile, 1969)

Μήδεια (Medea, 1969)

Σημειώσεις για μια αφρικανική Ορέστεια (Appunti per un' Orestiade Africana, 1970)

Το Δεκαήμερο (Il Decameron, 1971)

Οι θρύλοι του Καντέρμπουρι (I racconti di Canterbury, 1972)

Χίλιες και μία νύχτες (Il Fiore delle Mille e una notte, 1974)

Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα (Salò o le 120 giornate di Sodoma, 1975)

Και οι δύο μικρού μήκους ταινίες:

Το τυρί (La Ricotta, 1962-63), επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Rogopag, σε σκηνοθεσία των Ροσελίνι, Γκοντάρ, Παζολίνι, Γκρεγκορέτι

Τι πράγμα είναι τα σύννεφα; (Che cosa sono le nuvole?, 1967), επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας Capriccio all'italiana σε σκηνοθεσία των Μονιτσελι, Παζολίνι, Μπολονίνι, Στένο, Πίνο Ζακ, Ρόσι

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ακόμα παραλειπόμενα ταινιών του Παζολίνι, καθώς θα προβληθούν κάποια αποσπάσματα που έχουν παραληφθεί από την τελική κόπια των ταινιών του «Όρνια και πουλάκια» (Ο Τοτό στο τσίρκο - Totò al circo, 1965-66) και «Χίλιες και μία Νύχτες» (Ανέκδοτα -Inediti, 1973-74).

Το Δεκαήμερο (Il Decameron, 1971). Images courtesy of Park Circus/MGM Studios

Αξίζει να σημειωθεί πως για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα προβληθεί «Η οργή του Παζολίνι» (La rabbia di Pasolini), μια εκδοχή της ταινίας του Πιερ Πάολο Παζολίνι «Οργή» (La rabbia, 1963 ) της οποίας το πρώτο μέρος αποκατέστησε το 2008 ο Τζουζέπε Μπερτολούτσι σε συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Μπολόνια, δημιουργώντας μιαν αυτόνομη μεγάλου μήκους ταινία.

Πρόκειται για ένα δίπτυχο φιλμικό σχόλιο της δεκαετίας του '60 από δύο, αντιδιαμετρικά αντίθετους, Ιταλούς διανοούμενους: τον αριστερό Παζολίνι και τον φιλομοναρχικό δημοσιογράφο και καρτουνίστα Τζοβάνι Γκουαρέσκι.

Την αυλαία του αφιερώματος στις 12/9 θα σηκώσει η ταινία «Όρνια και πουλάκια», παρουσία του Νινέτο Ντάβολι, ηθοποιού και στενού συνεργάτη του Παζολίνι. Ο ίδιος θα είναι παρών και στις 13/9 στην προβολή της ταινίας «Χίλιες και μία νύχτες» (1974), στην οποία συμμετέχει ως ηθοποιός και θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού.

Το κινηματογραφικό αφιέρωμα στον Παζολίνι θα πλαισιώσει η έκθεση φωτογραφίας του Ρομπέρτο Βίλλα «Η Aνατολή του Pier Paolo Pasolini» (Gli Orienti di Pier Paolo Pasolini) με φωτογραφίες του καλλιτέχνη από τα γυρίσματα της ταινίας «Χίλιες και μία νύχτες».

Τις ταινίες του αφιερώματος προλογίζουν οι: Αντουανέττα Αγγελίδη, Γιάγκος Ανδρεάδης, Κώστας Αριστόπουλος, Μαρία Γαβαλά, Τάσος Γουδέλης, Παναγιώτης Ευαγγελίδης, Γιάννης Ζουμπουλάκης, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Μαρία Κομνηνού, Μαριάννα Κάλμπαρη, Μυρτώ Ρήγου, Νίκος Σαββάτης και Γιάννης Σολδάτος.

Μήδεια (Medea, 1969)

Πιερ Πάολο Παζολίνι (1922-1975)

Το έργο του μεγάλου δημιουργού σημάδεψε τον ιταλικό αλλά και τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Ένας διανοούμενος με την πραγματική έννοια της λέξης, ο συγγραφέας, ποιητής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος Πιερ Πάολο Παζολίνι έφυγε πρόωρα, το 1975, σε ηλικία 53 ετών, στο ζενίθ της καριέρας του, φρικτά δολοφονημένος, ενώ ο θάνατός του παραμένει ακόμα μυστήριο καθώς άλλοι υποστηρίζουν πως επρόκειτο για έγκλημα πάθους, κι άλλοι συνδέουν τη δολοφονία του με κύκλους της ιταλικής ακροδεξιάς.

Λίγες εβδομάδες πριν τον χαμό του, είχε ολοκληρώσει το κύκνειο άσμα του, την ακραία, αμφιλεγόμενη ταινία του Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα -ένα φιλμ πάνω στη φύση του φασισμού, μια αλληγορία για την Εξουσία, η όποια, όπως έχει πει ο ίδιος, «κάνει ό,τι γουστάρει σε απόλυτη αυθαιρεσία».

Ωστόσο πρόλαβε, μέσα σε 14 χρόνια, να αφήσει ένα πλούσιο έργο, που σηματοδοτήθηκε από μερικές αξέχαστες συνεργασίες, όπως αυτή με τη μεγάλη Ιταλίδα σταρ Άννα Μανιάνι στο «Μάμα Ρόμα» και βέβαια με την Ελληνίδα υψίφωνο Μαρία Κάλλας, με την οποία γύρισε τη θρυλική «Μήδεια», τη μοναδική ταινία όπου η Κάλλας παίζει ως ηθοποιός, χωρίς όμως να τραγουδά. Με την Κάλλας συνδέθηκαν με μια βαθιά φιλία. Μάλιστα, το 1969, ο Παζολίνι την φιλοξένησε για δύο βδομάδες στο ιστιοφόρο του «Edipo Re» («Βασιλιάς Οιδίπους»).

Ήδη από το 1955, όταν εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα «Τα παιδιά της ζωής» (Ragazzi di vita), ο Παζολίνι άρχισε να παίζει τον ρόλο του πιο προκλητικού διανοητή της Ιταλίας, με τα βιβλία, τα άρθρα και αργότερα τις ταινίες του να πυροδοτούν αντιπαραθέσεις και συζητήσεις, οδηγώντας τον μέχρι και στα δικαστήρια. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο απεικόνιζε τον υπόκοσμο της Ρώμης, οδήγησε σπουδαίους δημιουργούς, όπως ο Φελίνι, να του προτείνουν συνεργασία στο σενάριο των ταινιών τους («Νύχτες της Καμπίρια», «Γλυκιά Ζωή»).

Το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Παζολίνι έγινε με το «Ακατόνε» το 1961. Η αντίληψη του περί κομουνισμού και θρησκευτικής πίστης, μακριά από δόγματα και φανατισμούς, τον οδήγησε σε αριστουργήματα όπως το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964) -για κάποιους την κορυφαία μεταφορά της ζωής του Χριστού στην μεγάλη οθόνη. Στο φιλμ, χρησιμοποιεί ερασιτέχνες ηθοποιούς ενώ η Σουζάνα Παζολίνι, μητέρα του σκηνοθέτη, υποδύεται την ενήλικη Παναγία και θρηνεί τον νεκρό Χριστό.

Ο κινηματογράφος, για τον Παζολίνι, ήταν ένας ακόμα τρόπος προσωπικής έκφρασης. Όμως το σινεμά του, δεν υπήρξε ποτέ μόνο μια αισθητική πρόταση. Ανέκαθεν συνομιλούσε με την κοινωνία, ήταν ένα «πάντρεμα» του λυρικού με το πολιτικό, της ποίησης με την ιδεολογία, της διανοητικής ανάλυσης με το πάθος.